Ο Charlie Munger, ο για δεκαετίες αντιπρόεδρος της Berkshire Hathaway, ο οποίος έφυγε από τη ζωή την Τρίτη σε ηλικία 99 ετών, εξυμνείται ήδη για πολλά πράγματα – την επιχειρηματική του οξυδέρκεια, τους χρησμούς του τόσο για τις επενδύσεις όσο και για τη ζωή, τη συνεχή παρουσία του ως βοηθός και δεξί χέρι του Warren Buffett, καθώς μετέτρεπαν την Berkshire σε έναν εξαιρετικά επιτυχημένο και ισχυρό όμιλο ετερογενών δραστηριοτήτων.
Αυτό το τελευταίο ωστόσο δεν είναι εντελώς ακριβές. Ήταν κάτι παραπάνω από ένα Νο 2: ήταν ο απόλυτος και υπεραπαραίτητος άνθρωπος (second banana) δίπλα στον ηγέτη σε έναν υπερεπιτυχημένο οργανισμό. Δεν είναι ακριβώς από το ίδιο πράγμα.
Ο κομβικός ρόλος των second bananas
Tο 1991, ο σπουδαίος John Huey έγραψε ένα άρθρο για τον πρώην εργοδότη μου, το περιοδικό Fortune, με τίτλο “Τα μυστικά των μεγάλων second bananas“. Εισήλθα στο περιοδικό πολύ μετά τη δημοσίευση του άρθρου, ωστόσο ήταν προαπαιτούμενο να το διαβάζουν όλοι οι νέοι συντάκτες και αρθρογράφοι. Σε αυτό, ο Huey παρουσιάζει το τι σημαίνει να είσαι μία από τις “Μεγάλες Second Bananas των Επιχειρήσεων στις ΗΠΑ”: “με ισχυρή θέληση, ανεξάρτητα στελέχη που εγκατέλειψαν τη δόξα της κορυφαίας θέσης – το καθένα απέρριψε άλλες προσφορές για να γίνει CEO κάπου αλλού – και αντ’ αυτού επιδίωξαν την πρακτική διοίκηση μερικών από τις μεγαλύτερες εταιρείες με τις καλύτερες επιδόσεις και τις υψηλότερες προκλήσεις στον κόσμο”.
Στην πραγματικότητα, οι second bananas είναι ισότιμοι συνεργάτες ενός CEO και όχι τσιράκια του. Δεν επιθυμούν – ή τουλάχιστον είναι πρόθυμοι να του παραχωρήσουν – τα φώτα της δημοσιότητας και δεν έχουν πραγματικές φιλοδοξίες για να καταλάβουν κάποια στιγμή την κορυφαία θέση. Εκτός από κάποιο είδος έκτακτης συνθήκης ή καταστροφής, ο Munger δεν θα αναλάμβανε ποτέ αυτόν τον τίτλο στην Berkshire. Πρώτον, ήταν επτά χρόνια μεγαλύτερος από τον Buffett, ο οποίος είχε ξεκαθαρίσει ότι δε σχεδίαζε να αποσυρθεί ποτέ. “Θα συνεχίσω να εργάζομαι μέχρι περίπου πέντε χρόνια μετά τον θάνατό μου”, είχε δηλώσει αστειευόμενος, “κι έχω δώσει στα μέλη του Δ.Σ. μου ένα ειδικό εργαλείο για να μπορούμε να βρισκόμαστε σε επαφή”.
