Κωνσταντίνος Ιωάννου: Σαφώς καλύτερος ο νέος χάρτης της ΤΑ από την προηγούμενη κατάσταση παρά τα προβλήματα

Ένα χρόνο μετά την εφαρμογή της μεταρρύθμισης της τοπικής αυτοδιοίκησης ο Υπουργός Εσωτερικών καταθέτει τη δική του αξιολόγηση και απολογισμό.

Στη συνέντευξη του στον «Φ», ο Κωνσταντίνος Ιωάννου αναλύει τα προβλήματα που εξ αρχής εντοπίστηκαν, λόγω, μεταξύ άλλων, της μη υιοθέτησης των μελετών των εμπειρογνωμόνων για τις συνενώσεις Δήμων, της ανεπαρκούς προετοιμασίας, αλλά και του προβληματικού θεσμού των αντιδημάρχων. Πιο αισιόδοξος εμφανίζεται για τα Συμπλέγματα Κοινοτήτων, ενώ οι ΕΟΑ φαίνεται ότι κινούνται με διαφορετικές ταχύτητες.Στο ερώτημα εάν η μεταρρύθμιση θα είναι τελικά επωφελής για τους πολίτες, δηλώνει πεπεισμένος πως ο νέος χάρτης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, παρά τα προβλήματα και τις προκλήσεις, είναι σαφώς καλύτερος από την προηγούμενη κατάσταση.

– Ένα χρόνο μετά την εφαρμογή της μεταρρύθμισης ποιος είναι ο απολογισμός; Σε ποιο βαθμό ανταποκρίνεται στους στόχους που είχαν τεθεί;

-Η μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι ένα τεράστιο και απαιτητικό εγχείρημα, το οποίο ξεκίνησε με αρκετές δυσκολίες και προβλήματα. Ως Κυβέρνηση, έγκαιρα εντοπίσαμε παραλείψεις και λάθη, κάποια από τα οποία προσπαθήσαμε να διορθώσουμε πριν από την εφαρμογή της μεταρρύθμισης. Επιπλέον, διαπιστώσαμε ότι στα δύο χρόνια που προηγήθηκαν, σε αρκετές περιπτώσεις δεν έγινε η κατάλληλη προετοιμασία για την ομαλή μετάβαση στο νέο περιβάλλον.

– Με βάση την εμπειρία αυτών των δώδεκα μηνών, εξακολουθείτε να πιστεύετε ότι θα είναι επωφελής για τους πολίτες;

-Ναι, το πιστεύω. Ο νέος χάρτης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, παρά τα προβλήματα και τις προκλήσεις που έχουμε να αντιμετωπίσουμε, είναι σαφώς καλύτερος από την προηγούμενη κατάσταση. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως είναι κάποιοι από τους Επαρχιακούς Οργανισμούς Αυτοδιοίκησης και οι Κοινότητες, εκτιμώ ότι θα φανούν πιο σύντομα τα θετικά αποτελέσματα. Πιστεύουμε στη μεταρρύθμιση και στα οφέλη που θα έχει για τους πολίτες σε βάθος χρόνου και μαζί με τις Ενώσεις Δήμων και Κοινοτήτων και τους ΕΟΑ εργαζόμαστε σχεδόν σε καθημερινή βάση και δίνουμε λύσεις σε πολλά προβλήματα. Απομένουν ακόμα αρκετά να γίνουν και ως Κυβέρνηση, είμαστε αποφασισμένοι εκεί και όπου χρειάζεται να επιφέρουμε ουσιαστικές αλλαγές.

Επαναξιολόγηση συνενώσεων Δήμων

– Εμφανίζεστε περισσότερο αισιόδοξος για ΕΟΑ και Κοινότητες. Αυτό σημαίνει ότι τα περισσότερα προβλήματα είναι στους Δήμους;

