Η Κάρλα Ισιδώρου και η Αλεξάντρα Μπεγιόν μας καλούν να οραματιστούμε το υπερ-μέλλον για να ωθήσουμε τη σκέψη μας σε νέα μονοπάτια.
Μια από τις προτάσεις που εμπνέονται από τη φετινή θεματική του Φεστιβάλ Παραστατικών Τεχνών Buffer Fringe είναι και το «8102», μια διαθεματική ραδιοφωνική περφόρμανς από το καλλιτεχνικό δίδυμο Κ&Α με έδρα τη Γενεύη. Το πρότζεκτ ξεκίνησε το 2018 (ο τίτλος αποτελεί αναριθμητισμό). Η Ελληνοολλανδέζα Κάρλα Ισιδώρου (το Κ) και η Γαλλίδα Αλεξάντρα Μπεγιόν (το Α) προκαλούν με τη δουλειά τους τους συμμετέχοντες να μετα-τοπίσουν το μυαλό και τη φαντασία προς μια εντελώς άγνωστη περιοχή, το υπερ-μέλλον της χρονολογίας 8102. Το κοινό έχει την ευκαιρία ν’ ανακαλύψει τους κόσμους του 8102 που έχουν δημιουργήσει συμμετέχοντες με τις προσωπικές φανταστικές τους ατζέντες. Η Κάρλα και η Αλεξάντρα θα λειτουργούν ως φωνητικές καθοδηγήτριες μέσα από τις ιστορίες και τις εικόνες αυτού του μέλλοντος. Για τις ίδιες, το πρότζεκτ με τίτλο «8102» είναι μια πρόκληση ενάντια στην αγγαρεία του Τώρα, μια ευκαιρία να προσπεράσουν τις απαισιόδοξες προβλέψεις για το μέλλον και να εξερευνήσουν ριζικές μορφές αναδιαμόρφωσης. Στο σύνολο της δουλειάς του, το καλλιτεχνικό δίδυμο συνδυάζει τα διαφορετικά υπόβαθρα και τις περίπλοκες πολιτιστικές ρίζες των μελών του για να διαδώσει ποιητικές και πολιτικές έννοιες μέσα σε συλλογικό πνεύμα.
– Πώς θα περιγράφατε την πρότασή σας σε κάποιον που θέλετε να πείσετε να συμμετέχει; Μπορεί κανείς να παρακολουθήσει το πρότζεκτ με διαφορετικούς τρόπους. Ίσως ακόμη κι αυτή η συνέντευξη να είναι ένας τρόπος συμμετοχής για όσους τη διαβάσουν. Το όλο έργο χτίζεται γύρω από μια μόνο ερώτηση: τι είδους κόσμο μπορούμε να φανταστούμε για το έτος 8102; Με το «8102» δημιουργούμε μια κοινότητα προκειμένου να ενισχύσουμε, να ενδυναμώσουμε ή να υπερασπιστούμε ένα ενδεχόμενο: την ικανότητά μας να φανταζόμαστε και μέσω αυτής να διαμορφώνουμε το μέλλον. Με το «8102» χτίζουμε μια κοινότητα που διαρρηγνύει καθημερινές διαφοροποιήσεις, εντάξεις και αποκλεισμούς. Οι άνθρωποι «συνασπίζονται» δουλεύοντας πάνω σε μια ιδέα: έναν μελλοντικό κόσμο, ένα μακρινό έτος. Κατά βάθος, το πρότζεκτ αυτό είναι ένας σπόρος. Ο σπόρος μιας σκέψης: μια χρονιά μετά από πάνω από 6000 χρόνια. Θα μπορούσες να φανταστείς τον κόσμο μας το 8102; Η πρόταση είναι μια πρόσκληση να γίνουμε δημιουργοί του μέλλοντός μας. Κατά κάποιον τρόπο, αν το αναλογιστείς αυτό, έχεις ήδη γίνει μέρος αυτής της κοινότητας. Ανεξάρτητα από το πόσο μακριά είμαστε ο ένας από τον άλλον, όσα σύνορα κι αν υπάρχουν μεταξύ μας, η ανάγκη κι η περιέργεια για ένα όνειρο είναι αυτό που μας καθιστά ανθρώπους. Το «8102» καλεί τον καθένα να ακτινοβολήσουμε όλοι μαζί και να γίνουμε χρυσωρύχοι του μέλλοντος. Η παράσταση δεν είναι το τέλος, είναι η αρχή.
