Πρόταση από πολίτη-Εθνικό Σχέδιο Διαβίωσης για Χήρες

Πρόταση για θεσμοθέτηση ενός Εθνικού Σχεδίου Αξιοπρεπούς Διαβίωσης για χήρες οικοκυρές, ώστε να διασφαλίζεται ένα ελάχιστο επίπεδο εισοδήματος που να επιτρέπει αξιοπρεπή διαβίωση, κοινωνική συμμετοχή και ασφάλεια, κατέθεσε πολίτης της Κυπριακής Δημοκρατίας. Κάνει εντύπωση ότι η πρόταση της κ. Ηλιάνας Χριστοφόρου, η οποία αποστάλθηκε στο Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και στη Βουλή των Αντιπροσώπων, είναι πλήρης και με λεπτομέρειες.

Βασικός άξονας, σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται στο υπόμνημα, είναι «καμία γυναίκα που υπηρέτησε μια ζωή την οικογένειά της δεν πρέπει να ζει στα γηρατειά με ανασφάλεια και φτώχεια».

Αναλυτικά το υπόμνημα που στάλθηκε στο Υπ. Εργασίας και στη Βουλή

1. Εισαγωγή

Καμία γυναίκα που υπηρέτησε μια ζωή την οικογένειά της δεν πρέπει να ζει στα γηρατειά με ανασφάλεια και φτώχεια.

Η κοινωνική δικαιοσύνη δεν μπορεί να θεωρείται πλήρης, εάν οι γυναίκες που αφιέρωσαν δεκαετίες στη φροντίδα της οικογένειας, χωρίς να έχουν εργαστεί με ασφάλιση, μένουν αβοήθητες όταν χηρεύσουν.

Η παρούσα πρόταση στοχεύει στη θεσμοθέτηση ενός Εθνικού Σχεδίου Αξιοπρεπούς Διαβίωσης για χήρες οικοκυρές, ώστε να διασφαλίζεται ένα ελάχιστο επίπεδο εισοδήματος που να επιτρέπει αξιοπρεπή διαβίωση, κοινωνική συμμετοχή και ασφάλεια.

2. Το πρόβλημα

Σύμφωνα με την υφιστάμενη νομοθεσία των Κοινωνικών Ασφαλίσεων, το ύψος της σύνταξης χηρείας ανέρχεται περίπου στο 60% της σύνταξης γήρατος ή ανικανότητας του αποβιώσαντα συζύγου.

Αν και η πρόνοια αυτή έχει στόχο την αναλογικότητα, στην πράξη οδηγεί σε σημαντικές εισοδηματικές ανισότητες, ιδιαίτερα για γυναίκες που δεν είχαν δικό τους ασφαλιστικό ιστορικό, δεν εργάστηκαν εκτός σπιτιού και δεν έχουν άλλες πηγές εισοδήματος.

Οι γυναίκες αυτές, που υπήρξαν για δεκαετίες νοικοκυρές, μητέρες και φροντίστριες, βρίσκονται, μετά τον θάνατο του συζύγου, αντιμέτωπες με φτώχεια, οικονομική ανασφάλεια και κοινωνικό αποκλεισμό.

Το κράτος, το οποίο επωφελήθηκε από την άτυπη εργασία τους (στη φροντίδα παιδιών, ηλικιωμένων, και στην αναπαραγωγή της κοινωνικής συνοχής), έχει ηθική και κοινωνική υποχρέωση να εγγυηθεί ένα αξιοπρεπές ελάχιστο εισόδημα και να αναγνωρίσει την άτυπη προσφορά τους.

Επιπλέον, πολλές χήρες οικοκυρές διαθέτουν μικρές αποταμιεύσεις, αποτέλεσμα κοινών προσπαθειών μιας ζωής με τον αποβιώσαντα σύζυγο. Αυτά τα περιορισμένα κεφάλαια, που συχνά χρησιμοποιούνται για απρόβλεπτα έξοδα υγείας ή στέγασης, δεν πρέπει να θεωρούνται επαρκής πόρος διαβίωσης. Η ύπαρξη μικρών αποταμιεύσεων δεν αναιρεί το δικαίωμα σε ένα σταθερό και αξιοπρεπές μηνιαίο εισόδημα.

