Σ’ ένα ταξίδι του στην Κύπρο, ο ταλαντούχος Έλληνας αριστοτέχνης που δημιούργησε τον μοναδικό ντουλαμά για τη Γιάννα Αγγελοπούλου, μιλάει για τις προκλήσεις της δουλειάς του και την αγωνία του να φέρει το παραδοσιακό ένδυμα στο σήμερα.
Σ’ ένα ταξίδι του στην Κύπρο, ο ταλαντούχος Έλληνας αριστοτέχνης που δημιούργησε τον μοναδικό ντουλαμά για τη Γιάννα Αγγελοπούλου, μιλάει για τις προκλήσεις της δουλειάς του και την αγωνία του να φέρει το παραδοσιακό ένδυμα στο σήμερα.
Αρχές Μαΐου ο Αριστείδης Τζονευράκης ταξίδεψε από το Άργος στην Κύπρο για να λάβει μέρος στην ημερίδα «Μόδα και Παράδοση στη Λεβέντειο Πινακοθήκη». Τον συναντήσαμε την ώρα που έστηνε τη μικρή έκθεση στην Πινακοθήκη, με τον περίφημο ντουλαμά που δημιούργησε για τη Γιάννα Αγγελοπούλου με αφορμή τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση, μαζί με άλλα υπέροχα ενδύματα τα οποία κέντησε με πολύ μεράκι ο ίδιος. Ανάμεσά τους και δύο εμβληματικά κομμάτια του οίκου Christian Dior, το Bar Jacket και την Book Tote Bag, καθώς και τρία καφτάνια από τις συλλογές του Οίκου Zeus+Dione εμπνευσμένα από πουκάμισα της Αργολίδας και της Αστυπάλαιας. Μας εξήγησε ότι, από τότε που μπήκε σε αυτό τον χώρο, η μεγάλη του αγωνία ήταν πώς θα φέρει αυτή τη γνώση και το παραδοσιακό ένδυμα στη σύγχρονη εποχή. Γι’ αυτό και ανταποκρίθηκε με μεγάλο ενθουσιασμό στο κάλεσμα της Γιάννας Αγγελοπούλου να δημιουργήσει τον ντουλαμά, ο οποίος τελικά απογείωσε τη δουλειά του. Επίσης ιδιαίτερα σημαντική είναι η συνεργασία του με τον οίκο Dior αλλά και με το ελληνικό brand Zeus+Dione.
– Ξεκινήσατε την πορεία σας με σπουδές στην Ενεργειακή Τεχνική. Πώς αλλάξατε ρότα και μυηθήκατε στα μυστικά των παραδοσιακών φορεσιών; Σε ό,τι έχει να κάνει με αυτό το κεφάλαιο της μύησής μου στην παράδοση, τις τεχνικές, το ένδυμα και γενικά τις φορεσιές, όλα τα χρωστάω στον μέντορά μου Κωσταντίνο Γκίκα και στην πρόεδρο του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος (Π.Λ.Ι.) σκηνογράφο – ενδυματολόγο Ιωάννα Παπαντωνίου. Αν δεν υπήρχε η βιβλιογραφία και η καθοδήγησή της, δεν θα είχαμε καταφέρει και πολλά πράγματα.
Δεν είχα καμία σχέση με αυτόν τον χώρο, το αντίθετο θα έλεγα, γιατί το αντικείμενο των σπουδών μου (που δεν ολοκλήρωσα ποτέ), ήταν γύρω από τον χώρο της Μηχανολογίας, συγκεκριμένα την Ενεργειακή Τεχνολογία. Τον Φεβρουάριο του 2000 ήμουν στην πόλη μου το Ναύπλιο και δούλευα σε ένα καφέ που ήταν δίπλα στο κτήριο όπου στεγαζόταν η δανειστική ιματιοθήκη και το εργαστήριο της χορευτικής ομάδας των Φίλων του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος. Υπεύθυνος ήταν ο Κωσταντίνος Γκίκας, μετέπειτα δάσκαλός μου. Κάποια μέρα πήρα τηλεφωνική παραγγελία για έναν καφέ «στον κύριο από το εργαστήριο με τις στολές που είναι δίπλα στην πράσινη πόρτα». Έτσι έγινε η πρώτη μας γνωριμία. Συναντηθήκαμε ξανά μετά από δυο χρόνια και μου πρότεινε να δουλέψω μαζί του στο εργαστήριο και να δοκιμαστώ σε αυτή τη μαγική τέχνη του Ελληνοράπτη-Τερζή.
