Το θέατρο δεν κινδυνεύει από τις μαρτυρίες για σεξουαλική και ψυχολογική βία, υποστηρίζει η ηθοποιός. Πεποίθησή της είναι ότι το θέατρο οφείλει να είναι καθρέφτης της κοινωνίας.
– Τις καταγγελίες στην Ελλάδα για σεξουαλική και ψυχολογική βία στον χώρο του θεάτρου, ακολούθησαν κάποιες μαρτυρίες στην Κύπρο από ηθοποιούς. Γιατί τα θύματα φοβούνται να προχωρήσουν σε καταγγελία; Μπορεί να έχουν περάσει χρόνια, να μην υπάρχουν αρκετά στοιχεία και έτσι να κριθούν ως αναξιόπιστα, είτε από αρμόδιες υπηρεσίες, είτε από διάφορους που έχουν αλλά συμφέροντα, ή τους λείπει το πιο απλό: Η ενσυναίσθηση. Συγγνώμη που εγώ έχω. Φοβούνται αυτούς που τάχα συμπάσχουν με τα θύματα (πώς;) αλλά ουσιαστικά τα στήνουν στον τοίχο ξανά, γεγονός ακόμα πιο τραυματικό από το χρονικό του περιστατικού. Σκεφτείτε την ανεπανόρθωτη ψυχική ζημιά και πόση ανάγκη για κάθαρση υπάρχει, για να εξομολογηθεί κανείς κάτι τόσο δυσβάσταχτο για τον ίδιο μετά από τόσα χρόνια. Αντιλαμβάνεστε ότι αυτό μπορεί να επηρεάσει ή ακόμα και να προσδιορίσει την υπόλοιπη σεξουαλική του ζωή; Ότι μπορεί να ρίξει κάποιον στο αλκοόλ ή σε ψυχικά προβλήματα; Όσοι πιστεύουν ότι τα θύματα μιλούν για να κερδίσουν εντυπώσεις ή τη συμπάθεια, να με διαγράψουν παρακαλώ.
– Ενδεχομένως φοβούνται την απόρριψη; Φοβούνται γιατί τους δημιουργούμε φόβο. Φοβούνται την απόρριψη ακόμα και από την οικογένειά τους. Δικαιούσαι να μην είσαι έτοιμος για κάτι τέτοιο ή για επίσημη καταγγελία. Φοβούνται γιατί μπορεί η εμπειρία να αποκαλύπτει τη σεξουαλικότητά τους, άρα έχουν να παλέψουν για δυο πράγματα που αντιμετωπίζονται σκληρά στην κοινωνία. Δικαιούσαι να μη θες να μιλήσεις γι’ αυτό. Φοβούνται την κοινωνική κατακραυγή. Μου κάνει εντύπωση, αλλά υπάρχει. Αυτό το «ναι μεν αλλά» κάνει τα θύματα να μετανιώνουν που εκφράστηκαν, να νιώθουν πάλι -όπως τότε- ότι κάτι έκαναν αυτά λάθος, γεμίζοντας ένα ήδη τραυματισμένο άτομο με ενοχές. Φοβούνται διότι δεν νιώθουν ασφάλεια. Αν προσέξετε, ήδη κάποια θύματα βάλλονται επειδή τόλμησαν να εκφραστούν δημόσια. Γιατί δημόσια; Επειδή αρχικά είναι το πιο ανώδυνο κύριοι. Γιατί το δημόσιο βγάζει πράγματα στην επιφάνεια και ενθαρρύνει τους ανθρώπους. Γιατί περιμένεις και εύχεσαι μέσα απ’ αυτό η ιστορία σου να συναντήσει μιαν άλλη ιστορία, με θύτη το ίδιο πρόσωπο (δικαιούσαι να μην το ονομάσεις δημόσια, ακόμα) και έτσι να δυναμώσει η φωνή σου, να νιώσεις στήριξη, να συνειδητοποιήσεις ότι το λάθος δεν είναι δικό σου και να βρεις τη δύναμη να πας να το καταγγείλεις. Είναι εύκολο να κάτσεις απέναντι από έναν αστυνομικό και να του εξιστορήσεις; Αυτό έχει αρχίσει να συμβαίνει σιγά-σιγά τώρα, και χαίρομαι. Όλα αυτά δεν αφορούν μόνο τον χώρο του θεάτρου. Αφορούν κάθε γωνιά της γης. Κάθε παιδί κλειδωμένο σπίτι του, κάθε άνθρωπο που ενδεχομένως να περνά κάτι παρόμοιο.