-Οι συνενώσεις των Δήμων δεν έγιναν στη βάση των τεχνοοικονομικών μελετών που είχαν γίνει και των υποδείξεων εμπειρογνωμόνων. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα Δήμοι όπως ο Στρόβολος και η Πάφος να μην συνενωθούν με άλλους Δήμους ή Κοινότητες, άρα οι δημότες τους δεν μπορούν να αναμένουν συγκεκριμένα οφέλη. Επίσης, κάποιοι μικροί πληθυσμιακά Δήμοι συνενώθηκαν με μικρές Κοινότητες, με αποτέλεσμα όχι μόνο να μην επιτυγχάνονται οικονομίες κλίμακας στον επιθυμητό βαθμό, αλλά στις περιπτώσεις αυτές οι συνενώσεις να αποτελούν εμπόδιο στην ανάπτυξη των νέων οντοτήτων. Τέτοιες περιπτώσεις αποτελούν οι Δήμοι Ακάμα, Λευκάρων, Πόλης Χρυσοχούς κ.ά.. Θέλω να θυμίσω ότι είχα έγκαιρα εκφράσει τις ανησυχίες μου για τη βιωσιμότητα κάποιων Δήμων.

– Τελικά μόνο στον Δήμο Λευκωσίας είχαμε σημαντική συνένωση;

-Ναι, θεωρώ ότι η μοναδική περίπτωση που υπήρξε ουσιαστική συνένωση είναι ο Δήμος Λευκωσίας, όπου και πρέπει να αναμένονται, σε εύλογο χρονικό διάστημα, τα θετικά αποτελέσματα της μεταρρύθμισης. Σε αυτή τη βάση, μελλοντικά ενδεχομένως να πρέπει να επανεξεταστεί το όλο θέμα των συνενώσεων και να επανασχεδιαστούν οι Δήμοι, στη βάση των κριτηρίων που καθορίστηκαν στις μελέτες.

– Να αναμένουμε δηλαδή περαιτέρω μείωση του αριθμού των Δήμων;

-Σίγουρα ο αριθμός των Δήμων δεν είναι ο ιδεατός. Θέση της Κυβέρνησης είναι πως οι συνενώσεις χρειάζονται επαναξιολόγηση. Ιδανικότερο σενάριο θα ήταν να δημιουργούσαμε Δήμους στο πρότυπο του Δήμου Λευκωσίας, όπου τέσσερις Δήμοι αποτελούν πλέον έναν ενιαίο, που με τη σωστή διαχείριση και μόλις γίνει η προσαρμογή στο νέο περιβάλλον, οι δημότες θα έχουν οφέλη στην καθημερινότητά τους. Προς τον σκοπό αυτό, αξιολογούμε τα δεδομένα και τις μελέτες που έγιναν στο πρόσφατο παρελθόν, πριν την εφαρμογή της μεταρρύθμισης, σε μια προσπάθεια να εισηγηθούμε μια πιο ορθολογιστική διοικητική κατανομή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

– Προβληματικός, όπως ψηφίστηκε, αποδεικνύεται ο θεσμός των αντιδημάρχων.

-Πιστεύω ότι είναι μια από τις πιο σοβαρές δυσλειτουργίες της μεταρρύθμισης. Χρειάζεται επανασχεδιασμός του θεσμού, τόσο σε σχέση με τον αριθμό όσο και σε σχέση με τα καθήκοντα. Με το καθεστώς που ισχύει σήμερα, επαφίεται στον Δήμαρχο να εκχωρήσει καθήκοντα στους Αντιδημάρχους. Έτσι, από τη μια, δικαίως οι Δήμαρχοι δεν είναι πρόθυμοι να εκχωρήσουν εκτελεστικά καθήκοντα στους αντιδημάρχους, εφόσον, βάσει της νομοθεσίας, αυτά ασκούνται από τους ίδιους και, από την άλλη, οι αντιδήμαρχοι δικαιολογημένα ζητούν αρμοδιότητες για να προσφέρουν στις τοπικές κοινωνίες. Σε κάποιους Δήμους βρέθηκαν λύσεις και υπάρχει αρμονική συνεργασία, σε αντίθεση με άλλες περιπτώσεις, όπου η συνεργασία Δημάρχων και Αντιδημάρχων δεν είναι στον επιθυμητό βαθμό. Για αυτό, σε πρώτη φάση έχουμε καταθέσει και συζητείται τώρα στην αρμόδια Κοινοβουλευτική Επιτροπή σειρά νομοθετικών αλλαγών, ανάμεσα στις οποίες και το θέμα των καθηκόντων των αντιδημάρχων. Εισηγηθήκαμε μια σειρά μη εκτελεστικών αρμοδιοτήτων που θα δοθούν στους αντιδημάρχους, ανεξαρτήτως εκείνων που μπορεί να εκχωρεί ο Δήμαρχος.