– Ήταν μια στιγμή ορόσημο για σας… Βέβαια! Από εκείνη τη στιγμή άρχισαν να ξεκλειδώνουν τα μυστικά μέσα από διάβασμα, συνεχείς πειραματισμούς πάνω στα κεντήματα και τις τεχνικές τους, στα αχνάρια (πατρόν) των ρούχων, αλλά και σε ό,τι έχει να κάνει με το ύφασμα και τις υφές του. Είναι μαγικός αυτός ο χώρος γιατί είναι άπειρος σε γνώση, όσο περισσότερο τον κατακτάς τόσο περισσότερο διαπιστώνεις ότι αυτά που ξέρεις είναι λίγα και σε γοητεύει να μάθεις περισσότερα.
– Τι είναι αυτό που σας είχε συναρπάσει όταν αρχίσατε να ασχολείστε με αυτή την τέχνη; Δεν μπορώ να πω ότι ήταν ένα πράγμα… Σίγουρα, από την πρώτη ματιά ήταν το κέντημα με κορδόνι επειδή μου φαίνονταν εξωπραγματικό, αλλά κατάλαβα από την αρχή ότι έπρεπε να ανέβω πολλά σκαλιά γνώσης για να το πλησιάσω. Το κάθε σκαλοπάτι ήταν εξίσου συναρπαστικό. Για να φτάσω λοιπόν στο σημερινό αποτέλεσμα, έχουν προηγηθεί πολλές χιλιάδες ώρες εργασίας πάνω στις τεχνικές. Με κάθε μία από αυτές να αποτελεί ένα επίπεδο γνώσης που οδηγούσε στο επόμενο, όπου ο βαθμός δυσκολίας απλοποιούνταν όταν αυτά τα βήματα γίνονταν μεθοδικά. Και ίσως αυτό είναι που με συναρπάζει περισσότερο τελικά. Το ότι έπρεπε να εφεύρω αυτή τη μέθοδο.
– Είναι αλήθεια ότι μέχρι και μαθήματα κιθάρας κάνατε για να εξελίξετε την τεχνική σας; Ναι, κάποια στιγμή κατάλαβα ότι για να βελτιώσω την αποτελεσματικότητά μου στο κέντημα έπρεπε να καταστήσω και το δεξί μου χέρι ισάξιο του αριστερού – είμαι αριστερόχειρας και το δεξί χέρι ήταν απλώς βοηθητικό. Το πρώτο πράγμα που μου ήρθε στο μυαλό ήταν να ξεκινήσω κλασική κιθάρα, όχι τόσο για να γίνω βιρτουόζος αλλά για να μάθω τις ασκήσεις που κάνουν οι αρχάριοι μαθητές ώστε να αποκτήσουν τον έλεγχο των άκρων τους. Ασχολήθηκα περίπου δύο χρόνια και ομολογώ ότι η βελτίωση ήταν απίστευτη. Όλη αυτή η κατάκτηση είναι που με συναρπάζει, γιατί παράλληλα γνώρισα και άλλα πράγματα.
– Πόσο δύσκολο ήταν να φέρετε αυτές τις δημιουργίες στη σύγχρονη εποχή; Στην αρχή μου φαίνονταν πολύ δύσκολο έως και ακατόρθωτο, αλλά πάντα είχα τη σιγουριά ότι αυτός ο πλούτος έχει μια θέση στη σύγχρονη πραγματικότητα. Αυτό άρχισε να απλοποιείται όταν τα βήματα έφτασαν να γίνονται μεθοδικά, όπου η κάθε κατάκτηση οδηγούσε στην επόμενη πρόκληση.
