Κώστας Τσόκλης: Αναζητώ την ανανέωση σαν αυτονόητη αναγκαιότητα

Ο διεθνώς καταξιωμένος Έλληνας δημιουργός στην πρώτη του εμπεριστατωμένη έκθεση στην Κύπρο.

Τι είναι η Κύπρος για εσάς; Ποια η σχέση σας με το νησί; Ένα κομμάτι της Ελλάδας, που αυτοκυβερνάται.  Όπως οι διάφορες πόλεις της ελληνικής αρχαιότητας και όπως οι ιταλικές μέχρι το 1870. Δεν είδα ποτέ την Κύπρο σαν μια άλλη χώρα. Ήταν για μένα πάντα ένα κομμάτι του ελληνισμού. Κάποιοι Κύπριοι μάλιστα πολίτες, από την παιδική μου ηλικία μέχρι σήμερα, υπήρξαν θερμότατοι φίλοι μου και υποστηρικτές και κατά συνέπεια συνυπεύθυνοι για αυτό που σήμερα είμαι, καλό ή κακό. 

 

Αποτελεί η ζωγραφική το κατεξοχήν μέσο έκφρασης στην πρακτική σας; Αν ναι, ποια η σημασία της; Ασφαλώς. Ζωγράφος είμαι. Και η ζωγραφική είναι συχνά (όχι πάντα) μια πράξη καλλιτεχνική. Και καθώς θέλω να πιστεύω ότι είμαι καλλιτέχνης με μια πλατύτερη έννοια, την ασκώ. Τολμώ όμως, να υπερασπίζομαι αυτή μου την ιδιότητα και με άλλα εκφραστικά μέσα. Τον Λόγο προ πάντων, γραπτό ή προφορικό. Αλλά και το ίδιο μου το σώμα σαν υλικό ή εργαλείο, καθώς και τις καθημερινές ανθρώπινες πράξεις μου. 

 

Τι σας οδήγησε στην επικόλληση αντικειμένων ή την προβολή εικόνων πάνω στη ζωγραφική επιφάνεια; Η ανάγκη να ενώσω την Τέχνη με τη ζωή, τον πεπερασμένο ζωγραφικό χώρο που είναι ο πίνακας με τον φυσικό απεριόριστο. Επιζητώντας, έτσι, την παραγωγή άλλων εκπλήξεων και αισθημάτων, άλλων συμμαχιών, αλλά προπάντων την αποφυγή του ακρωτηριασμού, των αντικειμένων ή των εικόνων. 

 

Στο βιβλίο σας «Κανένας περίπατος δεν πρέπει να μένει χωρίς αμοιβή», μιλάτε για την αισθητική μοίρα του κόσμου (σελ. 225). Πώς την αντιλαμβάνεστε; Την αντιλαμβάνομαι σαν μια πνευματική επικοινωνία, χωρίς ενδιάμεσο αντικείμενο. Αυτό, σαν επιθυμία και σαν πρόβλεψη. Όμως σαν πραγματικότητα, φοβάμαι τους αριθμούς που τρομοκρατούν κοινό και καλλιτέχνες και επιβάλουν τη δικιά τους αυθαίρετη αξιολόγηση των αντικειμένων – μαρτυριών. Δηλαδή του έργου τέχνης. 

 

Αναζητούσατε και αναζητάτε πάντα νέες φόρμες. Αυτό μαρτυρά την αγωνία σας για ανανέωση της εικαστικής γλώσσας ή κάτι παραπάνω; Δεν αναζητώ την ανανέωση σαν στόχο, αλλά σαν αυτονόητη αναγκαιότητα. Αναζητώ την ανάλογη φόρμα, που θα εξέφραζε τόσο τις εκάστοτε αισθητικές προσδοκίες – ανάγκες της ιστορικής μας στιγμής όσο και τα δικά μου διαχρονικά ανθρώπινα αισθήματα. Να παράξω δηλαδή μέσω αυτών των νέων σχημάτων άλλες συγκινήσεις όπως εγώ τις εννοώ και τις θέλω. 

 

Πώς αντιλαμβάνεστε την έννοια της αισθητικής; Ως κάτι σταθερό και αδιαπραγμάτευτο ή ως έννοια συνώνυμη του ανοιχτού και του ευμετάβλητου; Την αντιλαμβάνομαι και την υποστηρίζω ως συνομωσία μεταξύ δημιουργού, αναγκών και χρήστη ή (αν προτιμάτε καταναλωτή). Άρα σαν ένα συνεχές παλίμψηστο. Κάθε επιστροφή σε προηγούμενες αισθητικές συνομωσίες τις θεωρώ άχρηστες και πληθωριστικές. Αυτό βέβαια, δεν σημαίνει ασέβεια προς τα πρότυπα του παρελθόντος και ούτε ότι δεν πενθώ την απώλειά τους. 