– Αυτή όμως είναι μια προσωρινή λύση. Τι σκέφτεστε να κάνετε για αντιμετώπιση όλων των παραμέτρων του θέματος;

-Σίγουρα δεν μένουμε σε αυτό. Είμαστε αποφασισμένοι να επανεξετάσουμε συνολικά τον θεσμό των Αντιδημάρχων. Επεξεργαζόμαστε μια σειρά από σενάρια που αφορούν, τόσο τον αριθμό όσο και τον τρόπο εκλογής και τα καθήκοντά τους. Μια επιλογή, για παράδειγμα, θα μπορούσε να ήταν να επιστρέψουμε στο προηγούμενο καθεστώς, όπου υπήρχε ένας Αντιδήμαρχος ανά Δήμο, που εκλεγόταν από τα μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου και αντικαθιστούσε τον Δήμαρχο. Άλλη επιλογή θα μπορούσε να ήταν ο αριθμός των Αντιδημάρχων να ορίζεται βάσει πληθυσμιακών κριτηρίων, να ασκούν οριζόντια καθήκοντα και να εκλέγονται σε επίπεδο όλου του Δήμου, όχι δημοτικού διαμερίσματος. Ή ακόμα, εξετάζεται το σενάριο εκλογής των αντιδημάρχων σε κοινό ψηφοδέλτιο με τον Δήμαρχο.

– Ένα από τα αιτήματα των Δήμων αντιλαμβανόμαστε ότι είναι η μεγαλύτερη αυτονομία στη διαχείριση των οικονομικών τους.

-Το Κράτος έχει περιορίσει ουσιαστικά την παρέμβασή του σε ό,τι αφορά στη λειτουργία των Δήμων. Ένας από τους κεντρικούς στόχους της μεταρρύθμισης ήταν μέσα από εξοικονομήσεις και συνενώσεις των Τοπικών Αρχών να επιτευχθούν οικονομίες κλίμακας, αλλά και διοικητική βιωσιμότητα των Δήμων. Το Κράτος δεν εμπλέκεται πλέον σε έλεγχο σκοπιμότητας των κονδυλίων που περιλαμβάνονται στον ετήσιο προϋπολογισμό των Δήμων. Ελέγχει μόνο κατά πόσον είναι ισοσκελισμένος ή πλεονασματικός και αν τηρείται η προϋπόθεση το ύψος των μισθολογικών δαπανών να μην υπερβαίνει το 40% του Προϋπολογισμού. Οικονομικά δεν είναι δυνατό να επιτευχθεί απόλυτη αυτονομία των Δήμων, δεδομένου ότι λαμβάνουν κρατική χορηγία και απαιτείται –όπως σε κάθε περίπτωση παραχώρησης κρατικής χορηγίας– να υπάρχει έλεγχος από τα αρμόδια Υπουργεία του Κράτους.

ΕΟΑ διαφορετικών ταχυτήτων

– Με τους ΕΟΑ εμφανίζεστε πιο αισιόδοξος. Κι εκεί, όμως, δεν έχουν αντιμετωπιστεί όλα τα προβλήματα.

