Κουβαλώντας μια πολυκερματισμένη ταυτότητα και μια πλούσια «θήκη» με εργαλεία για ηθοποιούς και performers, ο καλλιτεχνικός διευθυντής του The Counter Institute, Vahid Evazzadeh, έρχεται στην Κύπρο για ένα εργαστήριο Εκφραστικότητας και Σκηνικής Παρουσίας, μέσα από το οποίο προσπαθεί να απαντήσει στο ερώτημα: τι κάνει την ερμηνεία ενός περφόρμερ ζωντανή, πειστική και ενδιαφέρουσα;
 
– Έρχεστε στην Κύπρο για ένα εργαστήριο που απευθύνεται σε ηθοποιούς, σκηνοθέτες, χορευτές, performers. Ποιο είναι το περιεχόμενο του ακριβώς; Η μέθοδος κατάρτισης που θα παρουσιάσω, είναι το αποτέλεσμα μιας μακράς πορείας και προσωπικής έρευνας στο θέατρο που επικεντρώνεται στο θεμελιώδες κατ’ εμένα ερώτημα: τι κάνει την ερμηνεία ενός ηθοποιού ή ενός performer ζωντανή, πειστική και ενδιαφέρουσα πάνω σκηνή; Πρόκειται για ένα πρακτικό σεμινάριο που σχεδιάστηκε με στόχο να επικοινωνήσει μια σειρά εργαλείων και τεχνικών που είναι απαραίτητες για κάθε περφόρμερ, μέσα από ασκήσεις που, έχουν μεν μια πολύ συγκεκριμένη δομή, αλλά στην πράξη είναι ευέλικτες ώστε να ταιριάξουν στις ανάγκες (και την μορφή τέχνης) που χρησιμοποιεί ο κάθε  συμμετέχοντας. Οι ασκήσεις έχουν σχεδιαστεί για να βοηθήσουν τους συμμετέχοντες να ενσωματώσουν την τεχνικές με έναν οργανικό τρόπο και όχι θεωρητικά.
 
– Πώς απαντάτε λοιπόν στο ερώτημα: τι κάνει την ερμηνεία ενός περφόρμερ ζωντανή, πειστική και ενδιαφέρουσα; Υπάρχει μια τεχνική βάση που είναι κοινή σε όλα τα καλλιτεχνικά είδη, τις παραδόσεις και τους πολιτισμούς. Το να είναι ένας καλλιτέχνης στη σκηνή σημαίνει ότι μπορεί να δώσει ζωή σε μια τεχνητά κατασκευασμένη κατάσταση, που είναι η περφόρμανς: έχει δηλαδή πειστικά εργαλεία και μέσα για να δρα και να αντιδρά αυθόρμητα και ειλικρινά, απέναντι στον εαυτό του, τους άλλους καλλιτέχνες αλλά και στο κοινό. Για να έχει ενδιαφέρον η σκηνική του παρουσία, πρέπει να είναι συγκεντρωμένος, σίγουρος και η παρουσία του πάνω στη σκηνή να είναι δομημένη έτσι ώστε να δημιουργήσει μια σχέση με το κοινό – σε ένα αισθητικό επίπεδο- και εν τέλει να μεταφέρει την πληροφορία. Έτσι, δημιουργείται μια σχέση ανάμεσα στον ερμηνευτή και τον θεατή που αποκαλύπτει την πρόθεση του ερμηνευτή (κατά τον Peter Brook, κάνοντας το αόρατο, ορατό).
 
– Είστε Ιρανός, ζείτε στην Ευρώπη και ταξιδεύετε σε όλο τον κόσμο. Ποιά ταυτότητα αισθάνεστε πιο οικεία; Είμαι ευρωπαίος πολίτης. Γεννήθηκα στο Ιράν αλλά έχω πολιτογραφηθεί στη Δανία. Επομένως είμαι ένας Δανός πολίτης με έδρα το Λονδίνο και την Κοπεγχάγη που ζει ταξιδεύοντας. Είναι όλα αυτά πτυχές αυτού που συναποτελεί την ταυτότητα μου. Έτσι κι αλλιώς αυτά που συνθέτουν την ταυτότητας μας είναι πέραν του ελέγχου μας και των συναισθημάτων μας. Έχω ακόμα τα κλειδιά του σπιτιού των γονιών μου στο Ιράν. Αλλά το σπίτι δεν υπάρχει πια.

