Οι εικόνες του αποψιλωμένου – σχεδόν σεληνιακού – πια τοπίου, με διάσπαρτα μαυρισμένα πεύκα και χαμόδεντρα, αλλά και οι δραματικές αφηγήσεις των κατοίκων, διατηρούν ακόμα την επίγευση της καταστροφής στις πυρόπληκτες κοινότητες της ορεινής Λάρνακας. Ωστόσο σχεδόν ένα χρόνο μετά την πυρκαγιά που ξέσπασε στις 3 Ιουλίου 2021, ένα πνεύμα αναγέννησης φαίνεται να συνεπαίρνει τον τόπο και τους ανθρώπους του. Αφού δόθηκαν όλες σχεδόν οι κρατικές χορηγίες, τα κηπευτικά, που είναι ο κύριος οικονομικός πόρος, φυτεύτηκαν ξανά, τα θερμοκήπια ορθώθηκαν και οι ντόπιοι αγρότες, στην πλειοψηφία τους νέοι των ηλικιών 25 – 40 θέλουν να ξεχάσουν το παρελθόν και να δουν με αισιοδοξία το μέλλον.
Αυτό το κλίμα ανασύνταξης δυνάμεων ήρθε να ενισχύσει και η πρωτοβουλία της Τράπεζας Κύπρου και των Ροταριανών Ομίλων Κύπρου να δημιουργήσουν στην κοινότητα της Οδούς Κέντρο Τεχνητής Αναπαραγωγής Βασίλισσας Μέλισσας, με σκοπό να εξασφαλιστεί δια της τεχνητής γονιμοποίησης πολύ ταχύτερα η ανάκτηση των πληθυσμών μελισσών που κάηκαν στις πυρκαγιές (1500 κυψέλες περίπου), αλλά και να διασφαλιστεί η παραγωγή υψηλής ποιότητας κυπριακού μελιού. Από τη λειτουργία του Κέντρου, που θα λειτουργήσει τους προσεχείς μήνες, θα επωφεληθούν συγκεκριμένα εννέα κοινότητες, τα «Μελισσοχώρια» ορεινής Λάρνακας, και 38 μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις παραγωγής μελιού. Αξίζει να σημειωθεί ότι μέσω του Κέντρου για πρώτη φορά θα ανοιχθεί ο δρόμος για στήριξη της κυπριακής φυλής μελισσών apis mellifera cypria, η οποία δέχεται πίεση από τη συνεχή εισαγωγή ξένων φυλών, μετά την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ, που ήρε το καθεστώς της διά νόμου απαγόρευσης εισαγωγής. Οι πιο πάνω ενέργειες υποστηρίζονται τόσο από τον Σύνδεσμο Μελισσοκόμων Κύπρου όσο και από το Δίκτυο Τροόδους.
Στήριξη στην apis mellifera cypria
«Στο Κέντρο, το οποίο θα στεγαστεί σε κτήριο που παραχώρησε το Κοινοτικό Συμβούλιο, θα επικεντρωθούμε στην αναπαραγωγή μόνο της κυπριακής φυλής μελισσών, της οποίας είμαστε υποστηρικτές», λέει στο philenews o πρόεδρος του Κοινοτικού Συμβουλίου Οδούς και διευθυντής επιχείρησης παραγωγής μελιού (μία από τις τρεις μεγάλες που προμηθεύουν παγκύπρια την αγορά με μέλι) Μενέλαος Φιλίππου. «Φοβόμαστε για το μέλλον της», τονίζει, «γιατί ήδη παρουσιάζονται αλλοιωμένα τα βασικά εξωτερικά της χαρακτηριστικά, λόγω της αυξημένης εισαγωγής ξένων φυλών, όπως οι Μπάκφαστ και οι Καυκασιανές. Όμως με αυτό το Κέντρο και διά της τεχνητής γονιμοποίησης κυπριακών βασιλισσών μελισσών από επιλεγμένο γενετικό υλικό, δηλαδή από επιλεγμένα μελίσσια, υπάρχει το ενδεχόμενο να περάσουμε στην παραγωγή μιας τέλειας – ας το πούμε έτσι – κυπριακής φυλής, προσαρμοσμένης, όπως γνωριζουμε, μέσα από τους αιώνες στον τόπο αυτό, μέσα στις ιδιαίτερες του καιρικές συνθήκες και τους συγκεκριμένους εχθρούς. Κι έχει καταγραφεί από σπουδαίους ερευνητές – μελισσοκόμους η σπουδαιότητα της κυπριακής μέλισσας.»
