Ο Πολυκράτης έριξε το αγαπημένο σμαραγδένιο του δακτυλίδι στη θάλασσα με πόνο ψυχής. Είχε συνεχόμενες επιτυχίες και όπως του είχε υποδείξει ένας καλός του φίλος έπρεπε να εξευμενίσει του θεούς διαφορετικά θα τον έβρισκε μεγάλο κακό. Σε λίγες μέρες το δακτυλίδι βρέθηκε στο στομάχι ενός μεγάλου ψαριού και επιστράφηκε στον ιδιοκτήτη του.
Ο μύθος, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, αφορά τον τύραννο της Σάμου, Πολυκράτη, που όταν εξιστόρησε το γεγονός στο φίλο του Αιγύπτιο βασιλιά Άμαση αυτός το θεώρησε κακό οιωνό και απομακρύνθηκε. Ο Πολυκράτης είχε πολύ άσχημο τέλος.
Ο Πολυκράτης (540-522 π.Χ.) είχε δυο αδέλφια, τον Παντάγνωτο και τον Συλοσώντα που τον βοήθησαν να αναλάβει την εξουσία. Εκμεταλλεύτηκαν τη γιορτή της Ήρας όταν όλοι βρίσκονταν έξω από την πόλη και ανάτρεψαν το καθεστώς. Σύμφωνα με την παράδοση στην αρχή της θρησκευτικής πομπής παρέλαυναν όλοι ένοπλοι, αλλά στο τέλος κατάθεταν τα όπλα τους για να θυσιάσουν. Τότε, ο Πολυκράτης και οι αδελφοί του με μόλις 15 άλλα άτομα κινήθηκαν σκοτώνοντας τους επικεφαλής. Αρχικά μοίρασαν το νησί σε τρία μέρη και ο καθένας διοικούσε από ένα τμήμα. Μετά ο Πολυκράτης σκότωσε τον Παντάγνωτο, εξόρισε τον Συλοσώντα και προσπάθησε να εδραιώσει την εξουσία του σκοτώνοντας ή εξορίζοντας γεωμόρους, δηλαδή μεγαλογαιοκτήμονες, που είχαν βλέψεις για ολιγαρχικό πολίτευμα. Είχε την υποστήριξη του τυράννου της Νάξου, Λυγδάμη, που έστειλε μια δύναμη υποστήριξης. Έφτιαξε στόλο από εκατό πεντηκοντόμων (πλοιάρια), συγκέντρωσε 1000 τοξότες και λεηλατούσε τα νησιά του Αιγαίου που σκόπευε να φέρει υπό την εξουσία του. Κατάφερε να νικήσει το συνασπισμένο στόλο της Μιλήτου και της Λέσβου. Η Σάμος έγινε η πιο ισχυρή θαλάσσια δύναμη στον ελληνικό κόσμο σύμφωνα με τον Θουκυδίδη.
Αρχικά ο Πολυκράτης σύνηψε συμβόλαιο με τον βασιλιά Άμαση της Αιγύπτου τον οποίο βοήθησε να καταλάβει την Κύπρο. Έκανε πειρατικές επιδρομές στις γύρω περιοχές και σύμφωνα με κάποια εκδοχή μάζευε σκλάβους που εξάγονταν στην Αίγυπτο για να υπηρετήσουν ως μισθοφόροι του βασιλιά Άμαση της Αιγύπτου.
Εκείνη την εποχή κυριαρχούσε η περσική αυτοκρατορία των Αχαιμανιδών που πρόσφατα είχε καταλάβει τη Λυδία (546 π.Χ.). Αναφέρεται, χωρίς να έχει εξακριβωθεί η ιστορία, ότι ο διπλωμάτης Πολυκράτης ίδρυσε στόλο με 40 τριήρεις που επάνδρωσε με όλους τους αντιφρονούντες και τα έστειλε δώρο στον Πέρση βασιλιά Καμβύση με οδηγίες να σκοτώσει το πλήρωμα με την άφιξή τους. Όμως το πλήρωμα κατάλαβε τις προθέσεις του και στράφηκε εναντίον του. Τον νίκησαν στη θάλασσα αλλά δεν μπόρεσαν να καταλάβουν το νησί. Κατάπλευσαν στην κυρίως Ελλάδα και συμμάχησαν με τους Σπαρτιάτες και τους Κορίνθιους. Όλοι μαζί επέδραμαν στη Σάμο. Οι Σπαρτιάτες αποσύρθηκαν άπρακτοι μετά από 40 μέρες πολιορκίας. Ο Ηρόδοτος έγραψε ότι ο Πολυκράτης εξαγόρασε τους Σπαρτιάτες πληρώνοντας με πλαστά χρυσά νομίσματα, μερικά των οποίων σώζονται σήμερα. Υπήρξε ο πρώτος παραχαράκτης στην ιστορία.
