Η βία κατά των γυναικών αποτελεί μια βαθιά ριζωμένη κοινωνική ανισότητα, η οποία διαπερνά κοινωνίες ανεξαρτήτως οικονομικής ανάπτυξης, πολιτισμικής ταυτότητας ή πολιτικού πλαισίου. Σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, περίπου μία στις τρεις γυναίκες παγκοσμίως έχει υποστεί σωματική ή/και σεξουαλική βία στη διάρκεια της ζωής της.
Η βία αυτή εκδηλώνεται με πολλούς τρόπους, όπως ενδοοικογενειακή βία, σεξουαλική κακοποίηση, ψυχολογικός καταναγκασμός, σεξουαλική παρενόχληση, διαδικτυακές επιθέσεις κ.α. Οι μορφές αυτές δεν είναι αποκομμένες μεταξύ τους, αφού αποτελούν μια αλληλουχία έμφυλων συμπεριφορών που απορρέουν από την ανισότητα εξουσίας μεταξύ των φύλων.
Η Πανευρωπαϊκή Έρευνα του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (FRA) το 2024, επιβεβαιώνει ότι το πρόβλημα παραμένει εκτεταμένο: περίπου το 33% των γυναικών στην ΕΕ έχουν βιώσει κάποια μορφή βίας στη διάρκεια της ενήλικης ζωής τους. Παράλληλα, η έρευνα αναδεικνύει την υπό αναφορά του φαινομένου, καθώς μεγάλος αριθμός περιστατικών δεν καταγγέλλεται ποτέ. Οι γυναίκες συχνά φοβούνται κοινωνικές και επαγγελματικές συνέπειες, αμφιβάλλουν για την αποτελεσματικότητα των μηχανισμών προστασίας ή δεν εμπιστεύονται τις θεσμικές διαδικασίες.
Η Κύπρος, αν και διαθέτει εξελιγμένο νομοθετικό πλαίσιο και θεσμικούς μηχανισμούς, συνεχίζει να αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις. Τα διαθέσιμα δεδομένα καταδεικνύουν ότι ένας μεγάλος αριθμός γυναικών έχει βιώσει έμφυλη βία και ότι η βία κατά των γυναικών, σε όλες τις εκφάνσεις της, παραμένει ένα ιδιαίτερα έντονο κοινωνικό φαινόμενο.
Σύμφωνα με την έρευνα FRA, ένα σημαντικό ποσοστό γυναικών στην Κύπρο έχει βιώσει σωματική ή/και σεξουαλική βία από την ηλικία των 15 ετών, ενώ οι αναφορές στην αστυνομία αυξάνονται σταθερά τα τελευταία χρόνια. Παρά την αύξηση αυτή, ειδικοί υπογραμμίζουν ότι οι αναφερόμενες περιπτώσεις αποτελούν μόνο ένα μέρος της πραγματικής εικόνας, καθώς η υπο-αναφορά παραμένει χαρακτηριστικό γνώρισμα του φαινομένου.
Ένας ιδιαίτερα ανησυχητικός άξονας της βίας κατά των γυναικών στην Κύπρο είναι η σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο εργασίας. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα δημοσιευμένα στοιχεία, το 39.9% των γυναικών στην Κύπρο δηλώνουν ότι έχουν υποστεί κάποια μορφή σεξουαλικής παρενόχλησης στον επαγγελματικό τους χώρο στη διάρκεια της ζωής τους.
Το ποσοστό αυτό είναι υψηλότερο από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (30.8%)και καταδεικνύει ότι το πρόβλημα είναι βαθύτερο από όσο ίσως αποτυπώνεται δημόσια. Οι πραγματικές διαστάσεις του προβλήματος παραμένουν σε μεγάλο βαθμό αθέατες, λόγω της διστακτικότητας των γυναικών να καταγγείλουν τέτοια περιστατικά.
Η σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία αποτελεί ένα επίμονο και συστημικό φαινόμενο. Αποτελεί μορφή έμφυλης βίας που επηρεάζει άμεσα την ισότιμη συμμετοχή των γυναικών στην οικονομική ζωή. Στον εργασιακό χώρο, αυτές οι συμπεριφορές πλήττουν όχι μόνο τη θιγόμενη γυναίκα, αλλά και το εργασιακό περιβάλλον συνολικά, δημιουργώντας κλίμα φόβου, ανασφάλειας και μειωμένης εμπιστοσύνης.
Αν και η κυπριακή νομοθεσία προβλέπει προστασία από τη σεξουαλική παρενόχληση και καθιστά παράνομη οποιαδήποτε διάκριση που σχετίζεται με το φύλο, η πρακτική εφαρμογή συχνά παρουσιάζει δυσκολίες. Πολλές γυναίκες διστάζουν να αναφέρουν το περιστατικό, φοβούμενες επιπτώσεις στην επαγγελματική τους πορεία, στιγματισμό, αμφισβήτηση ή ακόμη και πιθανή απώλεια της εργασίας τους. Επιπλέον, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου δεν υπάρχουν σαφείς εσωτερικές διαδικασίες υποβολής παραπόνου στους οργανισμούς ή δεν υπάρχει ανεξάρτητος μηχανισμός διερεύνησης.
Τα στοιχεία και οι έρευνες καταδεικνύουν ότι ένας από τους βασικούς λόγους υποαναφοράς είναι η κουλτούρα ανοχής που εξακολουθεί να υφίσταται σε πολλούς εργασιακούς χώρους. Σε ορισμένα εργασιακά περιβάλλοντα, τα σεξιστικά σχόλια ή οι συμπεριφορές υποτιμούνται ως «αστεία» ή «παρεξηγήσεις». Σε άλλες περιπτώσεις, οι γυναίκες αισθάνονται ότι δεν θα δικαιωθούν ή ότι το σύστημα δεν θα τις προστατεύσει.
Για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα αποτελεσματικά, απαιτούνται συγκεκριμένες και συντονισμένες δράσεις σε επίπεδο κράτους, εργοδοτών και κοινωνίας:
- Συστηματική συλλογή δεδομένων για τις μορφές και τη συχνότητα της παρενόχλησης.
- Πολιτικές και διαδικασίες εντός κάθε οργανισμού για την πρόληψη, καταγγελία και διερεύνηση περιστατικών.
- Κατάρτιση και ενημέρωση εργοδοτών και εργαζομένων για τα δικαιώματα, τις υποχρεώσεις και τους διαθέσιμους μηχανισμούς προστασίας.
- Εκστρατείες ενημέρωσης που θα αλλάζουν την κουλτούρα ανοχής προς τον σεξισμό και τη σεξουαλική παρενόχληση.
Η αντιμετώπιση της σεξουαλικής παρενόχλησης στον χώρο εργασίας αποτελεί βασική προϋπόθεση για την ουσιαστική προώθηση της ισότητας των φύλων στην Κύπρο. Η Κύπρος έχει τη θεσμική βάση για την προστασία των γυναικών στον εργασιακό χώρο, όμως χρειάζεται ενίσχυση της εφαρμογής, της εποπτείας και κυρίως της κουλτούρας μηδενικής ανοχής. Μόνο μέσα από μια ολοκληρωμένη, συλλογική και επίμονη προσπάθεια μπορεί να διασφαλιστεί ένα ασφαλές, αξιοπρεπές και ισότιμο εργασιακό περιβάλλον για όλες τις γυναίκες.
Η Επιτροπή Ισότητας των Φύλων στην Απασχόληση και Επαγγελματική Εκπαίδευση καταδικάζει κάθε μορφής έμφυλης βίας και είναι στη διάθεση των εργαζομένων και των εργοδοτών για να στηρίξει και να βοηθήσει όσους και όσες χρειάζονται βοήθεια.
*Πρόεδρος της Επιτροπής Ισότητας των Φύλων στην Απασχόληση και Επαγγελματική Εκπαίδευση