– Ποια είναι η ιδιαιτερότητα της δουλειάς σας σε σχέση με άλλους τεχνίτες; Αν έχει μια ιδιαιτερότητα η δουλειά μου, είναι το ότι συντελούν πολλοί παράγοντες για να καθιερώσεις ένα εμπορικό προϊόν στην αγορά. Χρειάζεται να έχεις και την ανάλογη δυναμική παραγωγής για να καλύψεις την ζήτηση που θα προκύψει. Και βέβαια, το βασικότερο, απαιτεί μεγάλη πείρα και εξοικείωση με τα υλικά. Το ύφασμα συγκεκριμένα είναι ένα κεφάλαιο από μόνο του. Για να μάθεις να χειρίζεσαι καλά τα υφάσματα και να γνωρίσεις τις ιδιαιτερότητες της κάθε ποιότητας, πρέπει να έρθεις σε επαφή με αυτά στην πράξη. Δεν υπάρχει καμία θεωρία που θα σου μεταφέρει αυτή τη γνώση παρά μόνο η πείρα.
– Σε ποιους απευθύνονται οι δημιουργίες σας; Όταν πρωτοξεκινήσαμε, το κοινό στο οποίο απευθυνόμασταν ήταν τα χορευτικά συγκροτήματα που χρησιμοποιούσαν τις φορεσιές για τις παραστάσεις τους. Σιγά-σιγά αυτό το κοινό διευρύνθηκε. Οι επόμενοι που άρχισαν να βρίσκουν ενδιαφέρον στα ρούχα μας ήταν κάποιες ομάδες από τον χώρο των αναβιωτών της εποχής του Αγώνα του 1821, οι οποίες λάμβαναν μέρος σε επετειακές εκδηλώσεις όπως είναι οι εορτασμοί της εξόδου του Μεσολογγίου. Κάποια στιγμή ήρθε και μια πολύ σημαντική συνεργασία για εμάς με το ελληνικό brand Zeus+Dione, με το οποίο άνοιξε μια καινούρια πόρτα που μας μεταφέρει στη σύγχρονη πραγματικότητα. Είναι μια πραγματικά μοναδική συνεργασία που συνεχίζεται μέχρι και σήμερα. Πλέον δεν είναι λίγες οι φορές που έχουμε κατασκευάσει κομμάτια τα οποία είτε θα φορεθούν στην καθημερινότητα είτε για τις ανάγκες μιας κοινωνικής εκδήλωσης, όπως π.χ. ένας γάμος.
– Ποιες είναι οι αγαπημένες σας φορεσιές και από ποια μέρη της Ελλάδας; Δεν μπορώ να ξεχωρίσω καμία. Ή μάλλον, θα έλεγα πως ερωτεύομαι ξεχωριστά τη φορεσιά της περιοχής που δουλεύω κάθε φορά. Όταν πρωτοξεκίνησα με αυτή τη δουλειά, η πρώτη φορεσιά που κατασκεύασα ήταν γυναικεία από την περιοχή της Επισκοπής Νάουσας, που πραγματικά τη λάτρεψα. Μετά ακολούθησαν άλλες τις οποίες εξίσου αγάπησα. Το ωραίο με αυτή τη δουλειά είναι ότι μπορεί μια φορεσιά που είχα φτιάξει στο παρελθόν να χρειαστεί να την ξαναφτιάξω ύστερα από χρόνια. Θα νιώσω τον ίδιο ενθουσιασμό όπως την πρώτη φορά που την κατασκεύασα.
– Ο περίφημος ντουλαμάς που δημιουργήσατε για τη Γιάννα Αγγελοπούλου έδωσε νέα ώθηση στη δουλειά και το εργαστήρι σας στο Άργος; Δεν έδωσε μόνο νέα ώθηση αλλά την απογείωσε. Θέλω να σταθώ λίγο παραπάνω, γιατί αυτό που συνετέλεσε στο να αναδειχθεί αυτή η δημιουργία, ήταν οι προσωπικές στυλιστικές επιλογές της προέδρου της επιτροπής «Ελλάδα 2021», της κυρίας Γιάννας Αγγελοπούλου-Δασκαλάκη. Οι οποίες έδωσαν στο τελικό κοστούμι τις σύγχρονες πινελιές που χρειαζόταν χωρίς να αλλοιώνονται τα χαρακτηριστικά του βασικού ρούχου, του ντουλαμά. Αισθάνομαι πολύ ευγνώμων στην κυρία πρόεδρο.
