Ο σκηνοθέτης της παραγωγής «Η Μηχανή Τούρινγκ» επιχειρεί να σκιαγραφήσει τις πτυχές μιας πολυδιάστατης προσωπικότητας.
Το 2019 ο Γάλλος ηθοποιός και συγγραφέας Μπενουά Σολές γνώρισε τον απόλυτο θρίαμβο, αφού το έργο του «Η Μηχανή Τούρινγκ» έλαβε τέσσερα βραβεία Μολιέρου για το 2019. Τα βραβεία αυτά θεωρούνται η ύψιστη τιμή σε σχέση με το θέατρο στη Γαλλία, ανάλογα με τα Τόνι στις ΗΠΑ και Ολίβιε στη Βρετανία. Ο ίδιος έλαβε βραβεία γαλλόφωνου συγγραφέα και ανδρικής ερμηνείας, ενώ βραβεύτηκε επίσης ως καλύτερη παραγωγή του ιδιωτικού θεάτρου και η καλύτερη σκηνοθεσία για τον Τριστάν Πετιτζιράρ.
Το βιογραφικό έργο, με θέμα τη μυθιστορηματική, μυστηριώδη και αντισυμβατική ζωή του ιδιοφυούς Βρετανού επιστήμονα Άλαν Τούρινγκ, παρουσιάζεται και στην Κύπρο από το Θέατρο Versus, σε σκηνοθεσία Μαρίνου Ανωγυριάτη. Μαθηματικός, κρυπτογράφος, θεωρητικός βιολόγος και πρωτοπόρος της πληροφορικής επιστήμης έσωσε εκατομμύρια ζωές κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο όταν «έσπασε» τον μυστικό κωδικό Enigma των Γερμανών, γέρνοντας την πλάστιγγα στη μάχη του Ατλαντικού. Ωστόσο, καταδικάστηκε για ομοφυλοφιλία, υποβλήθηκε σε πειραματική ορμονική στείρωση και τελικά, απογοητευμένος, αυτοκτόνησε τρώγοντας ένα δηλητηριασμένο μήλο.
Ο τίτλος του έργου εκκινεί από την πρωτότυπη μηχανή σκέψης που δημιούργησε, η οποία έμελλε να εξελιχθεί στον σημερινό υπολογιστή. Πάνω στη ζωή του υπάρχουν κι άλλες επιτυχημένες λογοτεχνικές απόπειρες όπως το έργο του Χιου Γουάιτμορ «Breaking the code» και φυσικά το βιβλίο «Alan Turing: The Enigma» του Άντριου Χότζες στο οποίο βασίστηκε η ταινία του Μόρτεν Τίλντουμ «The Imitation Game», με πρωταγωνιστή τον Μπένεντικτ Κάμπερμπατς.
Την σύνθετη προσωπογραφία μιας διάνοιας, για την οποία επιστήμη ήταν η αμφισβήτηση κάθε αξιώματος, επιχειρεί να σκιαγραφήσει η νέα παραγωγή που κάνει πρεμιέρα στις 30 Σεπτεμβρίου, με πρωταγωνιστές τους Φώτη Καράλη και Σάββα Μενοίκου. Ο σκηνοθέτης Μαρίνος Ανωγυράτης θεωρεί το έργο ένα σύγχρονο αριστούργημα και μοιράζεται τις σκέψεις του για τη νέα αυτή καλλιτεχνική πρόκληση.
– Τι το επίκαιρο υπάρχει στην περίπτωση Τούρινγκ; Πάντα θα είναι επίκαιρος μιας κι είναι ο άνθρωπος ο οποίος επέμεινε τόσο πολύ ότι το σημαντικότερο κομμάτι της επιστήμης είναι η φαντασία κι όχι η εξακρίβωση των επαληθεύσεων των εννοιών. Ο άνθρωπος αυτός μπόρεσε, θα έλεγα, να φέρει την επιστήμη και την τεχνολογία στη σημερινή της εποχή. Είναι ο πατέρας, κατά τη γνώμη μου, των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών, καθώς επίσης και της εικονικής πραγματικότητας. Ο άνθρωπος ο οποίος κέρδισε χάρη στη φαντασία και στις ικανότητες του τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, σπάζοντας το Enigma.
– Ποια ζητήματα μπορεί να διαπραγματευτεί το έργο με το κυπριακό κοινό; Πιστεύω ότι ο Τούρινγκ μπορεί να διαπραγματευτεί το αίνιγμα της επιστημονικής μας σκέψης, καθώς επίσης και η προσωπική του ζωή να εμπνεύσει το πνευματικό άνοιγμα της κοινωνίας.
