– Πόσο εύκολος είναι ο δρόμος για την καταξίωση; Δυσκολεύτηκες στα πρώτα βήματα; Νομίζω ότι βρήκα τον δρόμο μου σχετικά γρήγορα. Σπούδαζα computer animation στο Ringling College of Art and Design στη Φλόριντα στα μέσα της δεκαετίας του ’90, σε μια εποχή που ακόμη σχεδιάζαμε στο χέρι, ενώ οι τεχνολογικές εξελίξεις κάλπαζαν. Ήδη όντας φοιτητής είχα ετοιμάσει ένα καλό πορτφόλιο κι έφτιαξα κι ένα πρόγραμμα, το SARA (Superior Animation Recording Alternative), που βοηθούσε στην παραγωγή animation σχεδιασμένων στο χέρι. Με είχαν καλέσει μάλιστα σ’ ένα στούντιο να τους το δείξω, ενώ η Warner Brothers μού πρόσφερε δουλειά ενώ ήμουν ακόμη φοιτητής. Δεν ήθελα να σταματήσω πρόωρα τις σπουδές. Όταν το 1997 αποφοίτησα πια είχα ήδη μια πρόταση από την Dreamworks κι έτσι μετακόμισα στο Λος Άντζελες όπου έτυχε κιόλας τότε να ζει εκεί ο αδερφός μου. Τελικά, η Dreamworks άργησε οκτώ μήνες να με προσλάβει κι αυτό ήταν το μοναδικό διάστημα που χρειάστηκε να κάνω μερικά freelance πρότζεκτ.
– Έζησες σχεδόν όλη την εξέλιξη και πορεία της νέας εποχής του animation. Έπαιξε ρόλο αυτό και στη δική σου εξέλιξη; Ήταν μια παράλληλη πορεία. Εμένα μου άρεσε πάντα να είμαι πέρα από την αιχμή. Δεν προσπαθούσα να σκέφτομαι αυτά που έχω δεδομένα μπροστά μου, αλλά το επόμενο βήμα. Σκέφτομαι συνεχώς ιδέες για το μέλλον και την εξέλιξη της τέχνης αυτής.
– Πάντα σκεφτόσουν με τον τρόπο αυτό; Πάντα. Από μικρός. Από τον καιρό που ήμουν έφηβος έκανα δικά μου σχέδια. Σε κάποια φάση θυμάμαι ότι έδειχνα στους συμμαθητές μου τρισδιάστατα animation που έφτιαχνα στο κομπιούτερ, τα οποία έκαναν αντανακλάσεις κι έβγαιναν από το έδαφος σαν λιωμένο μέταλλο.
– Ποιες ιδέες επεξεργάζεσαι σ’ αυτή τη φάση; Θα προσπαθήσω να βρω έναν τρόπο να γίνω κατανοητός χωρίς να παραβώ νομικές εταιρικές δικλείδες. Στον τρόπο που σκεφτόμαστε με την ομάδα μου, λαμβάνουμε υπόψη πιθανές εξελίξεις και λύσεις σε προβλήματα που προβλέπεται να επέλθουν μέσα στα επόμενα δύο χρόνια. Με τον τρόπο αυτό, ωθούμε την εξέλιξη. Αναφέρω ένα παράδειγμα. Η Apple πριν από ένα μήνα ανακοίνωσε το λανσάρισμα των οθονών XDR (Extreme Dynamic Range) που είναι μια βελτιωμένη εκδοχή της HDR (High Dynamic Range), μιας οθόνης που δίνει απεριόριστες δυνατότητες χρήσης χρωμάτων. Εμείς πριν από χρόνια είχαμε σκεφτεί και υπολογίσει την εξέλιξη των οθονών και την αλλαγή που θα επιφέρει στο δικό μας πεδίο. Πλέον ήδη επεξεργαζόμαστε πιθανές αλλαγές στα προγράμματα για να λειτουργούν στο περιβάλλον του HDR.
– Πού μπορεί να φτάσει η εξέλιξη; Υπάρχει ταβάνι; Όχι, κι αυτό είναι που προσωπικά με γοητεύει. Συνεχώς αναζητάς το επόμενο όριο κι όταν φτάνεις κάπου που φαινομενικά δεν μπορεί να βελτιωθεί άλλο, βρίσκεσαι μπροστά σε μια νέα πρόκληση.