Οι λόγοι εισαγωγής ξένων φυλών
Σύμφωνα με τον Μενέλαο Φιλίππου ορισμένοι μελισσοκόμοι στην Κύπρο παραμερίζουν την κυπριακή φυλή και επιλέγουν να εισάγουν ξένες διότι θεωρούν ότι εκείνες δεν έχουν αυξημένη τάση σμηνουργίας (δημιουργία αφεσμών*), δεν είναι επιθετικές και αποθηκεύουν περισσότερο μέλι. Σε αυτό το σημείο διαβεβαιώνει ότι ναι μεν σε κάποιες περιπτώσεις έχουν παρουσιαστεί θετικά αποτελέσματα, αλλά συνήθως μετά από έναν χρόνο προκύπτουν πολλά προβλήματα σε σχέση με τη γέννα της βασίλισσας, την αντοχή στις ασθένειες και την αντιμετώπιση των εχθρών, αφού οι περισσότερες που εισάγονται είναι υβρίδια. Έτσι, κάθε χρόνο ο μελισσοκόμος υποχρεούται να τις αντικαθιστά. «Από τη στιγμή που αυτή η φυλή έχει καταφέρει μέχρι σήμερα να επιβιώσει στον τόπο της και έχει μέσα στους αιώνες δοκιμαστεί στην αντοχή της μέσα στις συνθήκες του, γιατί να εισάγουμε άλλες;» διερωτάται.
Το ενθαρρυντικό, σημειώνει, είναι ότι ο Σύνδεσμος Μελισσοκόμων Κύπρου είναι κοντά σε αυτή την προσπάθεια για στήριξη της κυπριακής φυλής μελισσών, ενώ και οι μελισσοκόμοι των χωριών της περιοχής την είδαν με ενδιαφέρον.
Μείωση στα έξοδα παραγωγής
«Προσωπικά δεν προσδοκώ τόσο στην αύξηση της ποσότητας των μελισσοσμινών όσο στην ποιότητά τους, αφού με επιλεγμένο γενετικό υλικό, θα προκύψουν μελίσσια που θα δώσουν αυξημένη παραγωγή μελιού, που στο τέλος της ημέρας είναι το ζητούμενο για κάθε μελισσοκόμο», αναφέρει εξάλλου ο Μενέλαος Φιλίππου. Ένας άλλος σημαντικός ρόλος του Κέντρου συνδέεται με τη δυνατότητα στους μελισσοκόμους να κάνουν τις απαιτούμενες αναλύσεις για το μέλι που παράγουν (ανώτατα επιτρεπτά όρια για υγρασία, αγωγιμότητα, διαστάση κ.α.), μειώνοντας έτσι τα έξοδα παραγωγής. Το Κέντρο «Μέλισσα Ζωή», που θα ιδρυθεί σύντομα στο χωριό Οδού, θα διευθύνεται από τις κοινότητες και θα στελεχωθεί από εκπαιδευμένο προσωπικό. Ακόμη, το Κέντρο, θα συνδεθεί με παράλληλα εκπαιδευτικά προγράμματα και άλλες δραστηριότητες, για ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης για τον σημαντικό ρόλο της μέλισσας στο περιβάλλον. Είναι σημαντικό το γεγονός ότι το «Μέλισσα – Ζωή» θα σκοπεύει στο να παρέχει εφόδια σε νέους ανθρώπους που ζουν στην περιοχή, έτσι ώστε να παραμείνουν και να συνεχίσουν να δραστηριοποιούνται επαγγελματικά στον τομέα της παραγωγής μελιού και άλλων προϊόντων.
