«70 Χρόνια από τον Αγώνα της ΕΟΚΑ: Απόηχοι, αναλύσεις, επανεκτιμήσεις» – Ένα Συνέδριο, που έγραψε ιστορία

Το τριήμερο Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο «70 Χρόνια από τον Αγώνα της ΕΟΚΑ: Απόηχοι, αναλύσεις, επανεκτιμήσεις» ανήκει, πια, στην ιστορία και, όπως ειπώθηκε από όσους το παρακολούθησαν, έγραψε το ίδιο ιστορία.

Διοργανωτές ήταν το Ίδρυμα Απελευθερωτικού Αγώνα ΕΟΚΑ 1955-1959, η Ιερά Αρχιεπισκοπή Κύπρου, το Υπουργείο Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας, το Συμβούλιο Ιστορικής Μνήμης Αγώνα ΕΟΚΑ 1955-1959, οι Σύνδεσμοι Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955-1959, το Ίδρυμα Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄, το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας Πανεπιστημίου Κύπρου, το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας Α.Π.Θ., το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας Ε.Κ.Π.Α., το Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών, η Νομική Σχολή Πανεπιστημίου Λευκωσίας, το Κέντρο Μελετών Τάσσος Παπαδόπουλος και η Ένωση Προφορικής Ιστορίας Κύπρου με συνεργαζόμενους φορείς τον Όμιλο Λογοτεχνίας και Κριτικής, το Κέντρο Μελετών Γρηγόρης Αυξεντίου και το Πολιτιστικό Ίδρυμα Μόδεστος Παντελή.

Το Συνέδριο άρχισε στις 31 Οκτωβρίου, με την τελετή έναρξης, στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, με συντονιστή τον δημοσιογράφο Γιάννη Νικολάου, παρουσία πολιτικών, εκκλησιαστικών και πολιτειακών αξιωματούχων, αξιωματικών της Εθνικής Φρουράς, της Ε.Λ.ΔΥ.Κ. και της Αστυνομίας, ακαδημαϊκών, αγωνιστών της ΕΟΚΑ και απογόνων τους και άλλων φιλιστόρων.

Τους σύντομους χαιρετισμούς από τον καθηγητή Τάσο Χριστοφίδη, πρύτανη του Πανεπιστημίου Κύπρου και τον καθηγητή Ιάκωβο Μιχαηλίδη, αντιπρύτανη του Α.Π.Θ., ακολούθησαν δύο κεντρικές ομιλίες από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Νίκο Χριστοδουλίδη, και την Α.Μ. τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου κ.κ. Γεώργιο. Χαιρετίζοντας, ο πρύτανης σκιαγράφησε τις αντίξοες συνθήκες οργάνωσης και διεξαγωγής του Αγώνα της ΕΟΚΑ, οι οποίες και προβάλλουν το μεγαλείο του. Ακολούθως, ο κ. Μιχαηλίδης εστίασε στη σημερινή ευθύνη του ελληνισμού έναντι της ανεπανάληπτης εποποιΐας και των συντελεστών της.

«Από τις διαπραγματεύσεις Μακαρίου – Χάρντινγκ στις Συμφωνίες της Ανεξαρτησίας: Μερικές σκέψεις για τη διπλωματική Ιστορία του Κυπριακού την περίοδο 1955-1959», ήταν το θέμα της ομιλίας του Προέδρου. Κατά την ανάλυση, σκιαγραφήθηκαν οι προτάσεις Χάρντινγκ, το σύνταγμα Ράντκλιφ και το σχέδιο Μακμίλαν, με έμφαση στην επιβολή, κυρίως, από εξωτερικούς παράγοντες και τη συνεπαγόμενη εξυπηρέτηση ξένων αναγκών και συμφερόντων. Και, καθώς η Τουρκία κρινόταν ιδιαίτερα σημαντική για τα βρετανικά συμφέροντα στη Μέση Ανατολή, τα σχέδια προσέγγιζαν περισσότερο τις διχοτομικές τουρκικές στοχεύσεις. Επιπλέον, με το βλέμμα και στο παρόν, ο κ. Χριστοδουλίδης τόνισε, πως, «η σταθερότητα στόχων, η αποφυγή ενεργειών που συγκρούονται με τα περιφερειακά και διεθνή δεδομένα, η ταύτιση συμφερόντων με τις Δυνάμεις της εποχής και οι άριστες σχέσεις Αθηνών και Λευκωσίας σε επίπεδο ουσίας, θα μπορούσαν να μετριάσουν την επίδραση τέτοιων παραγόντων».

