Ο Σωκράτης μας τσίμπησε σαν αλογόμυγα για να ξυπνήσουμε, ο Πλάτωνας μας έβγαλε από το σπήλαιο, ο Αριστοτέλης μας ξενάγησε στη φύση, ο Επίκουρος μας φιλοξένησε στον Κήπο, οι Στωικοί μεγάλωσαν την πατρίδα μας και έγινε ο κόσμος, το σύμπαν. Ολόκληρη η φιλοσοφική παράδοση από τον Σωκράτη έως τον Επίκουρο και τους Στωικούς δεν προσφέρει μόνο λύσεις στα προβλήματά μας, αλλά μας διδάσκει και πώς να ζήσουμε με αυτά.
– Τι θα λέγατε σε όσους πιστεύουν ότι η φιλοσοφία είναι δύσκολη; Είναι αλήθεια ότι αυτή είναι η κυρίαρχη αντίληψη για τη φιλοσοφία. Ωστόσο η φιλοσοφία, όπως και η επιστήμη, λειτουργεί σε δύο επίπεδα. Το ακαδημαϊκό (συνέδρια, ανακοινώσεις, έρευνα, εξειδίκευση) και το εκλαϊκευτικό, που ασχολείται με προβλήματα που απασχολούν το άτομο διαχρονικά. Το βιβλίο μου ανήκει στη δεύτερη κατηγορία. Μπορεί να το διαβάσει κάποιος χωρίς προηγούμενη επαφή με τη φιλοσοφία και να εξοικειωθεί με τη φιλοσοφική σκέψη. Οι αρχαίοι φιλόσοφοι προσπάθησαν να εκλογικεύσουν τον κόσμο, να τον ερμηνεύσουν, ξεκινώντας από τον ορθό λόγο. Πέρα από αυτό όμως, όρισαν την ευτυχία και υπέδειξαν τον δρόμο προς την κατάκτησή της. Η φιλοσοφία είναι τέχνη του βίου αλλά και τρόπος σκέψης και θέασης του κόσμου.
– Μελετώντας αρχαίους φιλοσόφους μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα τον κόσμο; Όχι μόνο τον κόσμο αλλά και τον εαυτό μας και τους άλλους γύρω μας. Και αυτό θα μας απαλλάξει από προλήψεις, δεισιδαιμονίες και προκαταλήψεις. Η φιλοσοφία ανοίγει ορίζοντες. Οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι έθεσαν τα θεμέλια της σκέψης, πραγματοποιώντας το πέρασμα από τον μύθο στον λόγο, ενώ ασχολήθηκαν σε βάθος με την ηθική και την ανθρώπινη ευτυχία.
– Πιστεύετε ότι η φιλοσοφία θα πρέπει να ενταχθεί στα αναλυτικά προγράμματα των σχολείων; Βεβαίως και θα έπρεπε. Ακούμε συχνά τη φράση «είναι θέμα παιδείας». Τι εννοούμε όμως; Δεν είναι θέμα γνώσεων αλλά περισσότερο καλλιέργειας της σκέψης, δηλαδή φιλοσοφίας. Και αυτό είναι κάτι που πρέπει να ξεκινήσει από μικρή ηλικία. Να μάθουν τα παιδιά να συζητούν, να κρίνουν, να σέβονται το διαφορετικό και να αμφισβητούν κριτικά το παραδεδομένο. Στο σχολείο μου διδάσκω φιλοσοφία από την Α΄ Δημοτικού, χωρίς αναφορά σε φιλοσόφους και σχολές. Εστιάζουμε σε θέματα όπως η ευτυχία, η φιλία, η οικολογία, η διαφορετικότητα και πολλά άλλα.
– Ποιους φιλοσόφους ξεχωρίζετε; Όλοι οι φιλόσοφοι έχουν συμβάλει στη διαμόρφωση των ιδεών. Κανείς δεν ξεκινάει από το μηδέν. Αυτή η εξέλιξη της σκέψης, το πέρασμα από τη μία θεωρία στην άλλη, ευελπιστώ ότι φαίνεται στο βιβλίο. Αν ωστόσο έπρεπε να ξεχωρίσω φιλοσόφους από τους οποίους θα μπορούσε να ξεκινήσει κάποιος τη φιλοσοφία, θα επέλεγα τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη, τον Επίκουρο και τους Στωικούς.
– Η έρευνά σας γι’ αυτό το θέμα έχει αλλάξει την κοσμοθεωρία σας για τη ζωή; Φυσικά. Όχι μόνο τη δική μου αλλά και των ανθρώπων γύρω μου. Είτε αυτοί είναι οικογένεια, φίλοι ή μαθητές. Είμαι όμως της άποψης ότι η φιλοσοφική θεωρία οφείλει να συμβαδίζει με την πράξη.
– Πείτε μας ένα απόφθεγμα από τα πολλά που σας έχουν αγγίξει μελετώντας φιλοσοφία. «Μια ζωή που δεν εξετάζεται δεν αξίζει να τη ζει κανένας άνθρωπος» είπε ο Σωκράτης. Αυτός είναι και ο σπουδαιότερος λόγος για να μελετήσουμε φιλοσοφία.
maria.panayiotou@phileleftheros.com
Ελεύθερα, 17.4.2022.