– Επιστρέφω το δικό σας ερώτημα: γιατί μια ιδέα είναι σπόρος μετατόπισης; Μέσω της ιδέας το ανθρώπινο μυαλό ενεργοποιείται προκειμένου να εισέλθει σε νέα εδάφη. Στην περίπτωση του «8102» σε άγνωστα ή και αφάνταστα εδάφη. Για να οδηγηθεί μια ιδέα σε μετατόπιση απαιτεί χρόνο και προσπάθεια, γι’ αυτό μας αρέσει η σύγκριση με τον σπόρο. Η ενασχόληση με μια νέα ιδέα μπορεί να ενεργοποιήσει τη φαντασία κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μετασχηματισμό. Αλλά για να φτάσει σ’ αυτό το σημείο το κοινό πρέπει να είναι ενεργό και ανοιχτό στη συμμετοχή του. Εμείς προσφέρουμε τον σπόρο, θα μοιραστούμε το όνειρο και το πάθος μας, αλλά μετά εναπόκειται στον καθένα να επιλέξει αν θα συνεργαστεί ή όχι. Αυτός είναι επίσης ένας τρόπος σκέψης που αφορά την ίδια την τέχνη, που μπορεί να είναι βαθιά μεταμορφωτική κι ο καλλιτέχνης να διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο, αλλά τίποτα δεν μπορεί να συμβεί χωρίς την προθυμία του κοινού να μεταμορφωθεί.
Αλεξάνδρα: Από την άλλη πλευρά, η παρομοίωση της ιδέας με τον σπόρο βοηθά να φανταστούμε πώς οι ιδέες μπορούν εύκολα να κοινοποιηθούν, να ταξιδέψουν, να επεκταθούν ή να μεταμορφωθούν σε κάτι νέο. Αυτό είναι όμορφο!
– Πώς ξεκίνησε η δημιουργική διαδικασία; Το 8102 ξεκίνησε στα τέλη του 2018, με δεκάδες απορριφθείσες ατζέντες. Εκείνη την περίοδο εργαζόμασταν σ’ ένα πρότζεκτ με σημειωματάρια κι ήμασταν σε επαφή με την εταιρεία Paperblanks. Αυτό το πρότζεκτ τελικά δεν ευωδόθηκε, αλλά σε μια από τις συναντήσεις μάς πρόσφεραν ατζέντες του 2018 που προορίζονταν για απόσυρση. Προφανώς, κάθε χρόνο πετιούνται χιλιάδες ατζέντες, επειδή δεν μπορούν να πουληθούν πια. Αποφασίσαμε να δεχτούμε την προσφορά και να αναλάβουμε τις στοίβες από τις ατζέντες του 2018.
Κάρλα: Θυμάμαι να κάθομαι στο αυτοκίνητο με κουτιά γεμάτα ατζέντες και να σκέφτομαι τι θα κάνουμε με όλα αυτά τα ημερολόγια του παρελθόντος; Η Αλεξάνδρα είχε τη ιδιοφυή ιδέα, όταν μου έκανε μια ερώτηση: τι θα γινόταν αν γυρίζαμε τους αριθμούς, αν το 2018 γινόταν 8102; Έτσι ξεκίνησε αυτό το ταξίδι προς το μέλλον.