Αρχιεπίσκοπος: Η Εκκλησία ήταν ο κύριος στυλοβάτης του Αγώνα

Τίτλος της ομιλίας του Αρχιεπισκόπου ήταν «Η προσφορά της Εκκλησίας στον Εθνικοαπελευθερωτικό Αγώνα της ΕΟΚΑ 1955-1959». «Αν για κάθε Κύπριο το ’55 αποτελεί κορύφωση της εθνικής του περηφάνιας, για την Εκκλησία συνιστά επαλήθευση της ταυτότητάς της, έκφραση της συνένωσης Ελληνισμού και χριστιανισμού»,τόνισε ο Μακαριώτατος, προβάλλοντας, καταρχάς, τη σημασία του Αγώνα για τον θεσμό. Αφού περιέγραψε τον καθοριστικό ρόλο της Εκκλησίας στη διατήρηση της εθνικής ταυτότητας των Ελλήνων Κυπρίων κατά τους «ασέληνους αιώνες της δουλείας», ο ομιλητής ανέλυσε, τεκμηριωμένα, τη συμβολή της στον Αγώνα, αποτελώντας «το δόρυ και την εμπροσθοφυλακή» του. «Η Εκκλησία της Κύπρου ήταν ο κύριος στυλοβάτης του Αγώνα. Αυτή τον διοργάνωσε, αυτή τον χρηματοδότησε, αυτή τον καθοδηγούσε», τόνισε. Ακολούθως, υπογράμμισε τον ρόλο της Εκκλησίας ως «ταμειούχου» της παράδοσης και μήτρας του μέλλοντος. Τέλος, απευθυνόμενος στην ελλαδική ηγεσία, ανέδειξε τις διαχρονικές ευθύνες της έναντι του κυπριακού Ελληνισμού. «Τα αιτήματά μας δεν αναφέρονται σε οικονομική στήριξη, όπως κάνουν οι Έλληνες της διασποράς, για να κρατήσουμε τη γλώσσα, τα ήθη και τα έθιμά μας. Αυτά τα κρατήσαμε με θυσίες και ποταμούς αιμάτων, μέσα στους αιώνες. Ζητούμε την από κοινού αντιμετώπιση των κινδύνων για να κρατηθούμε στις ρίζες μας, να κρατηθούμε ως Ελληνισμός στη γη των πατέρων μας»,επισήμανε.

Η βραδιά ολοκληρώθηκε με τους αγωνιστές της ΕΟΚΑ, Μαρούλα Βιολάρη-Ιακωβίδου, Ανδρέα Μαϊμαρίδη, Ρένο Λυσιώτη και Κίκη Κυριακίδη, να καταθέτουν, με συντονιστή τον αναπλ. καθηγητή Πανεπιστημίου Κύπρου, Πέτρο Παπαπολυβίου, βιώματα, σκέψεις και συναισθήματα. Η κ. Βιολάρη-Ιακωβίδου, η οποία υπηρέτησε τον Αγώνα ως μέλος της ΕΟΚΑ και δημοσιογράφος, τόνισε τον αυθορμητισμό και την ανιδιοτέλεια της προσωπικής και συλλογικής προσφοράς. Ο κ. Λυσιώτης, δικηγόρος, ο οποίος, μεταξύ άλλων, διετέλεσε υπεύθυνος της Πολιτικής Επιτροπής Κυπριακού Αγώνα, περιέγραψε και την αποστολή, στον Χάρντιγκ, γαϊδάρου, με την πινακίδα «My Marshal i surrender». Ο κ. Μαϊμαρίδης, πρόεδρος του Σ.Ι.Μ.Α.Ε., και ο κ. Κυριακίδης, πρώην πρόεδρος συνδέσμου μη συλληφθέντων αγωνιστών ΕΟΚΑ πόλεως και επαρχίας Λάρνακας, αναφέρθηκαν εκτενώς στην ανάγκη παραδειγματισμού από τον Αγώνα της ΕΟΚΑ και υπεράσπισης της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Νέα στοιχεία και πολυεπίπεδες συζητήσεις

Κατά τη δεύτερη ημέρα, διεξήχθησαν 14 παράλληλες συνεδρίες, από τις οποίες οι δύο στα αγγλικά. Μέσα από τις ανακοινώσεις, παρουσιάστηκαν η διδασκαλία του Αγώνα, η στάση της διεθνούς διανόησης απέναντί του, η συμβολή της Εκκλησίας, οι παράλληλες πορείες άλλων αποικιών, η στάση των Τουρκοκυπρίων, των Αρμενίων, των Μαρωνιτών και των Λατίνων, πτυχές της αγωνιστικής προετοιμασίας, η αποτύπωση και αντανάκλαση του Αγώνα στις τέχνες, τη λογοτεχνία και τη συλλογική μνήμη και, τέλος, η αγωνιστική δράση προσώπων και οικογενειών.