 

Σήμερα ο καλλιτέχνης είναι «ένας σπαράσσων ιχθύς», λέτε εμφαντικά στο βιβλίο σας που κυκλοφόρησε πρόσφατα με τίτλο «”Εν τέλει”, πάλι ο Λόγος είναι!» Σχολιάστε το. Θεωρώ τις ανάγκες της εποχής: Τη μόδα, την προσδοκία του πιθανού κέρδους, την επιθυμία αναγνώρισης και την ανάγκη του ανθρώπου – καλλιτέχνη να αγαπηθεί από τους συνανθρώπους του, σαν ένα δίχτυ όπου ο ίδιος ο καλλιτέχνης απλώνει απερίσκεπτα και αναπόφευκτα μπροστά του και αυτοπαγιδεύεται και αυτοτυραννιέται. Τυραννά δηλαδή, αυτόν που γεννήθηκε και διακήρυξε όσο βρισκόταν στην ανωνυμία, την ελευθερία σαν ύστατο αγαθό και τελικώς ήλπισε σ’ αυτήν. Εγώ όμως, θεωρώ την ελπίδα σαν τον χειρότερο εχθρό της ανεξαρτησίας και της τέχνης. 

 

Αποτελεί ο μύθος αφορμή για να συνομιλήσετε με Θεούς και ανθρώπους; Ο μύθος διδάσκει τη φαντασία και καθιστά τον άνθρωπο ικανό να συνομιλήσει κάποτε (ψευδόμενος όμως) με κάποιους από τους συνανθρώπους του. Η συνομιλία όμως με τους Θεούς, είναι δύσκολη γιατί επεμβαίνει η επαγγελματική αντιζηλία. Εκτός αν, μεσολαβήσει το σωτήριο λάθος. Το σωτήριο αλλά ακαθόριστο λάθος των θεών. Τότε και μόνο τότε οι Θεοί, αποπροσανατολισμένοι και αβέβαιοι, σου αφήνουν χώρο να δημιουργήσεις κι εσύ. 

 

Παρατηρώντας τα έργα σας, θεωρείτε ότι δικαιώνουν τις προθέσεις σας και συνεπώς την ύπαρξή σας; Εγγράφονται στο κοινωνικό – πολιτικό πλαίσιο που τα γέννησε; Αν έκανα ένα σοβαρό λάθος στη ζωή μου, σαν άνθρωπος εγώ, ήταν το ότι κάποτε δέχτηκα να πληρωθώ για τους κόπους μου με άλλο νόμισμα από αυτό που επιθυμούσα. Για αυτό και το έργο μου ήταν και είναι κατώτερο από τις φιλοδοξίες μου. Τραυματισμένο. Παρά ταύτα, πιστεύω ότι εγγράφεται στον ψυχισμό της εποχής που το δημιούργησε και στις προσδοκίες ενός μέρους του κοινού. Όσο αυτό και αν ακούγεται εγωιστικό και παράτολμο.

 

Μιλήστε μας για το έργο «Δέκα σημεία όρασης» που δημιουργήσατε πριν δύο χρόνια στην Πέτρα του Ρωμιού. Μια ιδέα, σίγουρα ιστορικά σημαντική και ακραία που θα τρόμαζε κάθε επίδοξο δημιουργό. Την τόλμησα. Ένα έργο όμως, αμφισβητήσιμο ίσως, στα μέτρα των δυνατοτήτων μου και των φυσικών συνθηκών. Ο δρόμος παρά ταύτα, παραμένει ανοιχτός για ευτυχέστερες πιθανώς προσπάθειες.

* Η έκθεση C. Tsoclis ανοίγει την Τετάρτη 9/10 και διαρκει μέχρι τις 9/11, στην  GOLDEN GALLERY by KAPATAYS. Εγκαίνια 19:30 από την Κλέλια Χατζηιωάννου. Τον Κώστα Τσόκλη θα παρουσιάσει ο Σάββας Χρυστοδουλίδης. Πληροφορίες 2266 5727.

 

* Eικαστικός & ακαδημαϊκός.