Οι ιθύνοντες της εξουσίας συστήνουν στον κόσμο να συνεργαστεί με τις τράπεζες, για να αναδιαρθρωθούν και να γίνουν εξυπηρετούμενα τα δάνεια τους. Μα, κύριε υπουργέ Οικονομικών, τα πλείστα αυτά δάνεια δεν μπορούσαν να γίνουν εξυπηρετούμενα με κανένα τρόπο, ακόμη και πριν ξεσπάσει η πανδημία, παρά μόνο με μείωση του υπολοίπου του δανείου μέσω κατάσχεσης/εκποίησης της υποθήκης και ακόμη των άλλων εξασφαλίσεων των εγγυητών. Πώς υπολογίζετε ότι μπορεί να εξυπηρετούνται τώρα; Αν είναι μέσω εκποίησης που εννοείτε, όταν παροτρύνετε να τα βρουν οι δανειολήπτες με τις τράπεζες με αναδιαρθρώσεις, τότε κάνετέ το σαφές στον κόσμο. Εγώ δεν βλέπω πώς αλλιώς μπορεί να γίνουν αναδιαρθρώσεις όταν δεν υπάρχει ικανότητα αποπληρωμής. Είναι καιρός να πάψετε επιτέλους να ασχολείστε με τη βιτρίνα και να αντιληφθείτε την ουσία, αναζητώντας τρόπους να λυθεί το πρόβλημα που κρατά την οικονομία και την ευημερία αυτού του τόπου όμηρο στις παρασιτικές (zombie), όπως έχουν καταντήσει, τράπεζές μας.
Αυτά τα δάνεια δεν μπορούν να αποπληρωθούν διότι δεν έχει γίνει αξιολόγηση της ικανότητας αποπληρωμής από τες τράπεζες, όταν τα έδιναν μόνο βάσει εξασφάλισης, για να έχουν εισόδημα από τα δισεκατομμύρια που έφερναν διάφοροι στην Κύπρο σαν καταθέσεις. Νομικίστικα μόνο, οι τράπεζες έχουν το δίκαιο με το μέρος τους. Εξάλλου, οι δικηγόροι που έφερναν τα δισεκατομμύρια των καταθέσεων από ύποπτους τόπους και χώρες του εξωτερικού ήταν και αυτοί που συνέταξαν τα συμβόλαια δανείων που έθεταν οι τράπεζες μπροστά στους ανύποπτους δανειολήπτες να υπογράψουν.
Στην Αμερική υπάρχει στο σύνταγμα το Fraudulent Conveyance Law of the State of New York, με το οποίο, αν αυτός που δανείζει (η τράπεζα) δεν μπορεί να αποδείξει με στοιχεία ότι έχει αξιολογήσει σωστά την ικανότητα αποπληρωμής από τον δανειζόμενο, ο δεύτερος μπορεί να απαλλαγεί (walk away debt-free) και να μείνουν απαλλαγμένες οι εξασφαλίσεις που έχει δεσμεύσει. Μιλώντας εκ πείρας, τα πλείστα δάνεια που έχουν δοθεί στην Κύπρο πριν το 2013 έχουν παραχωρηθεί χωρίς αξιολόγηση της ικανότητας αποπληρωμής του δανειζόμενου. Κάποιοι εξέφρασαν την άποψη ότι ήταν μόνο η άγνοια/αφέλεια το πρόβλημα που οδήγησε στο κούρεμα καταθέσεων και άφησε πίσω βουνά ιδιωτικού χρέους, που δεν μπορούν τώρα να αποπληρωθούν. Όμως, δεν νομίζω ότι ήταν μόνο η ανικανότητα των τραπεζών μας, την περίοδο προ του κουρέματος, που μας έχει φέρει αντιμέτωπους με ανυπέρβλητα κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα.