– Και πώς εξελίχθηκε όλο αυτό; Οι ατζέντες χρησιμοποιούνται συνήθως για την οργάνωση, τη σύλληψη και τον έλεγχο του χρόνου. Θέλαμε να προκαλέσουμε το μυαλό να αντιστρέψει το έτος από 2018 σε 8102, μια πρόσκληση για να φανταστούμε το αφάνταστο. Ένα έτος πολύ μακριά από την εμβέλειά μας. Προκύπτουν ένα σωρό ερωτήματα: Πώς θα έμοιαζε ο κόσμος; Ποια συστήματα θα βασιλεύουν; Πώς θα οριζόταν η ζωή; Και ούτω καθεξής. Νιώσαμε ότι το πρότζεκτ ήταν τιτάνιου μεγέθους για να το προχωρήσουμε μόνο οι δυο μας. Έτσι αποφασίσαμε να ερευνήσουμε το μέλλον μέσω μιας διευρυνόμενης κοινότητας με ανθρώπους από διαφορετικούς τομείς, ηλικίες και πολιτισμούς. Κάθε συμμετέχων έλαβε δύο σημειωματάρια, ένα για να συμπληρώσει ο ίδιος κι ένα για να το δώσει σε κάποιο άτομο της επιλογής του. Ο μόνος περιορισμός είναι ότι το έργο πρέπει να επιστρέψει σ’ εμάς εντός ενός έτους κι ότι αντικείμενο εργασίας είναι το έτος 8102.
– Ποιες οι εντυπώσεις σας από το μέχρι στιγμής υλικό; Αυτό που λαμβάνουμε είναι διάφορες εκπληκτικές ατζέντες, άλλοτε αναγνωρίσιμες κι άλλοτε σχεδόν εξωπραγματικές! Στο επόμενο βήμα εμβαθύνουμε στα έργα αυτά και αναζητούμε ομοιότητες και αντιθέσεις. Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον να αναγνωρίζουμε μοτίβα στη φαντασία του μέλλοντος. Αρχικά θέλαμε να εκθέσουμε μόνο αυτά, αλλά κατά τη διαδικασία νιώσαμε την ανάγκη να μοιραστούμε με το κοινό τις ιστορίες που κρύβονται ανείπωτες μέσα, τους δεσμούς που είναι αόρατοι μεταξύ τους. Μπορούμε να συγκρίνουμε την περφόρμανς του «8102» με τη συνέντευξη που κάνουμε αυτή τη στιγμή, μόνο που «παίρνουμε συνεντεύξεις» από ατζέντες αντί για ανθρώπους.
– Με ποιους τρόπους η μετατόπιση είναι κυρίαρχο στοιχείο στη δουλειά σας; Δημιουργούμε σε ασυνήθιστα μονοπάτια. Ως καλλιτέχνιδες μετατοπιζόμαστε από το ένα θέμα στο άλλο, από έναν τομέα στον άλλο, από τη μια χώρα στην άλλη, από τη μια πραγματικότητα στην άλλη. Είναι μέσω των συνόρων που μπορούμε να κατανοήσουμε τι εκτοπίζεται και τι όχι και με τη μετακίνησή τους μπορείς να δημιουργήσεις νέες μορφές μετατόπισης. Μας ενδιαφέρουν ιδιαίτερα αυτές οι νέες μορφές. Ο τρόπος που λειτουργεί το «8102» ως πρότζεκτ είναι ένα τέτοιο παράδειγμα. Προσκαλεί ανθρώπους να μετατοπιστούν στο 8102 και ταυτόχρονα μετατοπίζει τα όρια του τι μπορεί να είναι μια κοινότητα και τι χρειάζεται για να διαμορφωθεί. Η έννοια της μετατόπισης προϋποθέτει δύο στοιχεία: την κίνηση και τα σύνορα. Δεδομένου ότι ζούμε σ’ έναν κόσμο που προς το παρόν ορίζεται από επινοημένα σύνορα, είναι απαραίτητες και οι επινοημένες κινήσεις. Υπό αυτή την έννοια η φαντασία για εμάς συνδέεται άρρηκτα με την μετατόπιση.