– Έχετε φιλοτεχνήσει έργα για τον διάσημο Οίκο Dior. Πώς προέκυψε αυτή η συνεργασία; Δέχτηκα ένα τηλεφώνημα από την κυρία Μαρέβα Γκραμπόφσκι κάποια στιγμή τον Δεκέμβριο του 2020, που μου είπε ότι μια αντιπροσωπεία ανθρώπων από τον οίκο Christian Dior θα βρίσκεται στην Ελλάδα, για να κάνει έρευνα για τις ανάγκες μιας συλλογής τους που θα είναι αφιερωμένη στην Ελλάδα και ότι θα επιθυμούσαν να περάσουν και από το εργαστήριό μου για να δουν τη δουλειά μου. Μετά από μια εβδομάδα που με επισκέφτηκαν, τους έδειξα τις δυνατότητες του κεντήματος με κορδόνι αλλά και διάφορα σχέδια που είχα ήδη έτοιμα. Τους κίνησε το ενδιαφέρον και αποφάσισαν να αξιοποιήσουν αυτές τις τεχνικές σε δύο εμβληματικά τους κομμάτια όπως είναι το Bar Jacket και η Book Tote Bag.
– Η πρόταση της Μαρέβα Γκραμπόφσκι του οίκου Zeus+Dione ήταν η πρόκληση για σας να παντρέψετε την παράδοση με σύγχρονα ρούχα; Δεν ήταν μόνο μία πρόκληση αλλά ένας δρόμος γεμάτος προκλήσεις. Και ήρθε την κατάλληλη στιγμή, στην εποχή της βαθιάς οικονομικής κρίσης. Η κυρία Γκραμπόφσκι μαζί με τη συνεργάτιδά της κυρία Κολοτούρα εκείνη την εποχή μας έκαναν τη μεγάλη τιμή να μοιραστούν το όραμά τους μαζί μας. Πραγματικά μας έδωσαν την ελπίδα που χρειαζόμασταν ώστε να ξαναρχίσουμε να ονειρευόμαστε. Είχαν τον μαγικό τρόπο να μας δείξουν τον δρόμο για να υλοποιήσουμε αυτά τα όνειρα. Είμαι πραγματικά ευγνώμων και τυχερός που μου δόθηκε η ευκαιρία να έρθω αντιμέτωπος με αυτές τις προκλήσεις και να γνωρίσω αυτούς τους ανθρώπους. Όπως ξαναείπα πιο πριν, ήταν μια πόρτα που μας άνοιγε έναν νέο ορίζοντα, όπου η μία πρόκληση άρχισε να διαδέχεται την άλλη.
– Μπορεί τελικά η ελληνική παράδοση να εμπνεύσει τη διεθνή μόδα; Είναι γεγονός πλέον ότι η ελληνική παράδοση εμπνέει τη διεθνή μόδα. Δεν χρειάζεται να αναρωτιόμαστε γι’ αυτό, δεν είναι λίγες οι φορές που μεγάλα ονόματα σχεδιαστών και Οίκων διεθνούς εμβελείας έχουν εμπνευστεί από την ελληνική παράδοση.
– Ποια η άποψή σας για τα κυπριακά παραδοσιακά ενδύματα; Η αλήθεια είναι ότι δεν έχω μεγάλη εμπειρία από τα κυπριακά ενδύματα. Γνωρίζω τις φορεσιές και σαφώς τις θαυμάζω. Έχω την τύχη να έχω στην κατοχή μου το βιβλίο της κυρίας Ελένης Παπαδημητρίου «Οι Κυπριακές Φορεσιές», οπότε έχω μόνο μια θεωρητική άποψη. Το μόνο που έχω κατασκευάσει είναι το καλό ανδρικό γιλέκο με τη χαρακτηριστική βελούδινη πλάτη. Πραγματικά με ενθουσίασε πολύ, επειδή τα μπροστινά κομμάτια του δεν είναι από τσόχα, όπως συνηθιζόταν στα παρόμοια γιλέκα της νησιωτικής Ελλάδας, αλλά από ύφασμα που χρησιμοποιούμε ακόμα και στις μέρες μας στα ανδρικά σακάκια. Έχω στην κατοχή μου ένα τέτοιο γιλέκο το οποίο χρονολογείται από το 1902, έχει μάλιστα κεντημένη με κορδόνι τη χρονολογία στην τσέπη του. Κατά τη μαρτυρία του δασκάλου μου Κωστάκη Γκίκα, το συγκεκριμένο βρέθηκε στα σκουπίδια, ευτυχώς σε πολύ καλή κατάσταση.