Ακόμα και αν μπορούσαν ή αν είχαν τη διάθεση οι τράπεζες να αξιολογήσουν σωστά τα δάνεια, δεν ήταν δυνατόν να μπορεί μια οικονομία να απορροφήσει σε βιώσιμα έργα, μέσα σε μερικά χρόνια, χρηματοδοτήσεις που ήταν 2-3 φορές μεγαλύτερες του ΑΕΠ της. Πολύ φοβούμαι ότι το έχουν κάνει εσκεμμένα, διότι μόνο έτσι θα μπορούσαν να έχουν εισόδημα από αυτά τα βουνά των ξένων καταθέσεων που έρεαν στη χώρα. Η Κεντρική Τράπεζα έπρεπε να το γνωρίζει αυτό και ήταν καθήκον της να περιορίσει, αντί να διευκολύνει, αυτή την ανεξέλεγκτη ροή καταθέσεων στη χώρα. Ή τουλάχιστον, να είχε επιβάλει, όπως έκανε το Λουξεμβούργο, ότι τέτοιες ξένες καταθέσεις σε κυπριακές τράπεζες θα χρηματοδοτούσαν μόνο δάνεια εκτός της χώρας. Και έτσι, να μην εσωτερικεύουν το ρίσκο στην Κύπρο, από την τυχόν λανθασμένη τοποθέτηση των ξένων καταθέσεων.
Μια εφαρμογή στην Κύπρο του Δικαίου που προκύπτει από ένα νόμο όπως το Fraudulent Conveyance Law of the State of New York, θα απάλλασσε τους περισσότερους δανειολήπτες. Αυτό είναι το τεράστιο χάσμα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε και να προσπαθήσουμε να γεφυρώσουμε στην Κύπρο. Το να λέμε «νομικίστικα» ότι η τράπεζα δικαιούται να πάρει τα πάντα, δεν είναι η λύση. Όχι μόνο όσον αφορά την εφαρμογή δικαιοσύνης αλλά επίσης, και ίσως ακόμη πιο σοβαρά, για να μπορέσει η οικονομία να ανακάμψει.
Το θέμα που προκύπτει από τα κατάλοιπα και απομεινάρια του τεράστιου σκανδάλου που οδήγησε τη χώρα στο κούρεμα καταθέσεων το 2013 δεν είναι επιφανειακό, αλλά ούτε και απλά νομικίστικο, όπως προσπαθούν μερικοί να το παρουσιάσουν. Είναι η εξαπάτηση και η ληστεία που γίνεται εις βάρος του κόσμου, που δεν έπρεπε να επιτραπεί. Και σίγουρα μια υπεύθυνη κυβέρνηση, αντί να ευνοεί τους κύριους υπαίτιους της απάτης να ολοκληρώσουν το έγκλημα, έπρεπε να παρέμβει δυναμικά για να εμποδίσει την πτώχευση των πολιτών και των θυμάτων αυτού του τεραστίων διαστάσεων σκανδάλου. Η εξάντληση ιδίων κεφαλαίων μέσω των εκποιήσεων (όπως μεγιστοποιείται από την συνεχόμενη πανδημία) θα ρίξει τη χώρα σε μια άβυσσο, από την οποία δεν θα είναι καθόλου εύκολο να ξεφύγουμε. Για αυτό, πρέπει να αναγνωριστεί ότι οι τράπεζες μας είναι μέρος του προβλήματος και σίγουρα «η λύση» δεν θα προκύψει υποβοηθώντας τες να ρημάξουν τους ισολογισμούς τους. Ακριβώς το αντίθετο είναι που χρειάζεται. Όπως περίπου έκαναν αποφασιστικά στην Ισλανδία και βγήκαν από την κρίση.
* Οικονομολόγος που ειδικεύεται στην οικονομική ανάπτυξη και τη χρηματοδότηση έργων. Πρώην ανώτερος διευθυντής στην Κυπριακή Τράπεζα Αναπτύξεως και διετέλεσε τακτικός επισκεπτόμενος λέκτορας στο πανεπιστήμια του Harvard και Queen’s του Καναδά. http://ssrn.com/author=262460