Το προτεινόμενο Σχέδιο επομένως πρέπει να διασφαλίζει στήριξη ανεξάρτητα από το ύψος των προσωπικών αποταμιεύσεων, όταν δεν υπάρχει επαναλαμβανόμενο εισόδημα.

Επιπρόσθετα, σε περιπτώσεις όπου προκύπτει ανάγκη ιατρικής αποκατάστασης ή μακροχρόνιας φροντίδας, οι χήρες και οι οικογένειές τους έρχονται αντιμέτωπες με ιδιαίτερα υψηλό μηνιαίο κόστος, καθώς δεν υπάρχουν επαρκείς ή δωρεάν δημόσιες δομές φιλοξενίας και αποκατάστασης.

Η νοσηλεία ή φροντίδα σε ιδιωτικά Κέντρα Αποκατάστασης και Κέντρα Φροντίδας Ηλικιωμένων συχνά υπερβαίνει τα €2.000–€3.000 μηνιαίως το λιγότερο, γεγονός που καθιστά αδύνατη τη βιώσιμη κάλυψη αυτών των εξόδων από μια σύνταξη χηρείας.

Αυτή η πραγματικότητα επιβαρύνει δυσανάλογα τις γυναίκες που έχουν ήδη περιορισμένα εισοδήματα, οδηγώντας πολλές σε ψυχολογική και οικονομική εξάντληση.

3. Σημείωση Διευκρίνισης

Η πρόταση αυτή αφορά αποκλειστικά χήρες του ιδιωτικού τομέα που υπάγονται στο σύστημα Κοινωνικών Ασφαλίσεων και δεν καλύπτονται από συντάξεις του Δημοσίου.

Δεν επιφέρει καμία αλλαγή ή επίπτωση στα συνταξιοδοτικά καθεστώτα των δημοσίων υπαλλήλων, ούτε σχετίζεται με τις συντάξεις που καταβάλλονται από το Ταμείο Συντάξεων της Κυπριακής Δημοκρατίας.

4. Προτεινόμενη Λύση

Η πρόταση εισηγείται τη δημιουργία ενός Εθνικού Σχεδίου Αξιοπρεπούς Διαβίωσης, που θα λειτουργεί συμπληρωματικά προς τη σύνταξη χηρείας του υφιστάμενου συστήματος Κοινωνικών Ασφαλίσεων.

Α. Εγγυημένη Σύνταξη Επιβίωσης

€1.400/μήνα για όσες διαμένουν σε ιδιόκτητη κατοικία.
€1.600/μήνα για όσες ενοικιάζουν κύρια κατοικία.

Η προτεινόμενη ρύθμιση δεν τροποποιεί το υφιστάμενο ποσοστό υπολογισμού της σύνταξης χηρείας (60%), αλλά προβλέπει μηχανισμό συμπλήρωσης (top-up) για τις περιπτώσεις όπου η καταβαλλόμενη σύνταξη υπολείπεται του ελάχιστου ορίου αξιοπρεπούς διαβίωσης.

Στατιστική Τεκμηρίωση και Προτεινόμενος Μηχανισμός Συμπλήρωσης (Top-Up)

Σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά του Υπουργείου Εργασίας και των Κοινωνικών

Ασφαλίσεων, η μέση σύνταξη χηρείας οικοκυράς στην Κύπρο κυμαίνεται μεταξύ €700– €900 μηνιαίως. Ωστόσο, το ποσό αυτό υπολείπεται σημαντικά του πραγματικού κόστους ζωής, ιδιαίτερα για γυναίκες χωρίς δικό τους εισόδημα ή ασφαλιστικό ιστορικό. Η παρούσα πρόταση δεν έρχεται σε αντίθεση με το υφιστάμενο σύστημα, αλλά εισάγει έναν μηχανισμό συμπλήρωσης (top-up), ώστε καμία χήρα να μην ζει κάτω από το όριο αξιοπρεπούς διαβίωσης (€1.400–€1.600/μήνα).

Βάση Υπολογισμού του Ελάχιστου Ορίου Διαβίωσης

Τα προτεινόμενα ποσά €1.400–€1.600/μήνα βασίζονται σε εκτιμήσεις του πραγματικού κόστους ζωής στην Κύπρο για ένα άτομο το 2025, λαμβάνοντας υπόψη δαπάνες για διατροφή, ενέργεια, υγεία, μετακίνηση, κοινωνική ζωή και ενοίκιο.