Οι ΕΟΑ είναι ο νέος θεσμός ο οποίος είμαι πεπεισμένος ότι σε βάθος χρόνου θα είναι πολύ χρήσιμος για τους πολίτες και την ανάπτυξη. Έχουμε αντιμετωπίσει αρκετά ζητήματα, σίγουρα όχι όλα. Η μεγαλύτερη πρόκληση που καλούνται να αντιμετωπίσουν αφορά τον τομέα αδειοδότησης. Είναι ένα μεγάλο στοίχημα, καθώς οι 46 Αρχές αδειοδότησης που προϋπήρχαν της μεταρρύθμισης, είναι τώρα συγκεντρωμένες σε μόλις πέντε Οργανισμούς. Αντιλαμβάνεστε τι σημαίνει η μεταφορά προσωπικού από τόσες διαφορετικές Αρχές, με διαφορετική εργασιακή κουλτούρα και ρυθμό και τρόπο εκτέλεσης της εργασίας. Ως Κυβέρνηση, για να στηρίξουμε τους ΕΟΑ στη μεταβατική περίοδο, μεταφέραμε για 18 μήνες έμπειρο και καταρτισμένο προσωπικό από τις προηγούμενες Αρχές μέχρι οι Οργανισμοί να στελεχωθούν μόνιμα. Μεταφέρθηκαν επίσης στους ΕΟΑ Εργαζόμενοι Αορίστου Χρόνου που είχαν προσληφθεί πριν την έναρξη της μεταρρύθμισης. Παράλληλα, εφαρμόσαμε 22 μέτρα που απλοποιούν και επιταχύνουν σημαντικά τη διαδικασία αδειοδότησης, ένα εκ των οποίων ήταν η εκπόνηση εγχειριδίου με όλες τις εγκυκλίους και τις κατευθυντήριες οδηγίες, με σκοπό να ακολουθούνται από όλους ομοιόμορφες διαδικασίες.

– Ανάμεσα στα μέτρα που προωθήσατε ήταν και η διαδικασία ταχείας αδειοδότησης;

Ναι, μόλις πριν από μερικούς μήνες εισαγάγαμε την ταχεία και αυτοματοποιημένη διαδικασία αδειοδότησης, μια πολύ σημαντική και καινοτόμο μεταρρύθμιση, η οποία αφορά περίπου το 50% των αιτήσεων που υποβάλλονται. Αυτό, αντιλαμβάνεστε, αποφορτίζει το προσωπικό αδειοδότησης των ΕΟΑ από μεγάλο όγκο εργασίας. Διατηρήσαμε, ταυτόχρονα, την αδειοδότηση σύνθετων, μεγάλων και στρατηγικής σημασίας αναπτύξεων υπό τον Διευθυντή του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως. Όλα τα πιο πάνω έγιναν με στόχο την ομαλή μεταφορά της αρμοδιότητας της αδειοδότησης στους ΕΟΑ, αναγνωρίζοντας τη σημασία της για την κοινωνία και την οικονομία. Παρόλο που με τις διάφορες ενέργειες που ανέφερα, δώσαμε τα εργαλεία στους Οργανισμούς για την κατά το δυνατό ομαλότερη λειτουργία τους και ενώ εγκρίναμε τους Προϋπολογισμούς και τις θέσεις προσωπικού, έναν χρόνο μετά, διαπιστώνω ότι η ανταπόκρισή τους δεν είναι στο ίδιο επίπεδο. Θα τολμήσω να πω ότι έχουμε διαφόρων ταχυτήτων Οργανισμούς. Κάποιοι από τους ΕΟΑ εργάζονται με γοργούς ρυθμούς, έχουν προσλάβει προσωπικό και σταδιακά γίνονται πιο αποδοτικοί. Κάποιοι άλλοι δεν έχουν να παρουσιάσουν ακόμα ουσιαστική αύξηση της παραγωγικότητάς τους, καθυστερούν πολύ στο θέμα των προσλήψεων, ενώ δεν έχουν υλοποιήσει πλάνο που οι ίδιοι κατάρτισαν και παρουσίασαν το περασμένο καλοκαίρι για τη διεκπεραίωση των εκκρεμουσών αιτήσεων. Αυτό θα πρέπει να προβληματίσει τις περιπτώσεις που έμειναν πίσω, αφού η περίοδος χάριτος έχει εκπνεύσει.

Καλύτερα τα πράγματα στις Κοινότητες

– Ο τρίτος βραχίονας της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι οι Κοινότητες. Εκεί τι άλλαξε τους τελευταίους 12 μήνες;

Η δημιουργία Συμπλεγμάτων Κοινοτήτων θα είναι πιστεύω ευεργετική και θα δείξει αποτελέσματα πιο σύντομα από τους Δήμους και τους ΕΟΑ. Η προτεραιότητα που θέσαμε ήταν το νοικοκύρεμα της λειτουργίας των Κοινοτήτων. Θέλαμε να τεθεί τέρμα σε φαινόμενα κακοδιαχείρισης και να δημιουργήσουμε συνθήκες ορθλογιστικής λειτουργίας των Κοινοτήτων, ώστε να δοθεί ώθηση στην ανάπτυξη των χωριών, αλλά και δυνατότητες διεκδίκησης ευρωπαϊκών κονδυλίων για έργα και προγράμματα. Για να τα διασφαλίσουμε αυτά, σημαντική είναι η συνεχής συνεργασία μας με την Ένωση Κοινοτήτων, την οποία οφείλω να ευχαριστήσω για την ουσιαστική συμβολή της.