– Πιστεύετε ότι το ζήτημα της ταυτότητας έχει διαφορετικό νόημα και δύναμη στους ανθρώπους σήμερα; Η έννοια της ιθαγένειας και η σχέση της με την ταυτότητα και την εθνικότητα ξεκίνησε να με απασχολεί από τότε που απέκτησα την ιδιότητα του μετανάστη. Επηρέασε επίσης πάρα πολύ την δουλειά μου. Συνειδητοποίησα ότι σε μεγάλο βαθμό η ταυτότητα μας καθορίζεται και μας επιβάλλεται κοινωνικά. Μπορούμε να επιλέγουμε να το ξεχνάμε αυτό ή να επιθυμούμε τα πράγματα να ήταν αλλιώς, όμως δεν θα κάνει καμία διαφορά. Ζούμε σε μια εποχή που μας υποκινεί να «συνειδητοποιήσουμε τις δυνατότητες μας» και να «επανεφεύρουμε την ταυτότητα μας» αντιμετωπίζοντας αυτά τα θέματα ως δικαιώματα και σαν κορυφαία πολιτισμικά επιτεύγματα. Η κατακερματισμένη φύση της έννοιας της ταυτότητας είναι κάτι που συνειδητοποιώ τόσο από το περιβάλλον μου όσο και από τον τρόπο που τοποθετούμαι ο ίδιος ως καλλιτέχνης. Αυτό διαμορφώνει τον τρόπο που δουλεύω και τον κάνει μοναδικό εξαιτίας όλων αυτών των ιδιαιτεροτήτων της προσωπικής συνθήκης την οποία βιώνω. Με άλλα λόγια, ψάχνω για τις δικές μου «μοναδικές» απαντήσεις, αναδιατυπώνοντας μια κοινή ερώτηση μέσα από μια παράδοση, δηλαδή το θέατρο. Είναι σαν να εντοπίζεις τα βήματα εκείνων που υπήρξαν πριν από εσένα, αφήνοντας πίσω τα δικά σου ίχνη, στο ίδιο μονοπάτι…
 
– Κάτω από ποιές συνθήκες έφυγες από το Ιράν; Ήταν εύκολη η μετάβασή σου στην Ευρώπη; Ξεκίνησα να δουλεύω ως θεατρικός σκηνοθέτης τη δεκαετία του 1990. Τότε, η ιρανική θεατρική σκηνή ήταν πολύ κλειστή και οι διεθνείς συνεργασίες εξαιρετικά περιορισμένες. Μεγάλωσα μελετώντας τις σημαντικές προσωπικότητες του θεάτρου κι ενώ πάντα ήθελα, ποτέ δεν είχα την ευκαιρία να δω το έργο τους από κοντά. Οι περισσότεροι άλλωστε είχανε φύγει ήδη από τη ζωή. Στη λίστα μου με τους μεγάλους μεταρρυθμιστές του θεάτρου υπήρχαν μόνο τρεις άνθρωποι που ήταν ζωντανοί τότε: ο Eugenio Barba, ο Peter Brook και ο Richard Schechner. Έγραψα σε όλους και ο Eugenio ήταν ο πρώτος που απάντησε. Λίγες εβδομάδες αργότερα έφυγα από την Τεχεράνη για το Holstebro με στόχο να εκπαιδευτώ στο Odin Teatret. Πάντα με ενδιέφερε η δεξιοτεχνία του καλλιτέχνη, αλλά η γνωριμία μου με την μεθοδολογία του Odin Teatret έδωσε ένα νέο βάθος και περισσότερη εστίαση στην έρευνα μου. Μου πρόσφερε έναν πιο συγκροτημένο τρόπο σκέψης  όσον αφορά την καλλιτεχνικής δεξιοτεχνία, μέσα από το πρίσμα της Ανθρωπολογίας του Θεάτρου. Για αρκετά χρόνια εκπαιδεύτηκα σε διαφορετικές σχολές θεάτρου. Η συνάντησή μου με τον Augusto Boal ήταν μια άλλη καθοριστική στιγμή, που υπήρξε τεράστια παρακαταθήκη για τον τρόπο που δουλεύω σήμερα.
 