Ζημιές
Όπως προαναφέραμε, οι μελισσοκόμοι της ορεινής Λάρνακας ανήκουν στους πληγέντες της περσινής, μεγάλης πυρκαγιάς. Η αφήγηση του Μενέλαου Φιλίππου, του οποίου στο τέλος η οικογενειακή εταιρεία έχασε 500 περίπου κυψέλες και ένα εργοστάσιο εξαγωγής μελιού, απηχεί τις δύσκολες ώρες που έζησαν οι άνθρωποι του κλάδου:
«Στην αρχή της πυρκαγιάς, θυμάμαι χαρακτηριστικά, τηλεφώνησα στον πατέρα μου και του είπα ‘‘έρχεται η φωτιά πάνω’’. Επειδή είχαμε μελίσσια σε χωριά πιο κάτω, στον Αρακαπά και την Εφταγώνια, ξεκινήσαμε να μαζεύουμε αυτοκίνητα για να τρέξουμε και να απομακρύνουμε μεγάλο αριθμό κυψελών. Όμως μόλις συνειδητοποιήσαμε ότι στο τέλος κινδύνευαν να καούν τα σπίτια μας – αλλά κι εμείς οι ίδιοι! – αφήσαμε στο ”έλεος του Θεού” τα μελίσσια, προσπαθώντας απλά με τους υπόλοιπους χωριανούς να γλιτώσουμε τα σπίτια μας».
Ο απολογισμός των ζημιών για το σύνολο των μελισσοκόμων της περιοχής:
– 1480 μελίσσια έγιναν στάχτη.
– Κάηκε ένα εργοστάσιο με δύο τόνους μέλι.
– Επίσης μία αποθήκη με πάνω από 1000 ορόφους (πατώματα) κυψελών και άλλο μελισσοκομικό εξοπλισμό.
– Δύο μικρά εργαστήρια μελιού με μελισσοκομικό εξοπλισμό
– Ορισμένες αποθήκες – κοντέινερ με κυψέλες
Πέρα από τα πιο πάνω, το χειρότερο ήταν η καταστροφή της ανθοφορίας στην περιοχή, που εκτιμάται ότι θα περάσουν τουλάχιστον τέσσερα – πέντε χρόνια για να επανέρθει στο σημείο που ήταν πριν την πυρκαγιά. Λόγω της συγκεκριμένης εξέλιξης, οι μελισσοκόμοι της περιοχής έχουν αναγκαστεί φέτος να εγκαταστήσουν την πλειοψηφία των κυψελών τους σε άλλες περιοχές της Κύπρου, με αποτέλεσμα τα καύσιμα μεταφοράς να αυξάνουν το κόστος παραγωγής μελιού, ειδικά αυτή την περίοδο που με τον ασυγκράτητο πληθωρισμό οι τιμές στα πρατήρια βενζίνης γνωρίζουν συνεχή άνοδο.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Νωπές αναμνήσεις στο καφενείο
Ανοίγοντας μία μικρή παρένθεση στο ρεπορτάζ που ετοιμάσαμε για τους μελισσοκόμους της ορεινής Λάρνακας, μπορούμε να εντάξουμε τις μαρτυρίες και άλλων κατοίκων, γύρω από τα συμβάντα των πυρκαγιών και τις συνέπειές τους. Στο καφενείο της Οδούς η διαχειρίστρια Βασούλα Κωνσταντίνου μιλά με αγάπη για τους τέσσερις αιγύπτιους εργάτες που χάθηκαν στις φλόγες. Τον περασμένο Μάρτιο με μία μικρή τελετή στήθηκε στην πλατεία μία πλάκα για να θυμίζει για πάντα τον άδικο χαμό τους: «Αγαπημένοι μας, εσείς ποτίσατε με τον ιδρώτα σας τη γη μας για να ανθίσει. Εμείς ποτίζουμε με το δάκρυ μας τις ψυχές σας. Οι καρδιές μας, πάντα κοντά σε σας και στις οικογένειές σας…». Έναν χρόνο μετά, οι θαμώνες στο καφενειο μοιράζονται μαζί μας τις θύμησες από τις μάταιες προσπάθειές τους να σώσουν τις περιουσίες