Ο Μαρίνος Πουργούρης, πρόεδρος του Ιδρύματος της Συμφωνικής Ορχήστρας Κύπρου, μιλά για το όραμά του για τη ΣΟΚ και απαντά στις επικρίσεις του απερχόμενου Καλλιτεχνικού Διευθυντή για τη μη ανανέωση του συμβολαίου του.
– Πρόσφατα επιλέξατε τον Νικόλα Παπαγεωργίου για τη θέση του νέου Καλλιτεχνικού Διευθυντή της Συμφωνικής Ορχήστρας Κύπρου. Υπήρξε ενδιαφέρον και από άλλους μουσικούς; Το ενδιαφέρον των ανθρώπων του μουσικού χώρου, τόσο από την Κύπρο όσο και από τον διεθνή χώρο, ήταν εντυπωσιακό. Λάβαμε 96 αιτήσεις από αρχιμουσικούς και υποψήφιους με εξειδίκευση σε θέματα καλλιτεχνικής διοίκησης. Η αξιολόγηση των αιτήσεων ήταν μια χρονοβόρα και δύσκολη διαδικασία, αλλά διεξήχθη σε ένα κλίμα αγαστής συνεργασίας μεταξύ των μουσικών και του ΔΣ. Επειδή είμαι υποχρεωμένος να προστατεύσω τα προσωπικά δεδομένα των υποψηφίων που υπέβαλαν αίτηση για τη θέση, δεν θα αναφερθώ ονομαστικά στα, ομολογουμένως εντυπωσιακά, βιογραφικά που αξιολογήθηκαν.
– Πώς έγινε η επιλογή του Καλλιτεχνικού Διευθυντή; Η διαδικασία στηρίχθηκε σε επίσημες συστάσεις εμπειρογνωμόνων και ακολούθησε αυστηρά όλες τις προβλεπόμενες διατάξεις (κάτι που τεκμαίρεται από τα λεπτομερή πρακτικά που τηρήθηκαν). Οι μουσικοί της Συμφωνικής Ορχήστρας είχαν εκπροσώπηση σε όλα τα στάδια της διαδικασίας και οι τοποθετήσεις τους λήφθηκαν σοβαρά υπόψη. Για την τελική επιλογή του Καλλιτεχνικού Διευθυντή διεξήχθη ψηφοφορία μεταξύ των μουσικών της Ορχήστρας, όπως άλλωστε συνέβαινε και σε προηγούμενες διαδικασίες πρόσληψης Κ.Δ. Στο τέλος το ΔΣ αποδέχθηκε και επικύρωσε την εισήγηση των μουσικών για την πρόσληψη του Νικόλα Παπαγεωργίου.
– Τι ξεχωρίσατε στην υποψηφιότητά του; Το γεγονός ότι υπεβλήθησαν 96 αιτήσεις αποτελεί μεγάλη τιμή για τη Συμφωνική Ορχήστρα Κύπρου. Στο τέλος καταλήξαμε σε έξι υποψήφιους τους οποίους καλέσαμε σε συνέντευξη. Από αυτούς επελέγησαν οι τρεις που έλαβαν την υψηλότερη βαθμολογία. Τα μέλη του ΔΣ που συμμετείχαν στη διαδικασία ήταν απόλυτα πεπεισμένα για τα προσόντα και την ποιότητα των τριών τελικών υποψηφιοτήτων. Μας εντυπωσίασαν εξίσου και οι τρεις, για διαφορετικούς λόγους. Κατά την άποψή μου, δύο από τα μεγάλα προτερήματα του κ. Παπαγεωργίου είναι η εκτενής εμπειρία του στη διεύθυνση καλλιτεχνικών οργανισμών και η άρτια οργάνωση της σκέψης του, όπως διατυπώθηκε στο βραχυπρόθεσμο και το μακροπρόθεσμο πλάνο που κατέθεσε για την ανάπτυξη της Ορχήστρας. Πρόκειται για ένα σαφές, λεπτομερές και υλοποιήσιμο σχέδιο, το οποίο πιστεύω ότι θα αναβαθμίσει σημαντικά την καλλιτεχνική και διοικητική οργάνωση του θεσμού.
