Τάσος Αριστοτέλους, «Η ζωή σε λιτές λέξεις», εκδόσεις Αριστοτέλους , 2024.
Ο Τάσος Αριστοτέλους είναι ο συνεπέστερος και ο πολυγραφέστερος εισηγητής της ποιητικής γραφής χαϊκού στην πατρίδα μας. Υπήρξε μάλιστα ο πρώτος στην Κύπρο που δοκίμασε την ποιητική του δεινότητα σ’ αυτή την παραδοσιακή και βαθύρριζη μέσα στους αιώνες ιαπωνική ποιητική φόρμα.
Έκτοτε, από το 2006 δηλαδή, από καιρού εις καιρόν, ανανεώνει αυτή του την έφεση και αγάπη προς την ποιητική κουλτούρα της χώρας του ανατέλλοντος ήλιου. Αρκεί μόνο να πούμε ότι μαζί με όλες τις άλλες του λογοτεχνικές ενασχολήσεις, -παιδική λογοτεχνία, σάτιρα, ποίηση, πεζός λόγος, κριτικές – ο Τ.Α. έχει εκδώσει 14 ποιητικές συλλογές ειδικά στη γραφή χαϊκού, ενώ έχει επιμεληθεί και την έκδοση ενός ανθολογίου Κυπρίων ποιητών στην ίδια γραφή το 2014.
Ο Τ.Α. επιστρατεύει την κυπριακή φύση, χλωρίδα και πανίδα του τόπου μας, προκειμένου να συγγράψει την πληθώρα των χαϊκού ποιημάτων του. Όλα τα συναφή ποιήματά του ελαύνονται από την κυπριακή φύση και απολήγουν σε αλτρουιστικά, πανανθρώπινα μηνύματα και νοήματα, γεμάτα λυρισμό και τρυφερά, αγνά συναισθήματα.
Παρά τα στενά πλαίσια της συγκεκριμένης ποιητικής φόρμας, παρά το γενικό θεματολόγιο που είναι, εν ολίγοις, δεδομένο, ο Τ.Α. δεν επαναλαμβάνει εαυτόν. Αντιθέτως, σε κάθε νέα ποιητική συλλογή χαϊκού ανανεώνεται, πειραματίζεται και πιστοποιεί πως βρίσκεται σε μια αέναη, σε μια διαρκή αναζήτηση. Αυτό, εξάλλου, είναι και το χρέος όλων των ποιητών σ’ όποια γραφή κι αν γράφουν, όποιο θεματολόγιο κι αν αναπτύσσουν.
Στην υπό παρουσίαση 15η συλλογή του με ποιήματα χαϊκού ο Τ.Α. κάνει εκτενείς αναφορές στη χλωρίδα του τόπου μας θεματοποιώντας, ανάμεσα σε άλλα, τα «ματσικόρυα», τα «νούφαρα», τα «τριφύλια», το «γιασεμί», τα «φύλλα λεμονιάς» και άλλα. Ομοίως πράττει και με εξίσου εκτενείς αναφορές στην πανίδα του τόπου. «Σπουργίτια», η «σουσουράδα», πέρδικες, αηδόνια, ορτύκια, χελιδόνια, φτεροκοπούν και κελαηδούν μέσα στους στίχους του.
Όλα τα στοιχεία της φύσης αξιοποιούνται στην ποίηση του Τ.Α. ποικιλότροπα, ευρηματικά και πλουραλιστικά. Άλλοτε αξιοποιούνται μεταφορικά, άλλοτε αλληγορικά, άλλοτε συμβολιστικά και πάει λέγοντας. Υπάρχει μεγάλη ευρύτητα στη χρεία των εκφραστικών μέσων του ποιητή.
Ας δώσουμε όμως κάποια παραδείγματα περιδιαβάζοντας στις σελίδες του νέου του βιβλίου: « Μες στα τριφύλια / παίζει η σουσουράδα / δίπλα μια οχιά». (σελ. 13) Εδώ τα σύμβολα της χλωρίδας και της πανίδας συνυπάρχουν, ενώ η αντίθεση των συμβόλων και των συμβολισμών προκαλεί αξιοσημείωτο ποιητικό αποτέλεσμα.
Ο Τ.Α. δεν μένει μόνο σε αυτά. Καταγράφει έξοχες στιγμές ποιητικής ανάτασης, αλλά και στιγμές βαθιάς εσωτερικότητας. Στιγμές με πόνο για όλα όσα δεν έγιναν, αλλά συνιστούσαν κι εξακολουθούν να συνιστούν αέναο και διακαή πόθο: «Δεμένες βάρκες / μοιρολογούν τα βράδια / χωρίς ταξίδια». (σελ. 17)
Ο ποιητής θεατροποιεί ακόμη τα μέτρα προστασίας των ανθρώπων, τις άμυνές τους, που συχνά αποδεικνύονται αφερέγγυες και αναποτελεσματικές: «Τα σπουργίτια / τσιμπολογούν το σκιάχτρο / μας ξεφτίλισαν». (σελ. 18)
Οι λυρικές εικόνες απαντώνται και στο νέο βιβλίο του Τ.Α. σε πληθωρικό βαθμό. Είναι ορμητικό ποτάμι που δεν σιγάει ποτέ. Η εικονοποιία του είναι πάντοτε καίρια: «Στον νερόλακκο / το ίδιο φεγγάρι / και στον ουρανό!». (σελ. 27)
Οι εποχές του χρόνου μνημονεύονται ποικιλοτρόπως στη συλλογή, άλλοτε με φωτεινά και άλλοτε με μουντά χρώματα. Αλλά πάντοτε με φαντασία και εικονοπλαστική δεινότητα: «Τα χελιδόνια / μαζεύτηκαν στο σύρμα / φύλαξε ξύλα!». (σελ. 29)
Ενίοτε, ο Τ.Α. επιτρέπει στον εαυτό του την ειρωνεία, το σαρκασμό, το πικρό χιούμορ και τον ψόγο: «Έξυπνο ψάρι / κυνηγά το σκουλήκι / Σ’ ένα αγκίστρι!». (σελ. 30) Στο ίδιο ευρύ θεματικό μοτίβο βλέπουμε να παρεισφρέει κάποτε η παρατήρηση και η αξιολογική επισήμανση: «Φεύγει ο κόραξ / μα μένουν οι κροξιές του / μέσα στ’ αυτιά μου». (σελ. 52)
Ιδιαίτερη μνεία θα ήθελα να κάμω και στις περιπτώσεις όπου ο Τ.Α. ενσταλάζει λέξεις, φράσεις και εκφράσεις της κυπριακής διαλέκτου στα χαϊκού ποιήματά του. Δεν είναι η πρώτη φορά που το πράττει άλλωστε. Υπήρξαν και στο παρελθόν ανάλογα δείγματα συναφούς γραφής, πχ στη συλλογή «21 χαϊκού με πουλιά της Κύπρου» του 2015. Τα ιδιωματικά χαϊκού του Τ.Α. νοηματοδοτικά δεν διαφέρουν ποσώς από τα υπόλοιπα ποιήματά του. Έχουν ίδια διάθεση, ίδιο ύφος, ίδια δοτική αγάπη και αφοσίωση: «Ήρτεν κρυότη / κουλλούρκασεν ο κούφος / μέσα στη δόμη!». (σελ. 44)
Ο Τ.Α. δεν αντιμετωπίζει τα χαϊκού ως απλά ποιητικά γυμνάσματα. Δηλαδή ως κάτι που αξιοποιεί προκειμένου να διατηρεί την πένα του σφριγηλή και καλογυμνασμένη, σε φόρμα για ακόμα μεγαλύτερους στόχους και σκοπούς και ακόμα πιο σημαντικά έργα. Προσεγγίζει την ποίηση χαϊκού με αφοσίωση και αγάπη με εργασιομανή επιμονή και ανάλογο σθένος. Να το πω όσο πιο απλά γίνεται, ο Τ.Α. δεν χρησιμοποιεί τη γραφή χαϊκού, ο Τ.Α. υπηρετεί τη γραφή χαϊκού. Η συνέπεια και η συνέχεια του επί τούτου είναι αξιομνημόνευτες.
Τέλος, θα ήθελα να ολοκληρώσω αυτή την παρουσίαση με μια εικόνα απαράμιλλου λυρικού κάλλους από το βιβλίο, από αυτές στις οποίες μας έχει συνηθίσει ο Τ.Α. γενικά στην ποίησή του. Μια εικόνα μαγευτική και εμπνευσμένη: «Φυσά τ’ αγέρι / η θάλασσα ανθίζει / άσπρα γιασεμιά». (σελ. 57) Από μόνη της αυτή η εικόνα δεικνύει ότι θα υπάρξει ανάλογη ποιητική συνέχεια και στη γραφή χαϊκού αλλά όχι μόνο σε αυτή. Τούτο ευχόμαστε κι εμείς…