– Τι ακριβώς κάνατε για να τρέξει γρήγορα η διαδικασία με τα Συμπλέγματα;

Εργαστήκαμε από κοινού με τις Κοινότητες, πριν την εφαρμογή της μεταρρύθμισης για την ετοιμασία προτύπων οργανογραμμάτων και Σχεδίων Υπηρεσίας για το επιστημονικό και εξειδικευμένο προσωπικό που θα αναλάβει τη διοικητική και οικονομική διαχείρισή μαζί με τα Κοινοτικά Συμβούλια. Διασφαλίσαμε επίσης ποσό €3 εκατ. για την κάλυψη του μισθολογίου του προσωπικού των Συμπλεγμάτων. Επίσης, συνεχίζουμε τη χρηματοδότηση και την παροχή τεχνικής βοήθειας, μέσω την Επαρχιακών Διοικήσεων, για την ολοκλήρωση αναπτυξιακών έργων σε Κοινότητες, με κρατικούς πόρους ύψους €8.9 εκατ..

– Φαίνεστε ικανοποιημένος από το επίπεδο συνεργασίας με τους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης.

-Παρόλο που υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις σε κάποια ζητήματα, πιστεύω ότι η συνεργασία είναι σε πολύ καλό επίπεδο και αυτό φαίνεται από τις λύσεις που δίνουμε στα προβλήματα που εντοπίζουμε. Με τους Προέδρους ή και τους γενικούς διευθυντές των ΕΟΑ έχω καθιερώσει τακτικές συναντήσεις, με σκοπό να επιλύονται ζητήματα που τους απασχολούν, ώστε η λειτουργία τους να είναι κατά το δυνατό ομαλή. Συχνές είναι επίσης οι συναντήσεις με τον Πρόεδρο και το Συμβούλιο της Ένωσης Δήμων Κύπρου, ώστε να προωθούνται λύσεις για βελτίωση του πλαισίου λειτουργίας τους. Παράλληλα, πραγματοποιώ και κατ’ ιδίαν συναντήσεις με Δημάρχους, έτσι ώστε να συζητούνται ζητήματα που απασχολούν κάθε Δήμο και να δρομολογείται η επίλυσή τους. Το ίδιο συμβαίνει και με την Ένωση Κοινοτήτων ως σύνολο, αλλά και με Κοινοτικά Συμβούλια και Συμπλέγματα Κοινοτήτων. Επαναλαμβάνω ότι πιστεύουμε στη μεταρρύθμιση και θέλουμε να επιτύχει. Σκοπός όλων μας πρέπει να είναι να ανταποκριθούμε στις προσδοκίες και τις ανάγκες των πολιτών, για παροχή ποιοτικών υπηρεσιών σε όλο το φάσμα λειτουργίας της τοπικής αυτοδιοίκησης.

ΠΛΑΙΣΙΟ

Το ποσό της κρατικής χορηγίας συμφωνήθηκε με τους Δήμους

Πέραν των €117 εκατ. θα πάρουν από το Κράτος άλλα €12 εκατ. για απώλεια εσόδων

από αδειοδοτήσεις και €15 εκατ. για συντήρηση  δρόμων πρωταρχικής σημασίας

– Κύριο αίτημα των Δήμων είναι η αύξηση της κρατικής χορηγίας.