Ο Πολυκράτης είχε και την καλή του πλευρά αφού στην εποχή του, η τεχνολογία και η μηχανολογία έφτασαν σε ψηλά επίπεδα. Ακόμα και τις μέρες μας εντυπωσιάζει το Ευπαλίνειο όρυγμα, μια σήραγγα 1036 μέτρων με σκοπό να μεταφερθεί νερό από την πηγή πίσω από το βουνό προς την πρωτεύουσα της Σάμου, με τρόπο που δεν θα ήταν ανιχνεύσιμος από επιδρομείς (όχι επιφανειακός αγωγός). Με το όρυγμα το νερό οδηγείτο μέσα στα τείχη της πόλης υπόγεια. Οι εργασίες άρχισαν ταυτόχρονα και από τις δύο πλευρές του βουνού και οι δύο σήραγγες συναντήθηκαν περίπου στη μέση με αξιοθαύμαστη ακρίβεια.
Ο Πολυκράτης έκτισε ένα μεγάλο ναό, Ηραίον, αφιερωμένο στην Ήρα, ο μεγαλύτερος ελληνικός ναός που είχε δει ο Ηρόδοτος. Αναβάθμισε το λιμάνι της πρωτεύουσας που σώζεται μέχρι σήμερα. Περιτείχισε την ακρόπολη Αστυπάλαια, όπου έχτισε το πλούσιο ανάκτορο του.
Στα ανάκτορά του έμειναν οι λυρικοί ποιητές Ανακρέων και Ίβυκος. Ο γνωστός Πυθαγόρας έμεινε για κάποιο διάστημα αλλά μετά έφυγε (531 π.Χ.). Εκεί μαζεύτηκαν σπουδαίοι τεχνίτες, μηχανικοί όπως τον Ευπαλίνο, αρχιτέκτονα του ορύγματος, γιατροί, σιδηρουργοί κ.ά. Ένας τεχνίτης ονόματι Θεόδωρος κατασκεύασε το υπέροχο δακτυλίδι που λάτρεψε και φορούσε συνεχώς. Δημιούργησε βιβλιοθήκη στο νησί και είχε προοδευτικές ιδέες για την οικονομία και κτηνοτροφία εισάγοντας βελτιωμένες ράτσες προβάτων, κατσικιών και σκύλων από άλλα μέρη του ελληνικού κόσμου.
Η φιλαργυρία του τον οδήγησε τελικά στον θάνατο. Ο σατράπης των Σάρδεων Οροίτης προσποιήθηκε ότι κινδύνευε η περιουσία του από τον βασιλιά της Περσίας και του μήνυσε ότι αν τον βοηθούσε να τη φυγαδεύσει θα του έδινε τη μισή. Ο άπληστος Πολυκράτης, ξεχνώντας ότι είχε φερθεί άσχημα σε πρέσβη του Οροίτη, αμέσως έσπευσε να τον «βοηθήσει» χωρίς να λάβει υπόψη τις προτροπές των φίλων και δικών για τον κίνδυνο. Μόλις έφτασε στις Σάρδεις, ο Οροίτης τον συνέλαβε, τον έγδαρε ζωντανό και τον σταύρωσε.
Μετά την άγρια δολοφονία του Πολυκράτη (522 π.Χ.), ο εξόριστος αδελφός του Συλοσών επέστρεψε στη Σάμο και ανέλαβε την αρχηγία με τη βοήθεια του Πέρση βασιλιά Δαρείου Ι.
Το εντυπωσιακό είναι ότι διάφοροι λαοί του κόσμου έπλασαν ανάλογες ιστορίες, παραλλαγές με ένα δακτυλίδι που ρίχνεται στη θάλασσα και βρίσκεται μέσα σε ένα ψάρι.
Πολλά τα ηθικά διδάγματα από το μύθο, εκεί που έχεις όλο επιτυχίες, μια λάθος εκτίμηση οδηγεί στην καταστροφή.