– Τα περισσότερα θύματα τέτοιων συμπεριφορών είναι γυναίκες. Πιστεύεις ότι αυτό συνδέεται με το πατριαρχικό σύστημα που ζούμε και τα στερεότυπα που αναπαράγονται; Αυτά που βγαίνουν στο φως αφορούν περισσότερο γυναίκες, αυτά που συμβαίνουν αφορούν και τα δύο φύλα. Το να είσαι άντρας και να καταθέσεις ενάντια σε κάποιον άλλο άντρα είναι πιο δύσκολο, χρειάζεται να είσαι εξοικειωμένος, εσύ και οι δικοί σου, με τον σεξουαλικό σου προσανατολισμό, το ποιος είσαι, και είναι κάτι που δυστυχώς, εν έτει 2021 σοκάρει περισσότερο, άρα χρειάζεται διπλό θάρρος. Το πατριαρχικό σύστημα και τα στερεότυπα που αναπαράγονται είναι έννοιες που δεν έχουμε πετάξει ακόμα από πάνω μας.
– Στον δικό σου χώρο υπάρχουν διακρίσεις σε βάρος των γυναικών; Μερικές φορές γίνονται διακρίσεις. Και σε άλλους χώρους φαντάζομαι. Θα ’θελα να λειτουργούμε αξιοκρατικά. Να διαχωρίζεται το προσωπικό από το επαγγελματικό. Στόχος πάντα και για όλους να αποτελεί το καλύτερο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Να κρινόμαστε γι’ αυτό που κάνουμε, ανεξάρτητα από το ποιος είναι φίλος ποιανού. Να υπάρχουν ίσες ευκαιρίες, δίκαιες, και να παίρνει ο καθένας αυτό που του αξίζει και του αναλογεί σε σχέση με τον κόπο του. Τίμιος ιδρώτας, μου είπε κάποτε η Σαντοριναίου.
– Έχει βάση η ανησυχία κάποιων ότι γίνεται ζημιά στο θέατρο όταν τα θύματα μιλούν; Είναι αβάσιμη. Ζημιά σε τι; Θα καταργηθεί το θέατρο; Επιβίωσε από πολέμους, επαναστάσεις, εμφύλιους, λοιμούς, πανδημίες, δεν θα εξαφανιστεί τώρα. Το θέατρο δεν είναι μόνο ψυχαγωγία, έχει απαντήσεις, οφείλει να είναι καθρέφτης της εκάστοτε κοινωνίας. Γι’ αυτό ανεβαίνω στη σκηνή. Κάτω απ’ αυτήν οφείλω να παλεύω για αυτά που πονώ, αυτά που πιστεύω, για την αλήθεια μου.
– Μήπως θα απωθήσει τους θεατρόφιλους από το να δουν μια παράσταση; Οι θεατρόφιλοι έχουν δική τους ισχυρή κρίση, δεν περιμένουν δηλώσεις για να διαμορφώσουν άποψη. Διψούν για θέατρο μετά την πανδημία. Ενδεικτικά, στην παράσταση που συμμετέχω τώρα τα sold out έχουν ήδη ξεκινήσει.