τους. Ένας οδηγός τρακτέρ, ο Χάρης Θρασυβούλου, βρέθηκε την πρώτη μέρα του κακού, το Σάββατο 3 Ιουλίου 2021, να ανοίγει αντιπυρικές λωρίδες έξω από την Οδού. Μας διηγήθηκε με συντηρημένη ακόμα την έκπληξη στο μυαλό του, ότι τόσο μεγάλη ήταν η δύναμη της λάβρας, σε βαθμό που άνοιγε λωρίδες και μετά διαπίστωνε ότι κόπιαζε μάταια, αφού οι φλόγες προχωρούσαν από πάνω τους, συνεχίζοντας το καταστροφικό τους έργο. Η Πυροσβεστική και οι κάτοικοι δεν μπορούσαμε να κάνουμε τίποτα, η φωτιά μπορούσε να αντιμετωπιστεί μόνο όταν ξεκίνησε στον Αρακαπά, προτού δυναμώσει, λένε σήμερα οι κάτοικοι της Οδούς. Είναι απόλυτα πεπεισμένοι ότι το χωριό τους σώθηκε επειδή άλλαξε η κατεύθυνση των ανέμων. Αυτή η εξέλιξη είναι που έσωσε και το Δάσος του Μαχαιρά, μερικά χιλιόμετρα πιο πάνω.
Δεν εγκαταλείπουν τα αγροτικά επαγγέλματα
Οι επαγγελματίες μελισσοκόμοι της περιοχής, όπως και οι επαγγελματίες του γεωργικού τομέα, συνεχίζουν απρόσκοπτα και ούτε που τους έχει περάσει από το μυαλό να εγκαταλείψουν τα επαγγέλματά τους μετά τις καταστροφές της πυρκαγιάς. Τους έχει στηρίξει το κράτος, τονίζει ο κοινοτάρχης της Οδούς, και συνεχίζουν ανεμπόδιστα. «Πολλές ζημιές καλύφθηκαν οικονομικά, υπήρχαν άλλες που δεν μπορούσαν να καλυφθούν, αλλά σε γενικές γραμμές είμαστε ικανοποιημένοι». Μεταξύ άλλων, τους δόθηκε επιδότηση 53 ευρώ για κάθε νέα παραφυάδα μελισσοσμήνους που θα δημιουργήσουν, όπως και 120 ευρώ για κάθε κυψέλη που κάηκε. «Ειδικά στην Οδού, η γεωργία είναι πάρα πολύ εξελιγμένη, κυρίως με νέους ανθρώπους των ηλικών 25 – 40. Έχουμε 63 επαγγελματίες, οι οποίοι και ασφαλώς δεν έχουν σκεφτεί να εγκαταλείψουν τη γεωργία μετά την πυρκαγιά», αναφέρει ο κοινοτάρχης.
Τουριστικό «μπραντ» γύρω από το μέλι
Σύμφωνα με τον Μενέλαο Φιλίππου, ανέκαθεν η ορεινή Λάρνακα προσέλκυε τους μελισσοκόμους της επαρχίας Λάρνακας, αλλά και από άλλα μέρη της Κύπρου, οι οποίοι ασκώντας νομαδική μελισσοκομία έφερναν και εγκαθιστούσαν συην περιοχή τις κυψέλες τους, εκμεταλλευόμενοι την πλούσια ανθοφορία. Κάτω από αυτό το σκεπτικό, αλλά και διότι τα τελευταία χρόνια αυξήθηκαν οι ντόπιοι μελισσοκόμοι, τους οποίους γεωγραφικά, από την Οδού μέχρι τα Κάτω Λεύκαρα, αριθμεί γύρω στους 50, γεννήθηκε η ιδέα να στηθεί ένα «μπραντ» για τα «Μελισσοχώρια» της Ορεινής Λάρνακας (Ορά, Οδού, Λάγια, Βάβλα, Μελίνη, Κάτω Δρυς, Βαβατσινιά, Αγίοι Βαβατσινιάς και Κάτω Λεύκαρα), ώστε να δοθεί μία νέα ώθηση οικονομικής δραστηριότητας στην περιοχή, η οποία να έχει και τουριστικό χαρακτήρα. Όπως τονίζει, τα κοινοτικά συμβούλια, αρκετά από τα οποία απαρτίζονται από νέα σε ηλικία άτομα, δημιούργησαν πριν από πέντε χρόνια τους «Δρόμους του Μελιού».
«Και δεν εμπλέκονται μόνο οι μελισσοκόμοι σε αυτό το ”μπραντ” – απεναντίας οι περισσότεροι δεν ανήκουν σε αυτόν τον κλάδο – αλλά και εστιατόρια, ταβέρνες και καταλύματα, που προσπαθούν κι εκείνα να έχουν μία ταυτότητα γύρω από τη μέλισσα. Χαράξαμε μελισσοκομικά μονοπάτια της φύσης, θεσπίσαμε τη διοργάνωση των μελισσοκομικών φεστιβάλ και διάφορες άλλες πρωτοβουλίες στα χωριά. Για παράδειγμα, στην Οδού έχουμε το ”Ταξίδι της γνώσης”, δηλαδή μπορεί ο επισκέπτης να ξεκινήσει από την πλατεία και προχωρώντας να ενημερωθεί για σημαντικά πράγματα γύρω από τη μέλισσα, όπως για τους κηφήνες, τις βασίλισσες, τις εργάτριες μέλισσες, για τα πάντα», σημειώνει ο κοινοτάρχης της Οδούς.
«Θεωρούμε ότι είναι ένα ‘‘μπραντ’’, που μπορεί να φέρει τουρίστες, ντόπιους και ξένους, στην περιοχή. Για μας δεν είναι ζήτημα να προωθεί ο καθένας μόνος του τη δουλειά του, και ούτε θέλουμε να γίνει αυτό. Εμείς αυτό που θέλαμε ήταν να στηθεί ένα ‘‘μπραντ’’ γύρω από το μέλι, διότι κακά τα ψέματα, το κρασί, το λάδι, το χαλλούμι, υπάρχουν παντού, εμείς θέλαμε να στήσουμε ένα ‘‘μπραντ’’ που να μην υπάρχει αλλού. Έτσι καταφέραμε και δημιουργήσαμε τους ”Δρόμους του Μελιού” και βλέπουμε ότι αυτό έχει μεγάλη απήχηση», προσθέτει.
* Αφεσμός: Σμήνος μελισσών το οποίο κατά την άνοιξη, κυρίως τον Απρίλιο και τον Μάιο, είναι δυνατόν να εγκαταλείψει την κυψέλη μαζί με την παλιά βασίλισσα (ή και με νέες μαζί της), οδεύοντας προς τη δημιουργία μίας καινούργιας αποικίας. Η σφαίρα από μέλισσες επιλέγει για προσωρινή εγκατάσταση, συνήθως κάποιο κλαδί δέντρου ή άλλη προφυλαγμένη θέση, ενώ στη συνέχεια συλλέγεται από τον μελισσοκόμο και τοποθετείται σε νέα κυψέλη. Ο αφεσμός, που είναι ο φυσικός τρόπος διαιώνισης του σμήνους, στην Κύπρο λέγεται και «πουλί».
– Τα Μελισσοχώρια της Ορεινής Λάρνακας, μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές του περασμένου καλοκαιριού διοργανώνουν για τέταρτη φορά φεστιβάλ Μελιού και Μελισσοκομίας στο χωριό της Οδούς, την Κυριακή 26 Ιουνίου. Θα λάβουν μέρος πέραν των 30 εκθετών με μέλι και προϊόντα μελιού, από όλη την Κύπρο, ενώ θα υπάρχει μια τεράστια γκάμα προϊόντων γαστρονομίας, ομορφιάς και ευεξίας με μέλι.