Η κρατική χορηγία προς τους Δήμους για το 2025 έχει οριστεί στα €117 εκατ., δηλαδή είναι αυξημένη κατά €45 εκατ. από αυτή που λάμβαναν μέχρι και την 30^η Ιουνίου 2024. Επίσης είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι οι Δήμοι συμφώνησαν με το ποσό των €117 εκατ. μόλις το 2022 και ότι σε αυτό έχουν ήδη προστεθεί άλλα €12 εκατ. για την απώλεια εσόδων από τη μεταφορά της αδειοδότησης στους ΕΟΑ και άλλα €15 εκατ. για τις συντηρήσεις δρόμων πρωταρχικής σημασίας. Αναμένεται, επίσης, η μεταφορά ποσού από τις Επαρχιακές Διοικήσεις για υλοποίηση έργων στις 63 Κοινότητες που εντάχθηκαν σε Δήμους. Επομένως, αν δεν έχουμε πραγματικά δεδομένα από την πρακτική εφαρμογή της μεταρρύθμισης και τις τυχόν εξοικονομήσεις που μπορούν να εξασφαλίσουν οι Δήμοι, θεωρώ πρόωρο να συζητούμε τη δεδομένη στιγμή για αύξηση της χορηγίας. Εκεί που σίγουρα συμφωνούμε με τους Δήμους είναι ότι το ποσό της κρατικής χορηγίας δεν μπορεί να είναι σταθερό στα €117 εκατ.. Η θέση μας είναι ότι θα πρέπει να προωθηθεί τροποποίηση της νομοθεσίας και να καθοριστεί φόρμουλα στη βάση συγκεκριμένων κριτηρίων, έτσι ώστε να επιτρέπονται αυξομειώσεις ανά καθορισμένο χρονικό διάστημα (π.χ. 3 ή 5 χρόνια) στη βάση των οικονομικών δεδομένων που επικρατούν και τον πληθωρισμό. Επαναλαμβάνω, όμως, ότι είναι νωρίς να ανοίγουμε το κεφάλαιο αύξησης της χορηγίας μόλις έναν χρόνο μετά την εφαρμογή της μεταρρύθμισης.

– Έχουν παρουσιαστεί από Δήμους κάποια στοιχεία για την κρατική χορηγία προς Δήμους άλλων χωρών, υποδεικνύοντας ότι είμαστε στις τελευταίες θέσεις ως ποσοστό επί του κρατικού προϋπολογισμού.

Έχω δει τις σχετικές αναφορές. Για να είναι συγκρίσιμα τα μεγέθη θα πρέπει να δούμε ποιες υπηρεσίες προσφέρονται από τους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης κάθε χώρας. Αναφέρθηκε για παράδειγμα η Δανία, χωρίς να λεχθεί ότι στις αρμοδιότητες των Τοπικών Αρχών της Δανίας εμπίπτουν τα νοσοκομεία, τα σχολεία και οι συγκοινωνίες. Επαναλαμβάνω ότι το ποσό της κρατικής χορηγίας συμφωνήθηκε με τους Δήμους μόλις πριν από τρία χρόνια. Επίσης επαναλαμβάνω ότι ικανοποιήθηκαν από το Κράτος αιτήματα για παραχώρηση πρόσθετων κονδυλίων, €12 εκατ. για την απώλεια εσόδων από τις αδειοδοτήσεις και €15 εκατ. για συντήρηση δρόμων πρωταρχικής σημασίας.

– Το θέμα της μείωσης του ύψους της κρατικής χορηγίας προς Δήμους που διατηρούν αποθεματικό έχει επιλυθεί;

Ναι, η Κυβέρνηση θεώρησε δίκαιο το αίτημα να μην επηρεάζεται το ύψος της κρατικής χορηγίας προς τους Δήμους από τυχόν αποθεματικά, τα οποία μπορεί να οφείλονται σε συνετή οικονομική διαχείριση ή σε μελλοντικό προγραμματισμό έργων. Αποφασίσαμε πως στο εξής η κρατική χορηγία θα καταβάλλεται προς τους Δήμους χωρίς να τίθενται οποιεσδήποτε άλλες προϋποθέσεις, είτε υπάρχει αποθεματικό είτε όχι. Με τον τρόπο αυτό ενισχύεται η ανεξαρτησία των Τοπικών Αρχών σε σχέση με τη διαχείριση των οικονομικών τους και επιταχύνονται οι διαδικασίες σε σχέση με την καταβολή της κρατικής χορηγίας.