– Μήπως θα φοβίσει παιδιά που σκέφτονται να ασχοληθούν με τον χώρο; Τα παιδιά που νιώθουν έντονα αυτή την επιθυμία, που αγαπούν την τέχνη του θέατρου και σκέφτονται έστω δειλά να την ακολουθήσουν, τα καλωσορίζουμε σε ένα υγιές περιβάλλον. Δεν είναι χαζά. Δεν νομίζω να προτιμούν να ζουν στην άγνοια των κινδύνων (και φυσικά αναφέρομαι στους λίγους – μην παρεξηγηθώ, υπάρχουν φωτισμένοι άνθρωποι στο θέατρο. Δάσκαλοι με όραμα, που αποτελούν πραγματική έμπνευση). Το θέατρο είναι ευλογία. Αναπνέω επειδή κάνω θέατρο. Δεν θα κάνω τη χάρη σε κανέναν θύτη και σε καμία δυσάρεστη κατάσταση να ξεχάσω τον λόγο που υπάρχω σ’ αυτό και να παραιτηθώ. Προτρέπω τα παιδιά να γνωρίσουν το θέατρο και να συνεχίσουν με πίστη. Τώρα δημιουργείται ένα πλαίσιο καθαρότερο, έτσι ώστε να έχουν όμορφο ταξίδι στον μαγικό αυτό χώρο, χωρίς φόβο. Σε περίπτωση που τους συμβεί κάτι, να ξέρουν ότι μπορούν να μιλήσουν, να διεκδικήσουν. Και θα έχουν συμπαράσταση.
– Εσύ έχεις βιώσει στον χώρο κάποιου είδους βίας και παρενόχλησης; Έχω βιώσει. Και μέσα και έξω από το θέατρο. Δεν θα επεκταθώ όμως, έχω αντεπεξέλθει. Δεν είμαι εγώ το θέμα ούτε μιλώ για να γιατρέψω τον εαυτό μου, δεν είμαι στην αφάνεια για να αναζητώ δόξα ούτε θα επέλεγα κάτι τόσο ευαίσθητο για ν’ αποκτήσω followers. Αυτή είναι η τελευταία φορά που τοποθετούμαι δημόσια. Τώρα που τα πράγματα παίρνουν τον δρόμο τους, θα συνεχίσω να μιλώ μέσα από τη δουλειά μου και θα πράττω σιωπηλά. Ξέρουν οι άγνωστοι που μου εκμυστηρεύονται κατά καιρούς, ότι απαντώ σε όλους ανεξαιρέτως.
– Έχεις δει περιστατικά κατάχρησης εξουσίας και παρενόχλησης σε βάρος συναδέλφων σου; Λίγο- πολύ όλοι έχουμε δει κάτι, μικρό ή μεγάλο. Έχω ακούσει πολλές ιστορίες, και πολλούς να τις αναπαράγουν. Κάποιες απ’ αυτές τώρα επαληθεύονται. Λέμε «μα γι’ αυτόν μου έχουν πει κι άλλοι, μα αυτός είναι γνωστός για τις ορέξεις του. Αυτοί παλιά έκαναν άλλα σε μικρότερους, έτσι λειτουργεί το σύστημα, άκου, βλέπε και μη μιλάς». Αυτό το τελευταίο το ακολουθούν πολλοί, ίσως κι εγώ, τους καταλαβαίνω. Απλώς, σιγά σιγά εξαντλείται η υπομονή μου.
– Πιστεύεις ότι θα πρέπει να θεσπιστούν νόμοι που να προστατεύουν από τέτοιου είδους βία; Έχουν θορυβηθεί αρκετοί. Κόσμος, θύτες, συντεχνίες. Το μήνυμα εστάλη. Τα θύματα δυστυχώς πληθαίνουν, ευτυχώς δυναμώνουν. Θα ήταν καλό να θεσπιστούν νόμοι που να προστατεύουν τα θύματα, να δημιουργούν ένα ασφαλές περιβάλλον γι’ αυτά. Θα μειώσουν τέτοιου είδους περιστατικά, στους εργασιακούς χώρους, αλλά και ενδοοικογενειακά. Έμαθα ότι λαμβάνονται ήδη μέτρα. Άρα όλα οδεύουν θετικά και μακάρι να συνεχίσουν.
* Η Αντωνία Χαραλάμπους παίζει στην παράσταση της Νέας Σκηνής του ΘΟΚ με το έργο του Αντώνη Γεωργίου «Σε κρίσιμη κατάσταση», σε σκηνοθεσία Αιμίλιου Χαραλαμπίδη.
Φιλελεύθερα, 21.2.2021.