– Ήταν ο καλλιτεχνικός κόσμος ανοικτός και δεκτικός απέναντί σου; Και ναι και όχι. Έκανα αμέτρητες επαφές και δεν ήταν λίγες οι φορές που είχα θερμή υποδοχή. Αλλά, ένα πράγμα που συνειδητοποίησα πολύ γρήγορα ήταν ότι ο «κόσμος της τέχνης» ήταν υπερκορεσμένος με τα πάντα. Παρόλο που δεν είναι εύκολο, δεν είναι και αδύνατο να ενταχθείς στον καλλιτεχνικό κόσμο. Απλά πρέπει να ξέρεις τι θεωρείται μοντέρνο και εμπορεύσιμο, αν και κατά καιρούς η αντι-μόδα και η αντι-εμπορική στάση μπορεί να είναι το πιο μοντέρνο και εμπορεύσιμο εμπόρευμα τελικά! Η δυσκολία προκύπτει όταν κάποιος θέλει να κάνει τα πράγματα με διαφορετικό τρόπο από αυτόν που αναγνωρίζεται από την υπάρχουσα πολιτιστική πολιτική. Αν και συνειδητοποιούμε την ατομική ελευθερία που απολαμβάνουμε στα περισσότερα μέρη της Ευρώπης, το γεγονός παραμένει ότι αυτή η ελευθερία είναι εγγυημένη μόνο μέσα σε ένα πολύ συγκεκριμένο πλαίσιο. Εάν αμφισβητήσεις με κάποιο τρόπο αυτό το πλαίσιο, θα γνωρίσεις μια διαφορετική πλευρά αυτού που θεωρούσες ανοικτό και ανεκτικό. Και υπάρχει φυσικά  και το τεράστιο πρόβλημα της έλλειψης χρηματοδότησης της καλλιτεχνικής δημιουργίας τέχνης σε ένα υπερ-καπιταλιστικό, νεοφιλελεύθερο ευρωπαϊκό σύστημα, το οποίο θέτει τον τόνο για την πολιτιστική πολιτική. Συνεπώς, είναι πάντα μια πρόκληση.
 
– Πιστεύεις ότι οι παραστατικές τέχνες έχουν διαφορετικό ρόλο και σκοπό σήμερα; Κατά τη γνώμη μου, οι παραστατικές τέχνες καθαυτές δεν έχουν κάποιο συγκεκριμένο ρόλο ή σκοπό. Είναι η πρόθεση του ίδιου του καλλιτέχνη σε συνάρτηση με την πραγματικότητα τα οποία καθορίζουν το ρόλο της τέχνης. Αυτή η αμοιβαία, δυναμική σχέση μεταξύ καλλιτεχνών και κοινωνικών δομών δεν είναι στατική. Εξελίσσεται και μεταβάλλεται συνεχώς, επηρεάζοντας έτσι το ρόλο και τη σημασία των τεχνών. Αυτό που μετράει είναι να προσπαθήσουμε να είμαστε ειλικρινείς με τις δικές μας προθέσεις και να προσπαθήσουμε να κάνουμε αυτό που έχει νόημα και σημασία για εμάς. Και φυσικά, ως καλλιτέχνες καλούμαστε να αποκτήσουμε τη δεξιοτεχνία και τα εργαλεία για να φτάσουμε εκεί.
 
* The Counter Institute είναι ένας ανεξάρτητος οργανισμός με βάση την Κοπεγχάγη και το Λονδίνο, ο οποίος αναπατύσσει διεθνή καλλιτεχνικά και ερευνητικά projects. Το Εργαστήριο Εκφραστικότητας και Σκηνικής Παρουσίας με τον Vahid Evazzadeh θα πραγατοποιηθεί το Σαββατοκύριακο 12 -13 Οκτωβρίου στο Mon Ballet στη Λάρνακα. Πληροφορίες: amongtheants@gmail.com & T. 99 436555