– Σε ποιο βαθμό η επιστημονική φαντασία μπορεί να επηρεάσει τη μορφή της ανθρώπινης ζωής στο μέλλον;
Αλεξάνδρα: Φανταστείτε ένα βέλος σε σχήμα κύκλου. Αυτό το βέλος εξακολουθεί να περιστρέφεται αλλά γίνεται κάθε φορά κατανοητό με τρεις έννοιες: φαντασία, μεταμόρφωση και μνήμη. Αυτός ο κύκλος είναι σαν τον κύκλο του νερού που όλοι μάθαμε στο σχολείο. Είναι ο κύκλος του χρόνου, ένας κύκλος αλλαγής. Η φαντασία οδηγεί στον μετασχηματισμό κι αυτό μετατρέπεται σε μνήμη. Η μνήμη τροφοδοτεί τη φαντασία που ενεργοποιεί για άλλη μια φορά μια διαδικασία μετασχηματισμού η οποία στο τέλος θα γίνει μέρος της ιστορίας μας κι έτσι και της μνήμης μας.
Κάρλα: Μπορούμε να πούμε ότι η φαντασία κι ο μετασχηματισμός είναι βασικά στοιχεία της επιστημονικής φαντασίας κι αν προσθέσουμε τη μνήμη σ’ αυτό ίσως πλησιάσουμε σ’ ένα πιθανό μέλλον. Αυτές οι λέξεις υπήρξαν ισχυρός πυλώνας σε πολλά από τα έργα μας και συγκεκριμένα στο «NIAGA DNA», ένα δουλειά που κάναμε πριν από μερικά χρόνια. Είναι μια site specific μαραθώνια χορογραφία επιτόπιων αλμάτων που παρουσιάστηκε στο PQ2019- την Κουαντριενάλε της Πράγας. Όταν συνδυάζονται, οι λέξεις αυτές είναι ισχυρά νοητικά εργαλεία για να αναλύσουμε τη σχέση μας με το χρόνο και την επιρροή μας ως άνθρωποι στο μέλλον.
– Μήπως είναι πιο εύκολο να φανταστεί κανείς τον κόσμο μετά από 6000 χρόνια παρά μετά από 50; Δεν είναι εύκολο να σκέφτεσαι το μετά. Ίσως όντως να είναι πιο τρομακτικό να φανταστείς τον κόσμο σε 50 χρόνια παρά σε 6000 χρόνια. Η αδυναμία να αντιληφθούμε τη χρονική αίσθηση 6000 ετών προσφέρει στο μυαλό την ελευθερία να εξερευνήσει έξω από τις καθημερινές προσωπικές, κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες. Αυτό το καθιστά ίσως πιο εύκολο και ταυτόχρονα πιο δύσκολο. Μας αρέσει το γεγονός ότι το χρονικό πλαίσιο προσφέρει στο μυαλό την ευκαιρία να παίξει με σενάρια δραστικής αλλαγής. Ο Τζ. Φ. Κένεντι είχε πει ότι «Η αλλαγή είναι ο νόμος της ζωής. Κι όσοι κοιτούν μόνο το παρελθόν ή το παρόν είναι σίγουρο ότι θα χάσουν το μέλλον». Τι θα γινόταν αν επιτρέπαμε στον εαυτό μας να κοιτάξει το υπερ-μέλλον; Ποιες απαντήσεις θα μπορούσε να γεννήσει και να διαδώσει η φαντασία στο παρόν μας; Το «8102» είναι ένα έναυσμα ενάντια στην αγγαρεία του τώρα, μια ευκαιρία να ξεφύγουμε από τις απαισιόδοξες προβλέψεις και να εξερευνήσουμε ριζικές μορφές αναδιαμόρφωσης.
