Σχέδιο δράσης για μεταρρύθμιση των υδάτων – Όλα τα μέτρα σε σχέση με την ποιότητα του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης

Φιλόδοξο σχέδιο δράσης που στοχεύει στον ολιστικό ανασχεδιασμό και την ενδυνάμωση της διακυβέρνησης στον τομέα των υδάτων εκπονήθηκε από το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων (ΤΑΥ) και αποτελεί κεντρική παρέμβαση του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΣΑΑ) για αντιμετώπιση χρόνιων διαρθρωτικών αδυναμιών και νέων απειλών.

Ο τομέας διαχείρισης των υδάτινων πόρων αντιμετωπίζει κρίσιμες προκλήσεις που απαιτούν άμεση και συντονισμένη δράση:

 Αυξανόμενη ζήτηση: Η οικονομική ανάπτυξη των τελευταίων ετών έχει οδηγήσει σε αύξηση της ζήτησης για νερό, επιβαρύνοντας τους ήδη πιεσμένους πόρους.

Επιπτώσεις Κλιματικής Αλλαγής: Η Κύπρος πλήττεται από παρατεταμένες περιόδους ανομβρίας και ταυτόχρονα από συχνές και έντονες πλημμύρες, φαινόμενα που διαταράσσουν την ισορροπία των υδάτινων συστημάτων.

Υποδομές: Οι πεπαλαιωμένες και μη επαρκείς υποδομές δεν μπορούν να καλύψουν τις σύγχρονες ανάγκες και να διασφαλίσουν την αποδοτική χρήση του νερού.

Ευαλωτότητα: Ο τομέας των υδάτων εκτίθεται σε απειλές όπως φυσικές καταστροφές, κυβερνοεπιθέσεις και μολύνσεις/ρυπάνσεις από επιβλαβείς παράγοντες.

Μεταρρύθμιση Τοπικής Αυτοδιοίκησης: Η δημιουργία των νέων Επαρχιακών Οργανισμών Αυτοδιοίκησης (ΕΟΑ) επιβάλλει την ανακατανομή ευθυνών και αρμοδιοτήτων και απαιτεί νέους μηχανισμούς συντονισμού.

Η αντιμετώπιση των αδυναμιών απαιτεί δράσεις ενίσχυσης της αποδοτικότητας και της βιωσιμότητας του τομέα της διαχείρισης των υδάτινων πόρων, ο οποίος χρήζει βελτίωσης στους ακόλουθους επιμέρους τομείς: α) Επίτευξη βέλτιστης μορφής διακυβέρνησης στον τομέα των υδάτων. β) Βελτιστοποίηση του οργανογράμματος του ΤΑΥ.

Η Οδηγία 2020/2184 σχετικά με την ποιότητα του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης είναι σε ισχύ από τις 16/12/2020 και εναρμονίστηκε με το Εθνικό Δίκαιο με τον Νόμο που προβλέπει για την ποιότητα του Νερού Ανθρώπινης Κατανάλωσης (Ν.45(Ι)/2013), ο οποίος είναι σε ισχύ από τον Ιούλιο 2023. Τα βασικά οφέλη της Οδηγίας είναι η ενισχυμένη προστασία, υγεία και βελτιωμένη διαχείριση κινδύνων, η πρόσβαση του κοινού σε ενημερωμένες πληροφορίες και η αυξημένη ανθεκτικότητα των συστημάτων υδροδότησης.

Η Αρμόδια Αρχή για την εφαρμογή του Νόμου είναι το Τμήμα Ιατρικών Υπηρεσιών και Υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας του Υπουργείου Υγείας ενώ για τις απαιτήσεις της Οδηγίας αναμένεται η σύσταση του «Συμβουλίου Ασφάλειας Νερού Ανθρώπινης Κατανάλωσης», βάσει του Νόμου 46(I)/2023 (Άρθρο 4), το οποίο αποτελείται από εκπρόσωπο του Υπουργείου Υγείας, Υπουργείου Εσωτερικών, του Τμήματος Ιατρικών Υπηρεσιών και Υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας, του Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων, του Γενικού Χημείου του Κράτους, της Ένωσης Κοινοτήτων Κύπρου και από κάθε Επαρχιακό Οργανισμό Αυτοδιοίκησης. Το Συμβούλιο Ασφάλειας Νερού θα αναλάβει, μεταξύ άλλων, την καθιέρωση διαδικασιών για συντονισμό και ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των σχετικών τμημάτων, υπηρεσιών και φορέων ύδρευσης, την υποβολή εισηγήσεων στον Υπουργό Υγείας για επιμέρους ενέργειες, την ετοιμασία κατευθυντήριων γραμμών και ενημερωτικού υλικού για την εφαρμογή του Νόμου και την ετοιμασία σχετικών εκθέσεων.