Μέχρι που ξαναδιάβασα το κομμάτι του Huey χθες το βράδυ, είχα ξεχάσει ότι σε αυτό, ο Buffett είχε μιλήσει για τη σημασία του να έχεις έναν second banana. Εκείνη την εποχή, οι δύο μεγαλύτερες συμμετοχές του (Coca-Cola και Capital Cities/ABC) είχαν τέτοια στελέχη – και φυσικά ο ίδιος είχε επίσης τον Munger: “Υποθέτω ότι ένας σημαντικός αριθμός CEOs δεν θέλουν τον Νο2 τους πολύ κοντά γιατί δεν είναι διασκεδαστικό να είσαι από πάνω αν κανείς δεν είναι από κάτω. Επειδή ο Διευθύνων Σύμβουλος ελέγχει σε τελική ανάλυση τη μοίρα όλων, το μεγαλύτερο πρόβλημά του είναι να αποφύγει να του φέρονται σαν σε Θεό.
Το δεύτερο είναι να αποφύγει να νομίσει και ο ίδιος ότι είναι Θεός”. Αυτός ήταν ένας τομέας όπου ο Munger διέπρεψε. Κρατούσε πάντα τον Buffett προσγειωμένο. “Ο Charlie λέει πως ό,τι κάνω είναι χαζό”, είχε πει κάποτε ο Buffett. “Αν μου πει ότι είναι πραγματικά χαζό, ξέρω ότι είναι, εάν όμως απλώς μου πει ότι είναι χαζό και δεν επιμείνει, το θεωρώ θετική ψήφο”.
Ο έλεγχος του εγωισμού
Σαφώς ο Munger δεν ήταν yes-man, δεν ήταν όμως ούτε αντίπαλος ούτε απειλή. Αντίθετα, οι δυο τους λειτουργούσαν συχνά ως παραγωγικά αντίβαρα τόσο σε επίπεδο ιδεολογίας όσο και διαχείρισης. Ο Munger ήταν Ρεπουμπλικανός. Ο Buffett είναι Δημοκρατικός. Ο Munger ήταν απαισιόδοξος. Ο Buffett είναι αιώνια αισιόδοξος. Ο Munger ήταν τύπος της ποιότητας, ο Buffett τύπος της αξίας. Όπου ο Munger μπορούσε να είναι πιο άμεσος και σκληρός, ο Buffett τείνει να είναι πιο διακριτικός. Αυτές οι διαφορές δεν ήταν σημεία λογομαχιών ή διαφωνιών, αλλά πεδία συζήτησης και ανταλλαγής επιχειρημάτων κατά τη διάρκεια των καθημερινών τους τηλεφωνικών συνδιαλέξεων. Ήταν ένας διακανονισμός ο οποίος απαιτούσε και οι δύο να κρατούν υπό έλεγχο τον εγωισμό τους.
Ο θάνατος του Munger φαίνεται να σηματοδοτεί ότι η εποχή των second bananas μπορεί δυστυχώς να κλείνει μαζί του. Στον σημερινό υπερπολωμένο κόσμο, είναι δύσκολο να σκεφτεί κανείς μια συνεργασία όπου δύο άνθρωποι με τόσο αντίθετες απόψεις θα μπορούσαν να θεωρούν τις διαφορές τους ως πλεονέκτημα.
Αντίθετα, οι ηγέτες συχνά προσπαθούν να περιβάλλουν τους εαυτούς τους με ανθρώπους οι οποίοι σκέφτονται και συμπεριφέρονται ακριβώς όπως οι ίδιοι. Αντί να μοιράζονται την εξουσία, η περίφημη πορεία προς την κορυφή φαίνεται να την εδραιώνει. Οι σύγχρονοι CEO δεν θέλουν να ανησυχούν για το αν θα πρέπει να κοιτάζουν πίσω από τον ώμο τους, ωστόσο κάτι λείπει όταν δεν υπάρχει πια κανείς να πει στον αυτοκράτορα ότι έχει μείνει γυμνός.
Έτσι, μαζί με όλα τα μαθήματα ζωής και ηγεσίας τα οποία ο Munger άφησε τον επιχειρηματικό κόσμο, ας προσθέσουμε και τούτο: αν θέλετε πραγματικά να πετύχετε, αναζητήστε πριν απ’ όλα τον second banana σας.