– Οι άνθρωποι αναζητούν πάντα την αθανασία με κάθε κόστος. Ποιο πιστεύετε ότι θα είναι το τίμημα όταν μια μέρα αυτό επιτευχθεί; Αυτό είναι ακριβώς ένα από ερωτήματα που θα μπορούσες να επεξεργαστείς στη δική σου ατζέντα για το 8102! Ο πυρήνας του ενδιαφέροντος στο πρότζεκτ αυτό δεν αφορά τη μια και μοναδική απάντηση αλλά την πολλαπλότητα των απαντήσεων: τι θα απαντούσε ένας δημοσιογράφος στην Κύπρο, ένα κοριτσάκι από τη Γαλλία, μια εικαστικός από την Ολλανδία, ένας προγραμματιστής υπολογιστών στην Ελβετία κ.ο.κ. Αυτό το ερώτημα θα το έχουμε κατά νου στην παράστασή μας στο Φεστιβάλ Buffer Fringe κι ίσως έχεις και μια πολλαπλή απάντηση εκείνη την ημέρα!
– Πώς βλέπετε το κοντινό μέλλον της δικής σας συλλογικής συνεργασίας; Μέσα από τη δουλειά μας ως Κ & Α, η μοναδική υπογραφή εξαλείφεται. Αυτό που μένει είναι ο ενδιάμεσος χώρος, ένας χώρος χτισμένος μέσα από ώρες εξάσκησης, σχεδίασης, τριβής, εκτέλεσης, εμπιστοσύνης και κοινής κατάδυσης σε άγνωστα εδάφη. Με το να ξεζουμίζουμε και να διυλίζουμε δημιουργικά η μία την άλλη, προκύπτουν υβριδικοί κόσμοι για να βιωθούν από το κοινό σε διαφορετικές μορφές και με διαφορετικά μέσα. Στο «8102» το όριο μεταξύ δημιουργού και ακροατηρίου είναι λεπτό, το κοινό μπορεί να γίνει μέρος της δημιουργίας και να επηρεάσει αυτόν τον κόσμο- όχι κατά τη διάρκεια της παράστασης αλλά μετά από αυτή. Συχνά η περφόρμανς είναι το τελικό μέρος της διαδικασίας. Αυτό που κάνει το «8102» μοναδικό είναι ότι εδώ η παράσταση είναι η αρχή. Στο τέλος το κοινό λαμβάνει μια ατζέντα του 8102 και καλείται να συμμετάσχει στην έρευνά μας. Ανυπομονούμε για την επέκταση αυτής της συλλογικής συνεργασίας στην Κύπρο. Έτσι το μέλλον προδιαγράφεται σε πλήρη έκταση!
– Είναι αυτό το είδος συνεργασίας μια απάντηση στην εποχή του σκληρού «εγώ» που διανύουμε; Αυτή είναι μια ενδιαφέρουσα ερώτηση γιατί στο «8102» κάθε σημειωματάριο εξακολουθεί να κατασκευάζεται από ένα άτομο. Οπότε δεν «σκοτώνουμε το εγώ», αλλά το τσιγκλάμε: τα σημειωματάρια παρουσιάζονται πάντα ως μέρος ενός ριζώματος. Κατά τη διάρκεια της περφόρμανς παίρνουμε το θάρρος να παίξουμε με μορφές συλλογικής φαντασίας. Είναι ένας τρόπος να σκοτώσουμε την ιδία υπογραφή: δεν υπάρχει ένας μόνο συγγραφέας και η ιστορία που ειπώνεται είναι πιο σημαντική από την πατρότητά της.
* Το «8102» παρουσιάζεται στις 8 Οκτωβρίου στις 9μ.μ. στο Φυτώριο. Το Φεστιβάλ Buffer Fringe πραγματοποιείται μεταξύ 8-10 Οκτωβρίου, 22002255