Βασικές δράσεις για την εφαρμογή της Οδηγίας

1) Καθορισμός των επιπέδων διαρροής νερού από τα δίκτυα των φορέων ύδρευσης

Η διενέργεια εκτίμησης των επιπέδων διαρροής νερού και της δυνατότητας βελτιώσεων στη μείωση των διαρροών νερού θα πρέπει να διεξαχθεί με τη χρήση της μεθόδου αξιολόγησης του δείκτη διαρροών υποδομών (ILI) ή άλλης κατάλληλης μεθόδου λαμβάνοντας υπόψη τις σχετικές υγειονομικές, περιβαλλοντικές, τεχνικές και οικονομικές πτυχές και να καλύπτει τουλάχιστον τους φορείς ύδρευσης που παρέχουν κατ’ ελάχιστον 10.000 m3 ανά ημέρα ή εξυπηρετούν τουλάχιστον 50.000 άτομα. Η εκτίμηση θα πρέπει να καλύψει τουλάχιστον τα δίκτυα ύδρευσης του Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων και των Επαρχιακών Οργανισμών Αυτοδιοίκησης. Το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων είναι υπεύθυνο, βάσει της Νομοθεσίας για τη διενέργεια της εκτίμησης, τα αποτελέσματα της οποίας πρέπει να κοινοποιηθούν στην ΕΕ μέχρι τις 12/01/2026.

2) Διενέργεια εκτίμησης και διαχείρισης κινδύνου για τις λεκάνες απορροής που αφορούν σημεία υδροληψίας

Μέχρι τις 12/07/2027 αναμένεται από το ΤΑΥ η εκτίμηση κινδύνου και διαχείριση κινδύνου για τις λεκάνες απορροής που αφορούν σημεία υδροληψίας. Η δράση αυτή πρέπει να επαναλαμβάνεται τουλάχιστον ανά εξαετία.

3) Διενέργεια εκτίμησης κινδύνου και διαχείρισης κινδύνου για τα συστήματα υδροδότησης

Μέχρι τις 12/01/2029 απαιτείται διενέργεια εκτίμησης κινδύνου και διαχείρισης κινδύνου για κάθε σύστημα υδροδότησης που περιλαμβάνει την υδροληψία, την επεξεργασία, την αποθήκευση και τη διανομή του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης έως το σημείο παροχής που διενεργούν οι φορείς ύδρευσης (δηλ. το ΤΑΥ, οι ΕΟΑ και τα Κοινοτικά Συμβούλια εκτός ΕΟΑ). Η δράση αυτή πρέπει να επαναλαμβάνεται τουλάχιστον ανά εξαετία.

4) Διενέργεια εκτίμησης κινδύνου των οικιακών συστημάτων διανομής

Μέχρι τις 12/01/2029 απαιτείται η εκτίμηση κινδύνου για τα οικιακά συστήματα διανομής για την οποία είναι υπεύθυνο το Τμήμα Ιατρικών Υπηρεσιών και Υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας. Η δράση αυτή πρέπει να επαναλαμβάνεται τουλάχιστον ανά εξαετία.

5) Καταρτισμός κατάλληλων προγραμμάτων παρακολούθησης

Τα προγράμματα παρακολούθησης είναι εξειδικευμένα για κάθε σύστημα υδροδότησης, λαμβάνοντας υπόψη τα αποτελέσματα της εκτίμησης κινδύνου των λεκάνων απορροής για σημεία υδροληψίας και των συστημάτων υδροδότησης και διενεργούνται από τους Φορείς Ύδρευσης (ΤΑΥ, ΕΟΑ, Κοινότητες).

