Ένα χρόνο αφότου οι μαχητές της Χαμάς ξεκίνησαν την εφιαλτική επίθεση στο Ισραήλ, η κυβέρνηση Νετανιάχου μεταμορφώνει δραματικά την ισορροπία δυνάμεων σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή.

Η μέθοδος μπορεί να είναι στρατιωτική, αλλά ο στόχος, όπως λέει ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου, είναι να δημιουργηθεί μια νέα περιφερειακή τάξη που θα είναι απαλλαγμένη από τον φανατισμό που εκπροσωπούν το Ιράν και οι πληρεξούσιοι του, από τη Χαμάς μέχρι τη Χεζμπολάχ στον Λίβανο και τους Χούθι της Υεμένης.

Ποιος γίνεται να μην το υποστηρίζει αυτό;

Τελικά, σχεδόν όλοι και αυτό περιλαμβάνει και τα αραβικά έθνη όπως και τους δια βίου υποστηρικτές του εβραϊκού κράτους, οι οποίοι αγχώνονται από τις επιδείξεις ωμής βίας του, και τις οικογένειες των ομήρων που εξακολουθούν να βρίσκονται στις σήραγγες της Γάζας. Ένα χρόνο μετά, τμήματα του κόσμου έχουν αρχίσει να βλέπουν το Ισραήλ, το θύμα της ψυχοπαθούς σφαγής της 7ης Οκτωβρίου, ως έναν επιτιθέμενο, “εξαρτώμενο” από πόλεμο.

Η προπαγάνδα, ο αντισημιτισμός και η ιστορική άγνοια παίζουν ρόλο σε αυτή την ανησυχητική εξέλιξη των γεγονότων. Αλλά ένας παράγοντας τουλάχιστον εξίσου σημαντικός βρίσκεται υπό τον έλεγχο του Ισραήλ: Ο Νετανιάχου δεν έχει ακόμη καθορίσει το πιο θεμελιώδες από τα ζητήματα, μια στρατηγική που να κάνει τον τελικό σκοπό του πιστευτό, πόσο μάλλον εφικτό. Χωρίς να δίνεται νόημα σε όλη τη βία που λαμβάνει χώρα, όλο αυτό μοιάζει λιγότερο με σχέδιο παρά με εκδίκηση.

Το ποια πρέπει να είναι η εικόνα μιας καλύτερης Μέσης Ανατολής όπως τη φαντάζεται ο Νετανιάχου δεν αποτελεί μυστήριο. Είναι ακριβώς όπως περιγράφεται στην ομιλία του στις 27 Σεπτεμβρίου στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών. Οι χάρτες που χρησιμοποίησε ως σκηνικά ήταν καρτουνίστικοι, αλλά ο στόχος για την περιοχή είναι ακριβώς το σενάριο “Η Ευλογία” που έθεσε.

Πρόκειται για έναν κόσμο στον οποίο η οικονομία υψηλής τεχνολογίας και οι δημοκρατικοί θεσμοί του Ισραήλ θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως καταλύτες για την ανάπτυξη σε όλη την πλούσια σε πόρους Μέση Ανατολή. Είναι ένας κόσμος στον οποίο το Ισραήλ δεν αντιμετωπίζεται πλέον ως αποικιοκρατική δύναμη και όπου ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός που έχει δηλητηριάσει τόσο πολύ την περιοχή μπορεί να κάνει στην άκρη.

Σε αυτή την “ευλογημένη” Μέση Ανατολή, δεν μπορεί να υπάρχει θέση για τη Χαμάς, μια σουνιτική τρομοκρατική οργάνωση που μεταμφιέζεται σε κυβέρνηση. Ούτε για τη Χεζμπολάχ, μια σιιτική τρομοκρατική οργάνωση που μεταμφιέζεται σε πολιτικό κίνημα του Λιβάνου- ομοίως, δεν μπορεί να υπάρχει θέση για τους αντάρτες Χούθι στην Υεμένη, οι οποίοι επιτίθενται στις ναυτιλιακές οδούς προς τη διώρυγα του Σουέζ, η οποία αντιπροσώπευε το 22% της παγκόσμιας διακίνησης εμπορευματοκιβωτίων το 2023. Η ροή αυτή μειώθηκε κατά 67% μέχρι το α’ τρίμηνο του τρέχοντος έτους, ανοίγοντας μια σημαντική τρύπα στον προϋπολογισμό της Αιγύπτου.

Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει χώρος για κανέναν “Άξονα Αντίστασης”, ο οποίος είναι προσηλωμένος στην καταστροφή του Ισραήλ. Κάθε ένα από τα μέλη υποτάσσεται στην Τεχεράνη και θέτει σε κίνδυνο την κυριαρχία και τη διακυβέρνηση των εδαφών στα οποία δραστηριοποιείται, είτε πρόκειται για τη Γάζα, το Ιράκ, τον Λίβανο ή την Υεμένη. Όσο περισσότερο χάος προκαλούν, τόσο περισσότερο χώρο έχουν για ελιγμούς.

Οι περισσότεροι Ιρακινοί, Λιβανέζοι, Παλαιστίνιοι και Υεμενίτες δεν θέλουν χάος. Στην πραγματικότητα, οι περισσότεροι Λιβανέζοι δεν είναι σιίτες και περιφρονούν τη Χεζμπολάχ. Δεν θέλουν η χώρα τους να χρησιμοποιείται ως πιόνι στα επεκτατικά παιχνίδια του Ιράν. Με τον ίδιο τρόπο, οι περισσότεροι Ιρανοί δεν θέλουν να κυβερνώνται από ισλαμιστές κληρικούς και -αν και τρομοκρατημένοι από τη δυσχερή θέση των Παλαιστινίων στη Γάζα- δεν επιθυμούν να καταστρέψουν το Ισραήλ. Ακόμα και στη Γάζα, πολλοί Παλαιστίνιοι αντιπαθούν τη Χαμάς και την καταστροφή που τους έφεραν οι ενέργειές της στις 7 Οκτωβρίου 2023.