– Πόσο εμφανής είναι αυτή η εξέλιξη στο μάτι του θεατή; Συνήθως, δεν καταλαβαίνεις γιατί το βρίσκεις τόσο ωραίο, απλώς το εισπράττεις. Υπάρχουν πολλές λεπτομέρειες που ο κόσμος δεν τις προσέχει καν. Αυτό ισχύει γενικότερα στην τέχνη. Όταν στέκεσαι μπροστά σ’ έναν πίνακα του Ρούμπενς, τον βρίσκεις εκ πρώτης όψεως εντυπωσιακό κι ας μην έχεις χρόνο να εστιάσεις στη λεπτομέρεια. Υπάρχει όμως μια έντονη μπλε ή κόκκινη πινελιά με χρώμα που δεν υπάρχει σε άλλους πίνακες της εποχής. Ο Ρούμπενς έδινε σημασία και στην παραμικρή λεπτομέρεια και έφερνε ειδικά πετρώματα π.χ. από το Αφγανιστάν για να πετύχει το αποτέλεσμα που ήθελε. Έτσι και στη δική μας δουλειά, ο κόσμος δεν μπορεί να διακρίνει όλες τις λεπτομέρειες που εμείς φτιάξαμε με ακρίβεια και αρτιότητα, αλλά μπορεί να απολαύσει τη γενική εικόνα. Ευτυχώς. Γιατί αν διέκρινε όλες τις λεπτομέρειες αυτό θα αποσπούσε την προσοχή από το πιο σημαντικό: την αφήγηση της ιστορίας.
– Ποια ήταν τα πρώτα σου ερεθίσματα; Ξεκίνησα τον προγραμματισμό στην ηλικία των 12 ετών, σε μια εποχή που δεν υπήρχε διαδίκτυο. Ενημερωνόμασταν από περιοδικά και βιβλία. Ο μόνος τρόπος να μοιραστούμε ήταν μέσα από περιοδικά και εφημερίδες. Μαθητής ακόμη το 1990, στα 17 μου, ζήτησα από τον «Φιλελεύθερο» να μου παρέχουν μια στήλη να γράφω σχετικά με το programming. Περιστασιακά, κάλυπτα και κάποιες παρουσιάσεις. Θυμάμαι ότι πήγα σε μια συνέντευξη τύπου για τα Commodore Amiga, τα πρώτα οικιακής χρήσης κομπιούτερ. Ήταν η εποχή που αποφάσισα να σταματήσω το programming και ν’ ασχοληθώ με animation.
– Ο καθηγητής σου στο Grammar School Ανδρέας Αφάμης είπε ότι σε θυμόταν να κρατάς πάντα ένα πληκτρολόγιο. Κι ότι δεν σε ενδιέφερε ιδιαίτερα να αριστεύσεις… Ο κύριος Αφάμης δίδασκε τότε μαθηματικά και υπολογιστές. Με άφηνε να κάνω ό,τι θέλω κατανοώντας ότι είχα ιδιαίτερο ενδιαφέρον και κλίση. Δεν ήμουν άριστος μαθητής γιατί είχα συγκεκριμένο στόχο. Ήξερα πολύ καλά τι ήθελα να κάνω. Σε μια εποχή που το computer animation ήταν κάτι καινούριο, αισθανόμουν ότι ήθελα να αφοσιωθώ εκεί. Δεν έχανα το χρόνο μου με τα υπόλοιπα μαθήματα και προς τιμήν τους οι καθηγητές μου δεν με πίεζαν.
-Θεωρείς την αριστεία, με τη σημερινή της έννοια, υπερτιμημένη; Ποτέ δεν ασχολήθηκα με βαθμούς. Το σημαντικό είναι να έχεις στόχο και να αριστεύσεις εκεί που επιθυμείς. Ούτε όταν σπούδαζα ασχολήθηκα με τους βαθμούς. Αυτό που μ’ ενδιέφερε ήταν να υποστηρίξω τις ιδέες μου για την εξέλιξη ενός είδους που ήταν ακόμη στα σπάργανα. Μάλιστα, επισκεπτόμενος ως φοιτητής κάποια στούντιο διαπίστωσα ότι όσα μας δίδασκαν δεν θα βοηθούσαν και πολύ όταν μπαίναμε στην αγορά εργασίας. Διαφωνούσα συχνά με τους καθηγητές μου κι είναι ενδεικτικό ότι στο μάθημα του Computer Animation αποφοίτησα με τον πιο χαμηλό απαιτούμενο βαθμό. Με D. Όμως η Dreamworks με είχε προσλάβει πριν αποφοιτήσω. Θυμάμαι ότι μ’ έναν συμφοιτητή μου που επίσης αποφοίτησε με D, λέγαμε χαριτολογώντας ότι το «D» βγαίνει από το «Dreamworks»…
– Αυτό δεν θορύβησε τους καθηγητές σου; Δεν ξέρω αν είναι σύμπτωση, αλλά σχεδόν μόλις έφυγα αποφάσισαν να αλλάξουν πλεύση και να εστιάσουν σ’ εκείνα που τους είχα υποδείξει. Εκείνα δηλαδή που ζητούσαν τα στούντιο.
– Ποια η συμβολή του λογισμικού Flix, που εσύ ανέπτυξες, στην εξέλιξη του animation; Ανέπτυξα το Flix ως υπάλληλος της Sony, που ανέλαβε και το κόστος του. Το πρόγραμμα αυτό μειώνει το κόστος προ-παραγωγής οργανώνοντας τα story boards και την ανάπτυξη της ιστορίας, που είναι το πιο σημαντικό πράγμα σε μια ταινία. Κοστίζει εκατομμύρια να ξεκινήσεις μια παραγωγή και μετά να σταματήσεις για ν’ αλλάξεις την ιστορία. Ξεκίνησε το 2007 και χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα από πολλές εταιρείες. Σήμερα υπάρχει η εξέλιξή του, το Flixy, που είναι 10 φορές πιο γρήγορο.
– Όταν παρουσίασες την ιδέα, αντιμετωπίστηκε με ενθουσιασμό; Εγώ επέμενα από την αρχή ότι το πρόγραμμα αυτό είναι απαραίτητο. Κάποια άτομα δεν συμφωνούσαν μαζί μου και υπήρξαν πολλές στιγμές που κινδύνεψα να χάσω και τη δουλειά μου.
– Πώς θα περιέγραφες ακριβώς τη δική σου δουλειά πάνω στο «Spider-Man: Into the Spider-Verse»; Είναι ό,τι πιο ξεχωριστό συμμετείχα μέχρι σήμερα. Μια πρωτότυπη ταινία χρειάζεται περίπου τέσσερα χρόνια εκ των οποίων τα τρία είναι η προ-παραγωγή. Ετοιμάζονται όλα τα σχέδια τα story boards, γράφεται η ιστορία, οι διάλογοι. Η ομάδα μου συμβάλλει στο κομμάτι της τεχνολογίας. Καθώς οι ιδέες και τα σχέδια ετοιμάζονται, χρησιμοποιούν τα δικά μας προγράμματα για την οργάνωση και κατανομή όλου αυτού του όγκου υλικού. Καθώς προχωρεί μια παραγωγή, υπάρχουν μέχρι και 250 καλλιτέχνες που κάνουν 25 χιλιάδες σχέδια και 125 χιλιάδες story boards. Οι περισσότεροι είναι μόνιμοι, αλλά προσλαμβάνουμε κι άλλους από άλλες χώρες ανά τον κόσμο που δουλεύουν freelance από το σπίτι τους, ζωγραφίζοντας συνέχεια. Για να ξεκινήσει η παραγωγή πρέπει να είναι όλα έτοιμα: η ιστορία, η τεχνολογία, να έχουν γίνει οι δοκιμές. Στο δικό μου κομμάτι, δοκιμάζουμε όσο το δυνατόν πιο πολλές ιδέες στο μικρότερο διάστημα μέχρι να φτάσουμε σε κάτι πρωτότυπο.
– Τι προοπτικές έχει ένας νέος στην Κύπρο σήμερα που ενδιαφέρεται να ακολουθήσει αυτόν τον δρόμο; Τα πράγματα είναι διαφορετικά. Πλέον υπάρχουν άπειρες πηγές και πρόσβαση, μέχρι και ολόκληρα μαθήματα που μπορείς να κάνεις online από τους κορυφαίους του είδους. Υπάρχουν ευκαιρίες να ενημερωθείς, να μοιραστείς, να συνεργαστείς. Αυτό που λέω πάντα όταν μου ζητούν συμβουλές είναι: «δεν σε κρατάει τίποτα, απλά κάν’ το!» Βρες μια καλή σχολή και πίστεψε στον εαυτό σου. Όταν θέλεις να κάνεις κάτι, το πιο βασικό είναι να ξεκινήσεις να το κάνεις.
– Τα βραβεία και οι διακρίσεις τι σημαίνουν για σένα; Είναι φυσικά ένα ωραίο αίσθημα, αυτό όμως που εγώ απολαμβάνω πιο πολύ όταν τελειώνει μια ταινία είναι η ανταπόκριση του κόσμου. Πηγαίνουμε στο σινεμά για να δούμε τις αντιδράσεις. Δούλεψα σε πολλές ταινίες, αλλά η αντίδραση του κοινού στο «Spider-Verse» ήταν κάτι το μοναδικό. Αυτό είναι πιο σημαντικό από το Όσκαρ για μένα. Απολαμβάνω επίσης όταν έρχονται συνάδελφοι από άλλες εταιρείες του χώρου και παραδέχονται τον θαυμασμό τους για το έργο μας.