Αντιπροσωπεύουν το ελάχιστο επίπεδο αξιοπρεπούς διαβίωσης, που επιτρέπει στις χήρες να ζουν με ασφάλεια, υγεία και κοινωνική συμμετοχή, όχι απλώς να επιβιώνουν.

Β. Διατήρηση του Επιδόματος Οικοκυράς

Διατήρηση 50% του Επιδόματος Οικοκυράς ως προσωπικό εισόδημα, ώστε να εξασφαλίζεται ένα ελάχιστο επίπεδο ανεξαρτησίας και αυτοσεβασμού για κάθε χήρα.

Γ. Ετήσια Αναπροσαρμογή (ΑΤΑ+)

Αυτόματη αύξηση κάθε Ιανουάριο με βάση:

➢ 100% του πληθωρισμού + 50% της αύξησης του μέσου μισθού.

Έτσι, το ύψος του ελάχιστου εισοδήματος θα συμβαδίζει με το πραγματικό κόστος ζωής.

Δ. Ειδικό Επίδομα Στέγασης

Για όσες ενοικιάζουν: μέχρι €250/μήνα ως βοήθημα ενοικίου.
Για όσες έχουν ιδιόκτητη κατοικία: επιδότηση συντήρησης ή θέρμανσης.

Ε. Αναγνώριση Άτυπης Εργασίας

Καθιέρωση «ασφαλιστικών μονάδων φροντίδας» για έτη ανατροφής παιδιών ή φροντίδας ηλικιωμένων, ώστε να αναγνωριστεί θεσμικά η κοινωνική συνεισφορά των οικοκυρών.

Αρχή Ισότητας και Μη Αρνητικής Επίδρασης

Η προτεινόμενη ρύθμιση δεν συνεπάγεται καμία μείωση για δικαιούχους που ήδη λαμβάνουν σύνταξη χηρείας ή άλλα εισοδήματα άνω του προτεινόμενου ελάχιστου επιπέδου (€1.400/€1.600).
Το Σχέδιο στοχεύει αποκλειστικά στη συμπλήρωση των χαμηλότερων εισοδημάτων, ώστε καμία χήρα να μην παραμένει κάτω από το όριο αξιοπρεπούς διαβίωσης.
Η ρύθμιση αυτή δεν εισάγει ανώτατο όριο σύνταξης, ούτε επηρεάζει αρνητικά όσες λαμβάνουν υψηλότερα ποσά λόγω μακροχρόνιας ασφάλισης ή εισφορών.

5. Κοινωνικά και Οικονομικά Οφέλη

Μείωση φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού μεταξύ ηλικιωμένων γυναικών.
Ενίσχυση κοινωνικής συνοχής και δικαιοσύνης φύλου.
Περιορισμός εξάρτησης από επιδόματα πρόνοιας.
Αναγνώριση άτυπης εργασίας φροντίδας ως κοινωνικά ωφέλιμης συνεισφοράς.
Οικονομικός αντίκτυπος: περιορισμένος, εκτιμώμενος στο 0,2–0,3% του ΑΕΠ, με υψηλό κοινωνικό όφελος ανά ευρώ δαπάνης.

6. Συμπέρασμα

Η Κύπρος έχει χρέος να διασφαλίσει ότι καμία γυναίκα που υπηρέτησε μια ζωή την οικογένειά της δεν θα ζει στα γηρατειά με ανασφάλεια, φτώχεια και κοινωνική απομόνωση.
Η εφαρμογή ενός Εθνικού Σχεδίου Αξιοπρεπούς Διαβίωσης για Χήρες Οικοκυρές θα αποτελέσει ουσιαστικό βήμα για την κοινωνική δικαιοσύνη, την ισότητα των φύλων και την αξιοπρέπεια στην τρίτη ηλικία.
Οι χήρες οικοκυρές της Κύπρου δεν ζητούν απλώς να επιβιώσουν.
Ζητούν να ζήσουν, να μπορούν να κοινωνικοποιούνται, να συμμετέχουν ενεργά στην κοινωνία, να ταξιδεύουν, να χαίρονται τη ζωή και να βιώνουν τα γηρατειά με αξιοπρέπεια και πληρότητα.
Έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στις οικογένειες και στην κοινωνία και δικαιούνται τώρα να ζήσουν με σεβασμό, ασφάλεια και ελπίδα.

Κοινοποίηση: