Τελευταίως αυτό το θέμα ανεφύη στη Κύπρο εξ αφορμής ζωγραφιών και παραστάσεων ενός καθηγητή. Επίσης το θέμα της ελευθερίας εκφράσεως πολύ συχνά εμφανίζεται σε πολλές χώρες του κόσμου σχετικά κυρίως με δημοσιογράφους και τα δικαιώματά τους.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το δικαίωμα ελευθερίας του λόγου και καθ’ οιονδήποτε τρόπο εκφράσεως κατοχυρώνεται από εθνικά Συντάγματα και Διεθνείς Συμβάσεις. Δεν σημαίνει, όμως, αυτό ότι δεν υπάρχουν όρια και περιορισμοί σχετικοί με τον περιορισμό αυτών των δικαιωμάτων.
Το άρθρο 19 του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας κατοχυρώνει το δικαίωμα της ελευθερίας του λόγου και της καθ’ οιονδήποτε τρόπο εκφράσεως. Το άρθρο όμως 19(3) του Συντάγματος μας αναφέρει ότι η ενάσκηση των άνω δικαιωμάτων «δύναται να υποβληθεί εις διατυπώσεις, όρους, περιορισμούς ή ποινάς προδιαγεγραμμένους υπό του νόμου και αναγκαίους μόνον προς το συμφέρον της ασφαλείας της Δημοκρατίας, ή της Συνταγματικής Τάξεως ή της δημόσιας ασφαλείας ή της δημόσιας τάξεως ή της δημόσιας υγείας ή των δημοσίων ηθών ή προς προστασίαν της υπολήψεως ή των δικαιωμάτων άλλων ή προς παρεμπόδισην της αποκαλύψεως πληροφοριών ληφθεισών εμπιστευτικώς ή προς διατήρηση του κύρους και της αμεροληψίας της Δικαστικής εξουσίας».
Το άρθρο επίσης 10 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κατοχυρώνει την ελευθερίαν εκφράσεως με τους περιορισμούς που αναφέρονται γενικά και που αναφέρονται ανωτέρω επίσης στο Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Επομένως, όπως σ’ όλες τις περιπτώσεις σε μια ευνομούμενην πολιτείαν πρέπει κάποιος να βλέπει κάθε περίπτωση σύμφωνα με τα γεγονότα που την περιβάλουν και με την χώρα ή το περιβάλλον στο οποίο τα γεγονότα λαμβάνουν χώρα.
Τελευταίως υπήρξε ένα θέμα στην Αλγερία το οποίον αναστάτωσε το γαλλόφωνο κόσμον και έφερε στην επιφάνεια πάλι το θέμα της ελευθερίας της εκφράσεως, αυτή τη φορά των δημοσιογράφων. Το καθεστώς της Αλγερίας συνέλαβε και τα δικαστήρια καταδίκασαν ένα γνωστό Αλγερινό δημοσιογράφο, τον Khaled Drareni, σε δυο χρόνια φυλάκιση για λόγους που δεν φαίνεται να δικαιολογούνταν σε ένα αμερόληπτο δικαστήριο. Πολλοί καταδίκασαν αυτή τη πράξη των Αλγερινών αρχών και η υπόθεση βγήκε από τα στενά όρια της Αλγερίας (βλ. Madjid Zerrouky, “Le journaliste algérien Khaled Drareni condamné à deux ans de prison”, Le Monde, 17 septembre, 2020, σελ. 4).
Σ’ αυτή τη περίπτωση φαίνεται καθαρά, εάν τα γεγονότα είναι όπως τα περιγράφουν οι δημοσιογραφικές πληροφορίες που έχομεν ενώπιον μας, ότι όχι μόνο κατεπατήθει η ελευθερία της έκφρασης για ένα δημοσιογράφο αλλά αυτός πλήρωσεν την επαγγελματική του εντιμότητα με την αποστέρηση της ελευθερίας του. Ο Drareni δήλωσε ότι «θέλουν να σιγάσουν όλες τις αντίθετες φωνές και να φιμώσουν τον ανεξάρτητο τύπον» (ενθ.).
Αυτή είναι η περίπτωση αυτού του δημοσιογράφου. Από την άλλη μεριά όμως βλέπομε και στη καθημερινή μας ζωή συμπεριφορές οι οποίες είναι στην αντίθετη μεριά. Δεν μπορείς π.χ. όταν παίρνεις συνέντευξη από ένα δημόσιο πρόσωπο να τον στριμώχνεις με ερωτήσεις τις οποίες εάν απαντήσει θα είναι εναντίον του δημοσίου συμφέροντος, της ασφάλειας της χώρας και άλλα παρόμοια. Γι’ αυτό έχομεν καθήκον όχι μόνο να βλέπομε τα δικαιώματα που κατοχυρώνονται από τα ανθρώπινα δικαιώματα αλλά επίσης να έχομεν υπόψην μας και να ακολουθούμε τους περιορισμούς που υπάρχουν σ’ αυτά τα δικαιώματα για το δημόσιο συμφέρον ή άλλα σχετικά συμφέροντα.
Στο τέλος-τέλος ένας άνθρωπος καλής θελήσεως προτού πράξει κάτι πρέπει να ρωτά τη συνείδησή του.
*Ο Δρ Χρίστος Α. Θεοδούλου είναι δικηγόρος, πολιτικός επιστήμονας, διεθνολόγος.