– Η Κύπρος σου λείπει; Μου αρέσει να έρχομαι για διακοπές. Επαγγελματικά δεν θα μπορούσε να μου λείπει.
– Τι θα έπαιρνες μαζί σου στην Αμερική; Τις παραλίες. Είναι χάλια στην Καλιφόρνια, όλο κύματα και φύκια. Μπήκα μια φορά και το μετάνιωσα. Και το φαγητό είναι πιο νόστιμο στην Κύπρο. Δεν θα έπαιρνα τους ρυθμούς ζωής. Είναι διαφορετικοί στην Κύπρο, πιο άνετοι και χαλαροί. Αλλά εγώ δεν λειτουργούσα ποτέ έτσι. Μου αρέσει να δουλεύω ασταμάτητα, ακόμη και τα σαββατοκύριακα. Δεν πεθύμησα να κάθομαι σε μια παραλία ή μια καφετέρια άπρακτος. Αν τύχει και βρεθώ κάπου απλώς για να σκοτώσω τον χρόνο μου με πιάνει κάτι σαν στρες, σκέφτομαι πώς να φύγω. Έχω τόσα στο μυαλό που θέλω να δημιουργήσω, που έχω συνεχώς την αίσθηση ότι δεν προλαβαίνω.
– Σε ποια πρότζεκτ δουλεύεις αυτό τον καιρό; Μέσα στον Αύγουστο βγαίνει στις αίθουσες η νέα ταινία της Sony Pictures, το «Angry Birds 2». Είναι έτοιμη. Το 2020 βγαίνει μια ταινία για την οποία είμαι πολύ ενθουσιασμένος, το «The Mitchells Vs. The Machines». Δεν μπορώ να αποκαλύψω πολλά, θα πω μόνο ότι είναι η πιο αστεία που έχω δει μέχρι τώρα σε όλη την καριέρα μου. Έχει διαφορετικό στιλ από το «Spider-Verse», αλλά είναι εξίσου πρωτότυπη και ξεχωριστή.
– Ποιο είναι το ιδιαίτερο στίγμα της Sony Pictures σήμερα; Από το 2015 έχει αναλάβει νέα πρόεδρος η Κριστίν Μπέλσον, η φιλοσοφία της οποίας είναι να βρίσκει σκηνοθέτες με όραμα και να τους εμψυχώνει να κάνουν ελεύθερα την ταινία που θέλουν. Γι’ αυτό πολλοί καλοί σκηνοθέτες θέλουν να συνεργαστούν μαζί μας. Θα ήταν δύσκολο για άλλη εταιρεία να προωθήσει ένα τόσο φιλόδοξο καλλιτεχνικά αλλά και ριψοκίνδυνο εμπορικά πρότζεκτ σαν το «Spider-Verse». Η εταιρεία δίνει προτεραιότητα στην πρωτοτυπία παρά στην εμπορικότητα, θεωρώντας ότι αυτή είναι δεδομένη εφόσον το προϊόν πετύχει καλλιτεχνικά.
– Στην τελετή του Δήμου Λευκωσίας είπες ότι πολλοί έχουν Όσκαρ αλλά μόνο εσύ έχεις και το Μετάλλιο της Λευκωσίας. Βρίσκεις σημαντικό να σε αναγνωρίζουν στον τόπο σου; Ναι. Όλο το στούντιο της Sony τώρα ξέρει ότι τιμήθηκα στην πόλη μου. Το πιο σημαντικό για μένα από μικρός ήταν να νιώθω ότι εμπνέω και συγκινώ τους άλλους φτιάχνοντας ιστορίες και περνώντας μηνύματα με όχημα την τέχνη. Ένιωθα μεγαλώνοντας ότι στην Κύπρο δεν υπήρχε αρκετή εκτίμηση για το animation και την τέχνη γενικότερα. Το σημαντικό για μένα τώρα είναι να συμβάλω προς την κατεύθυνση της ευαισθητοποίησης για τη σημασία της τέχνης και της καλαισθησίας. Το κυριότερο κριτήριο για να αγοράσουν όλοι σήμερα κινητά, γκάτζετ, αυτοκίνητα ή και σπίτια είναι το design. Στην Κύπρο πρέπει να κατανοήσουμε ότι αυτό που κάνει ένα προϊόν να ξεχωρίζει είναι η αισθητική του. Είναι σημαντικό να την καλλιεργήσουμε.