– Γιατί δεν ανανεώθηκε το συμβόλαιο του Jens Georg Bachmann; Ο κ. Bachmann ενημερώθηκε από τον Αύγουστο του 2019 ότι το συμβόλαιό του, το οποίο έληγε τον Ιούλιο του 2020, δεν θα ανανεωνόταν και ότι το ΔΣ θα προχωρούσε ατην προκήρυξη της θέσης του Καλλιτεχνικού Διευθυντή. Η ανανέωση του συμβολαίου του ΚΔ δεν είναι αυτόματη. Δεν ήμουν στην προεδρία του Ιδρύματος όταν αποφασίστηκε η μη ανανέωση του συμβολαίου του, όμως ενημερώθηκα ότι αξιολογήθηκαν πολλά δεδομένα, όπως ο στρατηγικός σχεδιασμός του Ιδρύματος, η μέχρι τότε παρουσία του ΚΔ, η άποψη των μουσικών κ.ά. Όταν προκηρύχθηκε η θέση, ο κ. Bachmann υπέβαλε εκ νέου υποψηφιότητα. Η αίτησή του ήταν ανάμεσα στις 96 αιτήσεις που έλαβε το Ίδρυμα. Δεν θα υπεισέλθω σε περαιτέρω λεπτομέρειες γύρω από την αξιολόγηση των υποψηφίων.
– Σε πρόσφατες συνεντεύξεις του ο κ. Bachmann εξέφρασε κάποια παράπονα για τη σχέση του με το ΔΣ. Παρακολουθώ με λύπη κάποιες από τις δηλώσεις του. Δυστυχώς, οι συγκρούσεις και οι δημόσιες αντιπαραθέσεις δεν βοηθούν στο να προβληθεί το εξαιρετικό έργο που επιτελείται στην Ορχήστρα. Αντιλαμβάνομαι ότι η απογοήτευση μπορεί κάποτε φορά να οδηγήσει τους ανθρώπους στην υπερβολή. Δεν είναι αλήθεια, για παράδειγμα, ότι ο κ. Bachmann δεν έτυχε ενημέρωσης για τη μη πρόσληψή του. Με την ολοκλήρωση της διαδικασίας αξιολόγησης των υποψηφίων, ο πρόεδρος και η γενική γραμματέας του ΔΣ διευθέτησαν συνάντηση με τον κ. Bachmann, στην οποία του δόθηκαν ειλικρινείς και σαφείς εξηγήσεις για όλα τα θέματα που τον αφορούσαν. Ήταν επίσης ο πρώτος άνθρωπος που συνάντησα μετά την ανάληψη των καθηκόντων μου, με τον οποίο είχα πολύ συχνή επαφή.
– Πώς σχολιάζετε την άποψη του κ. Bachmann ότι στον διεθνή χώρο δεν υπάρχουν διοικητικά συμβούλια; Άκουσα έκπληκτος κάποιες τοποθετήσεις του κ. Bachmann σε πρόσφατες συνεντεύξεις: Ότι κατέθεσε πλάνο για τη διεύρυνση της Ορχήστρας, ότι στον διεθνή χώρο «δεν υπάρχουν καθόλου διοικητικά συμβούλια» σε ορχήστρες και θέατρα, ότι «στην Αμερική οι ενδιαφερόμενοι σύμβουλοι ανταγωνίζονται για τον διορισμό τους με προσόντα την περιουσία τους», ότι τα διοικητικά συμβούλια στην Κύπρο στελεχώνονται από ερασιτέχνες, και πολλά άλλα. Όσο και να κατανοώ την απογοήτευσή του, με ενοχλεί ο ναρκισσισμός και ο λαϊκισμός που εμπεριέχουν αυτές οι δηλώσεις. Με ενοχλεί κυρίως η υπεροπτική αντιμετώπιση των ανθρώπων ωσάν να είναι ιθαγενείς που περιμένουν τους λευκούς ξένους σωτήρες για να τους εκπολιτίσουν. Δεν είναι έτσι. Υπάρχουν πολλοί αξιόλογοι άνθρωποι που υπηρέτησαν αφιλοκερδώς στο ΔΣ, υπάρχουν πολλοί μουσικοί και καλλιτεχνικοί διευθυντές που αφιέρωσαν πολύ χρόνο και ενέργεια για να φτάσει αυτή η Ορχήστρα εδώ που έφτασε. Αξίζουν την αναγνώριση και τον σεβασμό μας. Δεν θα ήθελα να σχολιάσω περαιτέρω, θα κρατήσω μόνο ένα σημείο στο οποίο συμφωνώ απόλυτα με τον κ. Bachmann: Είμαστε περήφανοι για την ποιότητα αυτής της Ορχήστρας.
