Η Κύπρος διαθέτει πλούσια πτηνοπανίδα και αποτελεί σημαντική περιοχή για τα πουλιά στην Ευρώπη, με υψηλό ενδημισμό. Βρίσκεται σε έναν από τους οκτώ κύριους διαδρόμους μετανάστευσης των πουλιών από την Ευρώπη προς την Αφρική και αντίστροφα. Τα πουλιά που έχουν καταγραφεί μέχρι σήμερα στην Κύπρο ανέρχονται περίπου σε 380 είδη.
Από αυτά, έξι είδη άγριων πτηνών είναι υπό απειλή, δηλαδή απειλούνται άμεσα με αφανισμό. Τα τρία πλέον δεν απαντώνται στην Κύπρο, ούτε καν ως επισκέπτες (μαυρόγυπας, βασιλαετός, πουρτάλλα), ενώ ένα είδος πλέον φωλιάζει μόνο στα Νησιά Κλείδες στην Καρπασία (αιγαιόγλαρος). Στις περιοχές που βρίσκονται υπό τον έλεγχο της Κυπριακής Δημοκρατίας φωλιάζουν μόνο δύο είδη υπό απειλή, ο σπιζαετός και ο πυρόχρους γύπας.
Με βάση την ισχύουσα νομοθεσία, απαγορεύεται οποιαδήποτε ανάπτυξη ή δραστηριότητα ή υποβάθμιση περιοχών που καλύπτουν χώρους του βιολογικού τους κύκλου και μπορεί να επιδράσουν αρνητικά στους πληθυσμούς τους.
Ωστόσο, η ανεξέλεγκτη χωροθέτηση, αδειοδότηση και κατασκευή έργων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), περιλαμβανομένης της εγκατάστασης τόσο αιολικών (π.χ. Χα Ποτάμι, Κόσιη-Αγία Άννα, Κόσιη-Παλλουρόκαμπος, κ.α.) όσο και φωτοβολταϊκών πάρκων (π.χ. Χα Ποτάμι, Ποταμός Παραμαλίου, Κόσιη-Παλλουρόκαμπος, κ.α.), επιφέρει σοβαρές, αρνητικές και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στα είδη πτηνοπανίδας υπό απειλή και στους στόχους διατήρησης τους. Οι σημαντικότερες επιπτώσεις αφορούν τον κατακερματισμό βιοτόπου (απώλεια και υποβάθμιση σημαντικών περιοχών αναπαραγωγής, τροφοληψίας και ξεκούρασης), τη διατάραξη των ενδιαιτημάτων και την όχληση των ειδών (κυρίως σε περιοχές φωλεοποίησης), καθώς και τις προσκρούσεις σε πτερύγια ανεμογεννητριών και καλώδια μέσης και υψηλής τάσης.
Υπενθυμίζεται ότι, μόλις πριν από μερικούς μήνες, μέλη της Υπηρεσίας Θήρας και Πανίδας ήρθαν αντιμέτωποι με μια τραγική εικόνα, όταν αντίκρυσαν διαμελισμένο έναν σπιζαετό, ο οποίος κτυπήθηκε από το πτερύγιο μίας ανεμογεννήτριας αιολικού πάρκου στην περιοχή Κόσιης – Αγίας Άννας.
Για την ολοκληρωμένη προστασία και ορθή διαχείριση της φύσης και της άγριας ζωής στην Κύπρο υλοποιούνται αυτή τη στιγμή τρία συγχρηματοδοτούμενα έργα «LIFE». Την ίδια στιγμή, η Κυπριακή Δημοκρατία βρίσκεται αντιμέτωπη με τρεις διαδικασίες παράβασης των κοινοτικών οδηγιών για τη διατήρηση των οικοτόπων και των πουλιών. Μάλιστα, οι αρμόδιες Αρχές θεωρούν ως πανάκεια τα τρία έργα και ευελπιστούν ότι με την ολοκλήρωσή τους θα καλυφθούν πολλά από τα υφιστάμενα κενά και προβλήματα που συνδέονται με τις ισχύουσες διαδικασίες παράβασης.
Το πρώτο έργο που υλοποιείται είναι το έργο «LIFE IP Physis», το οποίο έχει διάρκεια 10 χρόνια και προϋπολογισμό σχεδόν €17 εκατομμύρια, αποσκοπώντας στην αποτελεσματική προστασία και ορθολογική διαχείριση του Δικτύου Natura 2000 στην Κύπρο. Το δεύτερο έργο είναι το «LIFE Bonelli East Med» που αφορά τον σπιζαετό, το μοναδικό είδος αετού που φωλιάζει στην Κύπρο, και το τρίτο έργο είναι το «LIFE with Vultures», το οποίο στοχεύει στην ανάκαμψη και τη διατήρηση του πυρόχρου γύπα στην Κύπρο.
Στο πλαίσιο υλοποίησης των δύο έργων για την προστασία του σπιζαετού και του πυρόχρου γύπα, μεταξύ άλλων δράσεων διατήρησης, έχουν τοποθετηθεί πομποί σε άγρια πτηνά και μέσω αυτών γίνεται συστηματική παρακολούθηση και χαρτογράφηση των μετακινήσεων των ειδών, καθώς και της συμπεριφοράς και των συνηθειών τους κατά τη διάρκεια του έτους, γεγονός που βοηθά στον εμπλουτισμό της υπάρχουσας γνώσης, ενώ παράλληλα παρέχει επιπλέον χρήσιμες πληροφορίες για τη βιολογία και τις αιτίες θανάτου των ειδών, οι οποίες είναι πολύ σημαντικές για τη μελλοντική διαχείριση τους.
Τα προγράμματα τρέχουν, όπως τρέχουν και οι διαδικασίες παράβασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία δεν είναι ικανοποιημένη από τα μέτρα που λαμβάνονται. Τρεις ισχύουσες διαδικασίες, οι οποίες καταδεικνύουν συστημικά προβλήματα και κατ’ εξακολούθηση παράβαση του περιβαλλοντικού κεκτημένου. Τα πουλιά πεθαίνουν λόγω λαθών και παραλείψεων των αρμοδίων αρχών, οι οποίες αδειοδοτούν έργα εντός ή/και πλησίον προστατευόμενων περιοχών του Δικτύου Natura 2000, χωρίς να λαμβάνουν καν υπόψη τα αδιάψευστα στοιχεία, τα οποία παρέχουν οι πομποί συστηματικής παρακολούθησης και χαρτογράφησης των κινήσεων των σημαντικών αρπακτικών ειδών υπό απειλή, όπως ο σπιζαετός και ο πυρόχρους γύπας. Και αυτό είναι το πλέον τραγικό.
anikolaou@phileleftheros.com