6) Πληροφόρηση του κοινού

Το κοινό στο οποίο παρέχεται νερό ανθρώπινης κατανάλωσης πρέπει να λαμβάνει τις ακόλουθες πληροφορίες τακτικά και τουλάχιστον μία φορά ανά έτος, χωρίς να χρειαστεί να τις ζητήσει, και στην καταλληλότερη και πλέον προσβάσιμη μορφή, (μαζί με τον λογαριασμό τους ή με ψηφιακά μέσα, όπως έξυπνες εφαρμογές):

• πληροφορίες σχετικά με την ποιότητα του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης περιλαμβανομένων των ενδεικτικών παραμέτρων

• την τιμή του παρεχόμενου νερού ανθρώπινης κατανάλωσης ανά λίτρο και ανά κυβικό μέτρο

• τον όγκο νερού ανθρώπινης κατανάλωσης που καταναλώνεται από το νοικοκυριό, τουλάχιστον ανά έτος ή ανά περίοδο τιμολόγησης, μαζί με τις ετήσιες τάσεις για την κατανάλωση των νοικοκυριών, εφόσον είναι τεχνικά εφικτό και μόνο εάν οι πληροφορίες αυτές είναι διαθέσιμες στον φορέα ύδρευσης

• σύγκριση της ετήσιας κατανάλωσης νερού του νοικοκυριού με τη μέση κατανάλωση των νοικοκυριών

• σύνδεσμο προς τον ιστότοπο που περιέχει τις πληροφορίες

7) Δημιουργία και επικαιροποίηση συνόλου δεδομένων

Το Συμβούλιο Ασφαλείας Νερού Ανθρώπινης Κατανάλωσης έχει την ευθύνη μαζί με τους αρμόδιους φορείς για τη δημιουργία και επικαιροποίηση συνόλου δεδομένων με πληροφορίες σχετικά με:

• το ποσοστό του πληθυσμού που έχει πρόσβαση σε νερό ανθρώπινης κατανάλωσης και τα μέτρα για τη βελτίωση της πρόσβασης στο νερό ανθρώπινης κατανάλωσης και προώθηση της χρήσης του. Αυτά τα δεδομένα πρέπει να είναι διαθέσιμα μέχρι τις 12/01/2029 και να επικαιροποιούνται ανά έξι χρόνια.

• την εκτίμηση κινδύνου και τη διαχείριση κινδύνου των λεκανών απορροής για σημεία υδροληψίας. Οι πληροφορίες αυτές πρέπει να είναι διαθέσιμες μέχρι 12/01/2027 και να επικαιροποιούνται ανά έξι χρόνια.

• τα αποτελέσματα παρακολούθησης σε περιπτώσεις υπέρβασης των παραμετρικών τιμών και πληροφορίες σχετικά με τις επανορθωτικές ενέργειες που πραγματοποιήθηκαν, με επικαιροποίηση σε ετήσια βάση

• περιστατικά που αφορούν το νερό ανθρώπινης κατανάλωσης και τα οποία προκάλεσαν δυνητικό κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία τα οποία διήρκεσαν περισσότερες από 10 συνεχόμενες ημέρες και επηρέασαν τουλάχιστον 1.000 άτομα, μαζί με τις αιτίες των περιστατικών αυτών και τις επανορθωτικές ενέργειες, τα οποία πρέπει να επικαιροποιούνται ετήσια

• τις παρεκκλίσεις που χορηγούνται, με επικαιροποίηση σε ετήσια βάση

8) Διασφάλιση ποιότητας του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης, σχετικά με τις παραμετρικές τιμές που ορίζονται στο Μέρος Β του Πρώτου Παραρτήματος για τη δισφαινόλη-Α, τα χλωρικά, τα χλωριώδη, τα αλογονοοξικά οξέα, τη μικροκυστίνη-LR, το σύνολο PFAS, το άθροισμα των PFAS και το ουράνιο.

Μέχρι τις 12/01/2026 θα πρέπει να ληφθούν τα αναγκαία μέτρα από το ΤΑΥ και τους φορείς ύδρευσης για να διασφαλίσουν ότι η ποιότητα του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης ανταποκρίνεται στις παραμετρικές τιμές που ορίζονται στο Παράρτημα I, Μέρος Β (του Νόμου) για τη δισφαινόλη-Α, τα χλωρικά, τα χλωριώδη, τα αλογονοοξικά οξέα, τη μικροκυστίνη-LR, το σύνολο PFAS, το άθροισμα των PFAS και το ουράνιο.