– Υπήρξαν άνθρωποι που στήριξαν ένθερμα την υποψηφιότητα του κ. Bachmann. Λάβατε πράγματι επιστολές στήριξης; Πράγματι, έλαβα κάποιες επιστολές στήριξης τις οποίες προώθησα σε όλα τα μέλη του ΔΣ. Πρέπει να προσθέσω όμως ότι τους τελευταίους μήνες εξασκήθηκαν αφόρητες πιέσεις προς τον πρόεδρο και τα μέλη του ΔΣ για να παραμείνει ο κ. Bachmann στη θέση του ΚΔ. Δυστυχώς, οι πιέσεις αυτές δεν εκφράστηκαν απλά ως ευγενικές συστάσεις αλλά περιλάμβαναν εκφοβισμούς, όπως και παρακλήσεις προς πολιτικά πρόσωπα, από τα οποία ζητείτο επίμονα να μεσολαβήσουν για να «συνετιστεί» το Διοικητικό Συμβούλιο και να τον προσλάβει εκ νέου. Πάγια θέση του ΔΣ είναι ότι η αναξιοκρατική εύνοια ενός υποψηφίου έναντι των υπολοίπων αποτελεί σοβαρό παράπτωμα και δεν θα ανεχθεί καμία απολύτως παρέμβαση στη διαδικασία πρόσληψης του ΚΔ. Πάντως, αν συνυπολογίσει κανείς όλα τα δεδομένα -τις ουσιαστικές ανάγκες τις Ορχήστρας, τη θέση των μουσικών, την αξιολόγηση των υποψηφίων και την άρτια διαδικασία που ακολουθήθηκε- δεν έχω την παραμικρή αμφιβολία ότι πάρθηκε μια δίκαια απόφαση, η οποία θα συμβάλει στην περαιτέρω πρόοδο της Ορχήστρας.
– Υπάρχει η εντύπωση ότι εφαρμόζεται ένα νέο διοικητικό μοντέλο στη Συμφωνική Ορχήστρα Κύπρου. Είναι όντως έτσι; Δεν θα το χαρακτήριζα νέο. Πάρθηκαν κάποιες αποφάσεις που αποσκοπούν στη βελτίωση της διαχείρισης των οικονομικών πόρων του Ιδρύματος, με γνώμονα πάντα την ποιότητα των προγραμμάτων της ορχήστρας. Τι άλλαξε; Πέρα από την προετοιμασία του καλλιτεχνικού προγράμματος, ο ΚΔ θα έχει πρόσθετες διοικητικές ευθύνες. Παλαιότερα, η διοικητική εποπτεία αφορούσε σχεδόν αποκλειστικά τον Εκτελεστικό Διευθυντή. Το ΔΣ θεώρησε αχρείαστη οικονομική σπατάλη να συντηρείς ένα παρωχημένο διοικητικό μοντέλο, στο οποίο απαιτείται πρόσθετη διευθυντική θέση -αυτή του Εκτελεστικού Διευθυντή- για να εποπτεύει το μικρό διοικητικό προσωπικό του Ιδρύματος (τρεις διοικητικοί λειτουργοί, μία γραμματέας και μία οικονομική λειτουργός).
– Ποιο το σκεπτικό της μη πρόσληψης Εκτελεστικού Διευθυντή; Με την ανάληψη των διοικητικών καθηκόντων από τον Καλλιτεχνικό Διευθυντή εξοικονομείται ένα σημαντικό ποσό, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να εμπλουτιστεί το καλλιτεχνικό πρόγραμμα της Ορχήστρας (δηλ. για συνεργασίες με περισσότερους μαέστρους στην Κύπρο και το εξωτερικό). Με τα δεδομένα που έχουμε μπροστά μας, αυτή η απόφαση αποτελεί αυτονόητη επιλογή και πιστεύω ότι θα συμβάλει στη διεθνοποίηση της Ορχήστρας, τη βελτίωση του καλλιτεχνικού της προγράμματος και την περαιτέρω προβολή της στην Κύπρο και το εξωτερικό. Υπάρχουν και πολλά άλλα πλεονεκτήματα: Δίνουμε την ευκαιρία στους μουσικούς να συνεργαστούν με περισσότερους καταξιωμένους μαέστρους, προσφέρουμε μεγαλύτερη ποικιλομορφία στο μουσόφιλο κοινό κ.ά.
– Πώς απαντάτε σε όσους υποστηρίζουν ότι ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής θα πρέπει να είναι και μαέστρος; Σας θυμίζω ότι το Ίδρυμα δεν προκαθόρισε, στην προκήρυξη της θέσης, το κατά πόσον ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής πρέπει ή όχι να είναι μαέστρος. Πάρθηκαν όμως οι εξής δύο αποφάσεις σε σχέση με τη θέση: Πρώτον, εάν ο υποψήφιος που θα επιλεγόταν ήταν μαέστρος, οι συναυλίες που θα διηύθυνε θα ήταν περιορισμένες στο ελάχιστο. Αυτό άλλωστε ίσχυε και παλαιότερα. Δεύτερον, ανοίξαμε τη θέση σε υποψήφιους με εμπειρία στη διοίκηση καλλιτεχνικών οργανισμών. Η πρώτη απόφαση μάς προσφέρει τη δυνατότητα να συνεργαστούμε με περισσότερους μαέστρους για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε και σε άλλες σημαντικές αλλαγές, όπως είναι η συνεργασία με κάποιον διακεκριμένο principal conductor, χωρίς πρόσθετο κόστος για το Ίδρυμα. Από τη στιγμή που ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής θα διηύθυνε από λίγες έως και καθόλου συναυλίες, δεν υπήρχε κανένας λόγος να μην ανοίξουμε τη θέση σε υποψήφιους που πληρούσαν τα κριτήρια, δηλαδή που είχαν εμπειρία και γνώση στη διοίκηση καλλιτεχνικών οργανισμών και στην κατάρτιση του καλλιτεχνικού προγράμματος. Προφανώς, δεν ανακαλύψαμε τον τροχό. Μάλιστα, τα σχόλια που λάβαμε από πολλούς μαέστρους για τις αλλαγές που εφαρμόσαμε είναι επαινετικά και ενθαρρυντικά.
– Όπως επεσήμανε ο νέος διευθυντής της ΣΟΚ, παρά το ότι ονομάζεται «Συμφωνική Ορχήστρα Κύπρου», παραμένει σε σχηματισμό ορχήστρας δωματίου. Στους στόχους σας είναι και η διεύρυνση της ορχήστρας αριθμητικά; Έχει απόλυτο δίκαιο ο κ. Παπαγεωργίου. Αυτό είναι ένα διαχρονικό αίτημα όλων των διοικητικών συμβουλίων, των καλλιτεχνικών διευθυντών, του κοινού και φυσικά των μουσικών της Ορχήστρας. Εάν θέλουμε να έχουμε πολιτισμικούς θεσμούς που λειτουργούν ως αντίβαρο στη σημερινή αποξένωση και στην πλήρη απαξίωση της τέχνης, τότε θα πρέπει να στηρίξουμε όλοι την προσπάθεια να διευρυνθεί αριθμητικά η Ορχήστρα. Φανταστείτε ότι η Ακαδημία της Συμφωνικής Ορχήστρας Νέων έχει πάνω από 100 παιδιά. Τα μουσικά λύκεια, το Πρόγραμμα Ανάπτυξης Μουσικών Ταλέντων του Πανεπιστημίου Κύπρου, τα ωδεία και οι μουσικές σχολές έχουν πλήθος από παιδιά που διψούν για καλή και ποιοτική μουσική. Οι εκπαιδευτικές συναυλίες της Συμφωνικής Ορχήστρας γεμίζουν ασφυκτικά εδώ και χρόνια. Η ΣΟΚ δεν είναι κλεισμένη σε ένα γυάλινο πύργο ούτε απευθύνεται σε ένα μικρό ακροατήριο. Με τις περιορισμένες αριθμητικές δυνατότητές της, μας παρουσίασε τα τελευταία χρόνια ένα πλούσιο πρόγραμμα που καλύπτει τεράστιο εύρος, από την κλασική μουσική στην παραδοσιακή, τη μουσική για τον κινηματογράφο, το έντεχνο ελληνικό τραγούδι κ.ά. Υπηρετεί και απευθύνεται σ’ ένα ευρύ κοινό. Είναι καιρός, πιστεύω, να αφουγκραστεί και η Πολιτεία αυτές τις εξελίξεις και να στηρίξει έμπρακτα την προσπάθεια διεύρυνσης της ΣΟΚ.
– Πρακτικά τι σημαίνει αυτή η διεύρυνση; Σε μια πρώτη φάση χρειάζονται άλλες 19 θέσεις μουσικών. Αν το πετύχουμε, η ΣΟΚ θα είναι σε θέση να παρουσιάσει ένα πολύ πιο σύγχρονο και απαιτητικό καλλιτεχνικό πρόγραμμα. Θα δοθούν επίσης ευκαιρίες σε νέους που διαπρέπουν στο αντικείμενό τους να διεκδικήσουν θέση στην Ορχήστρα. Είναι αυτονόητο ότι η διεύρυνση της ΣΟΚ αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους στόχους του Ιδρύματος.
– Θα πιέσετε και για αύξηση του προϋπολογισμού της; Σε σχέση με τον βραχυπρόθεσμο σχεδιασμό, είμαστε ρεαλιστές. Ο προϋπολογισμός του 2021 λαμβάνει υπόψη την οικονομική ύφεση που περνάει ο τόπος. Όμως απαιτείται μια σταδιακή αύξηση του προϋπολογισμού, η οποία θα μας επιτρέψει να υλοποιήσουμε τους σημαντικότερους στόχους του Ιδρύματος, όπως είναι η διεύρυνση της Ορχήστρας, η μισθολογική τοποθέτηση των εργαζομένων και η ενίσχυση των καλλιτεχνικών και εκπαιδευτικών προγραμμάτων των δύο Ορχηστρών. Έχουν εκπονηθεί μελέτες που δείχνουν ότι η αύξηση που απαιτείται στον προϋπολογισμό για την εξυπηρέτηση των βασικότερων αναγκών του Ιδρύματος είναι λογική και σταδιακή. Θεωρούμε ότι με λίγη καλή θέληση απ’ όλες τις πλευρές θα βρεθούν οι σωστές λύσεις.
– Ποια θέματα προωθήθηκαν για την αναβάθμιση της ΣΟΚ στη μέχρι τώρα θητεία σας στην Προεδρία του ΔΣ του Ιδρύματος; Έχουν γίνει τόσα πολλά στην Ορχήστρα τον τελευταίο καιρό που είναι δύσκολο να τα απαριθμήσω όλα. Χάρη στις προσπάθειες συγκεκριμένων μελών του Διοικητικού Συμβουλίου, η Ορχήστρα έχει αποσπάσει τις μεγαλύτερες χορηγίες στην ιστορία του Ιδρύματος. Έχει εκπονηθεί μια πολύ σημαντική μελέτη από την έγκριτη εταιρία PwC, την οποία ευχαριστούμε θερμά για την οικονομική και διοικητική κατάσταση στο Ίδρυμα. Η μελέτη έχει κατατεθεί στο Υπουργείο Οικονομικών και ελπίζουμε ότι θα συζητηθεί σύντομα. Έχουν παρθεί σημαντικές αποφάσεις που αποσκοπούν στην καλλιέργεια μιας κουλτούρας διαφάνειας στο Ίδρυμα. Στο ίδιο πνεύμα, εφαρμόστηκαν διαδικασίες που καθιστούν πιο εύρυθμη τη διαδικασία λήψης και δημοσιοποίησης των αποφάσεων. Θεωρούμε ότι έχει αναπτυχθεί μια σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ των μουσικών της Ορχήστρας και του Συμβουλίου, η οποία ενισχύει το αίσθημα της δημοκρατικότητας και της ομαδικής ευθύνης. Η πανδημία συνεχίζει να αποτελεί μια μεγάλη πρόκληση, όμως έχουμε πάρει όλα τα απαραίτητα μέτρα για να προστατεύσουμε τους εργαζόμενους, το κοινό που μας παρακολουθεί και τα παιδιά της Ορχήστρας Νέων. Ελπίζω ότι σύντομα θα δούμε ξανά τα θέατρα να γεμίζουν με κόσμο.
maria.panayiotou@phileleftheros.com