– Παρουσιάσατε πρόσφατα δημιουργίες σας στη Λεβέντειο Πινακοθήκη με αφορμή την έκθεση «Synergy: Τέχνη στη Μόδα». Τι σας γοήτευσε σ’ αυτή την παρουσίαση; Η ιδέα από μόνη της ήταν πολύ γοητευτική: Να κατασκευαστούν δηλαδή κοστούμια εμπνευσμένα από τη συλλογή πινάκων που εκτίθενται στη Λεβέντειο Πινακοθήκη. Είναι ένας πολύ αρμονικός διάλογος μεταξύ του ρούχου και του πίνακα. Τι να πρωτοθαυμάσω, τα υφάσματα που χρησιμοποιήθηκαν, την εξαιρετικά υψηλής ποιότητας αλλά και μεγάλου βαθμού δυσκολίας κατασκευή τους… Και τέλος, όλα αυτά πλαισιώνονται από έναν εκπληκτικό τρόπο παρουσίασής τους στον χώρο της έκθεσης, υπογεγραμμένο από τον εξαιρετικό Filep Motwary. Είχα και την τύχη να τον γνωρίσω, καθώς επίσης και την κυρία Κίκα Ιωαννίδου που υπογράφει την κατασκευή αυτών των αριστουργημάτων.
– Υπάρχει ενδιαφέρον από νέους ανθρώπους για να εκπαιδευτούν στις παραδοσιακές τεχνικές; Αυτό που διαπιστώνω είναι ότι, όσο δίνουμε τα ερεθίσματα στη νέα γενιά, τόσο περισσότερο θα αυξάνεται το ενδιαφέρον για το αντικείμενο. Είναι χρέος μας να το επικοινωνήσουμε σωστά και να αναπτύξουμε τις κατάλληλες μεθόδους ώστε να τις διδάξουμε στους νέους. Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουμε για να στρέψουμε το ενδιαφέρον τους σε αυτές τις τεχνικές, είναι να τους πείσουμε ότι όντως αυτό το αντικείμενο είναι βιώσιμο και έχει πολλές προοπτικές.
WHO IS WHO
Είναι ένας από τους λίγους Ελληνοράπτες που ασχολούνται με το παραδοσιακό ρούχο. Τη χειροποίητη κατασκευή της παραδοσιακής φορεσιάς την έμαθε αρχικά από τον ιματιοθηκάριο του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος Κωνσταντίνο Γκίκα. Με βάση το Άργος και το εργαστήριο του Αριστοτέχνημα δημιουργεί με πολύ αγάπη και μεράκι παραδοσιακές φορεσιές αλλά και σύγχρονα ενδύματα. Για τον ταλαντούχο δημιουργό η παράδοση δεν είναι κάτι που ανήκει στα μουσεία αλλά έχει θέση σε μια σύγχρονη γκαρνταρόμπα και πάνω της μπορεί να στηριχτεί η ελληνική μόδα για να γίνει παγκόσμια. Κομβικό σημείο στην πορεία του ήταν η δημιουργία του περίφημου ντουλαμά, μια παραγγελία της Γιάννας Αγγελοπούλου για τους εορτασμούς των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση. Αυτή η μοναδική φορεσιά του άνοιξε πολλές πόρτες στο διεθνή χώρο αποδεικνύοντας ότι οι παραδοσιακές τεχνοτροπίες μπορούν να συμβαδίσουν με σύγχρονα ρεύματα.
«Είναι μαγικός αυτός ο χώρος γιατί είναι άπειρος σε γνώση, όσο περισσότερο τον κατακτάς τόσο περισσότερο διαπιστώνεις ότι αυτά που ξέρεις είναι λίγα και σε γοητεύει να μάθεις περισσότερα».
«Αυτό που διαπιστώνω είναι ότι, όσο δίνουμε τα ερεθίσματα στη νέα γενιά, τόσο περισσότερο θα αυξάνεται το ενδιαφέρον για το αντικείμενο. Είναι χρέος μας να το επικοινωνήσουμε σωστά και να αναπτύξουμε τις κατάλληλες μεθόδους ώστε να τις διδάξουμε στους νέους».
Ελεύθερα, 22.5.2022.