– Ποιες οι ιδιαιτερότητες της ενασχόλησης μ’ έναν χαρακτήρα που ήταν υπαρκτό πρόσωπο και μ’ ένα έργο που βασίζεται και σε ιστορικά ντοκουμέντα; Το να έχεις να διαπραγματευτείς τις πτυχές της ζωής ενός ιστορικού προσώπου είναι κάτι που απαιτεί πολλή δουλειά, αλλά και πολλή μελέτη. Ειδικά όταν πρόκειται να βασιστείς σε ιστορικά ντοκουμέντα. Σίγουρα στην αρχή νιώθεις ένα δέος, μια φοβία, αλλά νιώθεις υποχρέωση ως καλλιτέχνης να αναδείξεις τα διδάγματα που έχει να βγάλει το έργο, να τα βγάλεις στο φως.
– Πόσο εύκολο είναι να μπει κανείς «στο μυαλό» του Άλαν Τούρινγκ; Το να μπεις στο μυαλό μιας ιδιοφυίας είναι το πιο δύσκολο κομμάτι και πιστέψτε με δεν θα τα καταφέρουμε ποτέ! Εμείς αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε είναι να φωτίσουμε ιστορικά γεγονότα και μέσα απ’ αυτά και τον ίδιο.
– Η αντιπαραβολή μιας ταινίας πάνω στο ίδιο θέμα, όπως το «Imitation Game», ενδέχεται να «στρεβλώσει» το βλέμμα του θεατή πάνω στην παράσταση; Σίγουρα μια κινηματογραφική ταινία είναι μια διαφορετική μορφή τέχνης από το θέατρο. Αν ο θεατής έρθει στο θέατρο περιμένοντας να αποτυπωθεί στη σκηνή όσα είδε ή όσα περιμένει να δει από τον κινηματογράφο, θ’ απογοητευτεί. Αλλά κατά τη δική μου γνώμη η μαγεία του θεάτρου με ανοιχτή σκέψη μπορεί να ξεπεράσει τον κινηματογράφο.
– Δεδομένων των εξελίξεων στους τομείς της κρυπτογραφίας και της τεχνητής νοημοσύνης σήμερα, πώς θα αποτιμούσες την επίδραση των ιδεών Τούρινγκ στην εξέλιξη της ανθρωπότητας; Η τεχνική νοημοσύνη σήμερα δίνει πάρα πολλές ευκολίες στην ίδια την επιβίωση, στην κοινωνικοποίηση και στην γνώση του ανθρώπου. Αν ο άνθρωπος χρησιμοποιήσει την τεχνητή νοημοσύνη για καλό, τότε είναι θετικό. Αν όμως χρησιμοποιήσει την τεχνητή νοημοσύνη ως μέσο, μετατρέποντάς τη σε όπλο κατά της ίδιας της ανθρώπινης φύσης, τότε είναι κάτι αρνητικό και επικίνδυνο.
– Πώς βλέπεις να διαμορφώνεται η νέα πραγματικότητα στο κυπριακό θέατρο στη σκιά της πανδημίας; Πιστεύω ότι η πανδημία έχει φέρει το θέατρο σε οριακό σημείο επιβίωσης. Πιστεύω ότι το θέατρο θα βρει τους τρόπους για επανεκκίνηση, όπως εμείς επιδιώκουμε σήμερα μέσα από την παράσταση του Τούρινγκ. Το κοινό θα πρέπει να ξεπεράσει τις φοβίες του και να ανασύρει από την μνήμη του και την επιθυμία του, την ανάγκη για τέχνη. Είμαστε κοινωνικά όντα και δεν πρέπει να το ξεχνάμε ποτέ αυτό.
– Ποια προστατευτικά βήματα για τον πολιτισμό θεωρείς ενδεδειγμένα και απαραίτητα; Πιστεύω ότι τι κράτος πρέπει να γίνει αρωγός στην επανεκκίνηση του θεάτρου και της τέχνης γενικότερα. Αλλά έμπρακτα. Το ίδιο πρέπει να πράξει και το κοινό. Να αναλογιστεί και να εκτιμήσει πόσο σημαντικός είναι ο πολιτισμός. Μόνο έτσι θα έχουμε θεατρικό αύριο.
* «Η Μηχανή Τούρινγκ», Λεμεσός, Θέατρο Ένα, 30/9, 1, 5, 6, 7, 8, 12, 13, 14 & 15/10, 8.30μ.μ. 99395970