Το πρόγραμμα ολοκληρώθηκε με τη στρογγυλή τράπεζα των ακαδημαϊκών. Οι καθηγητές Αχιλλεύς Αιμιλιανίδης, Πέτρος Παπαπολυβίου, Ευάνθης Χατζηβασιλείου και Γιάννης Στεφανίδης συζήτησαν, με συντονιστή τον ομότιμο καθηγητή Ε.Κ.Π.Α., Πασχάλη Κιτρομηλίδη για το περιβάλλον, στο οποίο διεξήχθη ο Αγώνας, την αναγκαιότητά του, τους στόχους του, τον ηρωισμό του, τους πολιτικούς χειρισμούς, τους αναγκαίους συμβιβασμούς, τον βαθμό επιτυχίας, τις προσπάθειες αποδόμησης, τις αποτιμήσεις, και τη σημασία του, ως ιστορικού γεγονότος και σημείου αναφοράς. «Ο Αγώνας της ΕΟΚΑ δημιούργησε για την Κύπρο ένα ανεκτίμητο ηθικό κεκτημένο, για το οποίο πρέπει να είμαστε περήφανοι», επισήμανε εμφαντικά, στο τέλος, ο κ. Κιτρομηλίδης.

Κατά την τρίτη και τελευταία μέρα, σε δώδεκα συνεδρίες, αναλύθηκαν οι διεθνείς προεκτάσεις και αποτιμήσεις του Αγώνα, οι πολιτικές εξελίξεις της περιόδου 1955-1959, η αποτύπωση του Αγώνα στον Τύπο, πτυχές από την προσωπικότητα, το έργο και τη δράση των ηρώων, η βρετανική αντίδραση, ζητήματα επικοινωνίας και προπαγάνδας και, τέλος, νομικές πτυχές.

Αδιαμφισβήτητα, το Συνέδριο κατόρθωσε μία πρωτοφανή και ανεπανάληπτη συνένωση ατόμων, γενεών, θεσμών και φορέων, για την ιστορική μνήμη, επιβεβαιώνοντας, πως «η αρετή μας είναι η αμοιβαία μας χρησιμότητα». Το πλήθος και η ποικιλία των θεμάτων που αναπτύχθηκαν κατά το τριήμερο, οι πολυεπίπεδες συζητήσεις, η προσέλευση, το ενεργό ενδιαφέρον και οι θετικές αξιολογήσεις των παρισταμένων αντανακλούν την επιτυχία της διοργάνωσης. Η γνώση και συζήτηση για τον Αγώνα εμπλουτίστηκαν με καινούρια στοιχεία και ρηξικέλευθες αναγνώσεις, από εγνωσμένου κύρους ερευνητές αλλά και νέους, των οποίων ο ζήλος αποτελεί ιδιαίτερα θετική ένδειξη για το μέλλον. Οι αγωνιστές φεύγουν, αλλά οι μαρτυρίες τους, όπως καταγράφηκαν σε απομνημονεύματα και συνεντεύξεις, σε συνδυασμό με τα επίσημα έγγραφα, τα άλλα αρχειακά τεκμήρια και τον Τύπο εμπλουτίζουν την εικόνα μας για την τελευταία εθνικοαπελευθερωτική επανάσταση της ελληνικής ιστορίας.

Οι εργασίες οπτικογραφήθηκαν και τα σχετικά αρχεία αναρτώνται στη σελίδα του Ιδρύματος Απελευθερωτικού Αγώνα ΕΟΚΑ στο ΥouTube (@idrymaEOKA). Ο κύκλος του Συνεδρίου θα ολοκληρωθεί με την έκδοση των Πρακτικών, τα οποία θα απαθανατίσουν το έργο που συντελέστηκε και θα αποκρυσταλλώσουν τη συμβολή του στη βιβλιογραφία.

Οργανωτική Επιτροπή: Χαράλαμπος Αλεξάνδρου, Σωτηρούλα Βασιλείου, Αναστασία Γιάγκου, Μιχάλης Σταυρή, Ανδρέας Χριστοφή.

Επιστημονική Επιτροπή: Αχιλλεύς Αιμιλιανίδης, Γεώργιος Καζαμίας, Ιάκωβος Μιχαηλίδης, Πέτρος Παπαπολυβίου, Ευάνθης Χατζηβασιλείου.

Χορηγοί: Ιερά Αρχιεπισκοπή Κύπρου, Σ.Ι.Μ.Α.Ε., Υπουργείο Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας, ΟΠΑΠ Κύπρου, Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας Πανεπιστημίου Κύπρου, Κέντρο Μελετών Τάσσος Παπαδόπουλος, Ίδρυμα Πολύκαρπος Γιωρκάτζης, Δικηγορική Εταιρεία Αιμιλιανίδης και Κατσαρός.

Χορηγός Επικοινωνίας: ΡΙΚ. Υποστηρικτής: Ο Αληθινός Λόγος.

* Δρ Ιστορίας