Όλα αυτά δημιουργούν χώρο για ελπίδα και δυνητικούς εταίρους σε κάθε σχέδιο βελτίωσης της κατάστασης. Ωστόσο, η ελπίδα και η στρατηγική που χρειάζονται, είναι τα κρίσιμα συστατικά που λείπουν από το κάλεσμα του Νετανιάχου για μια καλύτερη Μέση Ανατολή – με τον πιο κραυγαλέο τρόπο όταν πρόκειται για τους Παλαιστίνιους. Κανείς δεν πιστεύει ότι αυτό μπορεί να είναι εύκολο. Είναι ένα ζήτημα που παραμένει άλυτο εδώ και 70 χρόνια, με τις ευθύνες να είναι μοιρασμένες. Αλλά μέχρι να επιλυθεί, καμία στρατιωτική επιτυχία δεν θα δημιουργήσει ένα ασφαλές μέλλον, είτε για το Ισραήλ είτε για τους γείτονές του.

Επομένως, όταν ο Νετανιάχου, στην ομιλία του στον ΟΗΕ, παρουσίασε τη Σαουδική Αραβία ως βασικό εταίρο του Ισραήλ, ο Σαουδάραβας υπουργός Εξωτερικών πρίγκιπας Φαϊζάλ μπιν Φαρχάν ακολούθησε με μια απάντηση στους Financial Times λίγες ημέρες αργότερα. Μια τέτοια εταιρική σχέση, ανέφερε, μπορεί να έρθει μόνο αν βασίζεται σε κατάπαυση του πυρός στη Γάζα και στην ίδρυση “ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους με πρωτεύουσα την Ανατολική Ιερουσαλήμ”. 

Αυτό που η Σαουδική Αραβία έχει πλέον κατανοήσει, σε αντίθεση με τον Νετανιάχου, είναι ότι η μη αντιμετώπιση του παλαιστινιακού ζητήματος ήταν ένα μοιραίο λάθος της κατά τα άλλα εξαιρετικά θετικής Συμφωνίας του Αβραάμ, στην οποία μεσολάβησε η κυβέρνηση του πρώην προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ μεταξύ του Ισραήλ και αρκετών κρατών του Κόλπου, το 2020. Η Σαουδική Αραβία ήταν έτοιμη να υπογράψει συμφωνία πέρυσι, όταν η 7η Οκτωβρίου και η καταστροφική ισραηλινή αντίδραση σε αυτήν το έκαναν πολιτικά αδύνατο.

Το σημαντικό στοιχείο εδώ είναι ότι το Ισραήλ πρέπει επίσης να μεταμορφωθεί. Επειδή, όπως δεν υπάρχει χώρος για τη Χαμάς ή τη Χεζμπολάχ στην – ας το παραδεχτούμε – προς το παρόν ουτοπική νέα Μέση Ανατολή του Νετανιάχου, δεν μπορεί να υπάρχει χώρος ούτε για τους θρησκευτικούς και εθνικιστικούς φανατικούς που εκπροσωπούνται από τους σημερινούς υπουργούς Εθνικής Ασφάλειας και Οικονομικών του Ισραήλ, Ιταμάρ Μπεν-Γκβιρ καιΜπεζαλέλ Σμότριχ.

Πρόκειται για ανθρώπους που έχουν ταχθεί υπέρ της “εθελοντικής” μετανάστευσης των Παλαιστινίων από τη Γάζα, τη στιγμή που αυτή έχει μετατραπεί σε ερείπια. Πιστεύουν ότι το Ισραήλ θα πρέπει να έχει τον έλεγχο σε ολόκληρη την Αγία Γη, συμπεριλαμβανομένων των κατεχομένων εδαφών που θα αποτελούσαν ένα παλαιστινιακό κράτος. Έχουν δικαιολογήσει τα βασανιστήρια και τον αποκλεισμό της ανθρωπιστικής βοήθειας. Και κάθε φορά που προβάλλεται κάποια κίνηση που θα μπορούσε να δημιουργήσει ελπίδα, απειλούν με κατάρρευση της κυβέρνησης.

Αυτό που προτείνουν αυτά τα μέλη του ισραηλινού υπουργικού συμβουλίου είναι εθνοκάθαρση και συνταγή για συνεχή πόλεμο. Ταιριάζουν απόλυτα με την παλιά Μέση Ανατολή και δεν διακρίνονται από τους ριζοσπαστικούς σουνίτες ή σιίτες ομολόγους τους. Είναι ο ρόλος τους στην ισραηλινή πολιτική που εμποδίζει το σχέδιο του Νετανιάχου για το μέλλον. 

Είναι καιρός το Ισραήλ να αντιμετωπίσει αυτό το στρατηγικό κενό.  Για να εξασφαλίσει την ασφάλεια, να συμφιλιωθεί με τον αραβικό κόσμο και να απομονώσει τους κληρικούς του Ιράν, ο Νετανιάχου πρέπει να ασχοληθεί με τα του οίκου του. Πρέπει να αρχίσει να προσφέρει ελπίδα, καθώς και να δείξει δύναμη, ξεκινώντας με ένα σχέδιο για τους Παλαιστίνιους που θα περιλαμβάνει την προοπτική τερματισμού της κατοχής τους.

Απόδοση – Επιμέλεια: Στάθης Κετιτζιάν

BllombergOpinion