Η Κύπρος βρίσκεται σε τροχιά κοινωνικοπολιτικού μετασχηματισμού, ο οποίος κινείται με αργό ρυθμό εκτιμά η Τζώρτζια Κωνσταντίνου – Παναγιώτου, εκπρόσωπος Τύπου του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου (ΠΔΣ) και μέλος του διοικητικού συμβουλίου του συλλόγου. Τοποθετείται ευθέως στο καυτό ζήτημα της μεταρρύθμισης της Δικαιοσύνης, χωρίς να απεκδύεται της ευθύνης των δικηγόρων και θέτει το δάκτυλον επί τον τύπον των ήλων στην καυτή πατάτα της διαφθοράς.
Η διαφθορά, τονίζει στο «Φ», είναι σαν μια αλλεργία με σπυράκια που βρίσκεται σε όλο μας το σώμα. Όλα τα χρόνια ζούσαμε με τη φαγούρα και τώρα που μάθαμε πως υπάρχει θεραπεία, ζητάμε ως κοινωνία απεγνωσμένα το φάρμακο. Μιλά ακόμη για την ανάγκη καλλιέργειας κουλτούρας εξωδικαστηριακής επίλυσης διαφορών σημειώνοντας σε αυτό στοχεύει το Κυπριακό Κέντρο Διεθνούς Διαιτησίας.
-Εφαρμογή μεταρρυθμίσεων στον τομέα της Δικαιοσύνης μάλλον με ρυθμούς χελώνας εξού και η κατσάδα από τον αρμόδιο Επίτροπο της ΕΕ. Πως εισπράττετε συνολικά την εικόνα υπηρετώντας ένα από τους ζωτικούς πυλώνες του τομέα;
-Δεν νοείται πολιτισμένη χώρα, ούτε ευνομούμενη πολιτεία, που αφενός να αφήνει ατιμώρητη την αυθαιρεσία της εκτελεστικής εξουσίας και αφετέρου να στερείται ταχείας και αποτελεσματικής απονομής της Δικαιοσύνης. Απαιτείται εμβάθυνση των αρχών του Κράτους Δικαίου. Άρα το καμπανάκι για να αφυπνιστούμε, κτύπησε ή έπρεπε να είχε κτυπήσει περίπου δύο δεκαετίες πριν, όταν άρχισαν να στοιβάζονται οι δικαστικές υποθέσεις και άρχισαν να διαφαίνονται οι πρώτες καθυστερήσεις στην εκδίκασή τους. Οι επισημάνσεις του Επιτρόπου Δικαιοσύνης της Ε.Ε. κ. Ρέιντερς αλλά και της έκθεσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εν έτει 2023 είναι απόλυτα βάσιμες και δεν περιποιούν τιμή ούτε για την Πολιτεία, ούτε για τη δικαστική εξουσία. Σίγουρα αποτυπώνουν μια κατάσταση που αφέθηκε να εξελιχθεί σε χρόνια πληγή του Κράτους Δικαίου στην Κύπρο. Σημασία έχει αν θα ακολουθήσουμε τις συστάσεις τους, σε ποιές διορθωτικές ενέργειες προβαίνουμε στην πράξη σήμερα και πώς να μην επαναλάβουμε τα ίδια λάθη. Η χώρα, με πολύ μεγάλη καθυστέρηση, προχώρησε αρχές του Ιούλη στην εφαρμογή της δικαστηριακής μεταρρύθμισης στην ανώτατη βαθμίδα. Είναι σίγουρα το πρώτο βήμα, σε ένα δόλιχο, όμως, δρόμο.
–Τι φταίει και δεν προωθούνται οι αναγκαίες αλλαγές ώστε να έχουμε αποτελέσματα και να μην μεμψιμοιρούμε ότι Δικαιοσύνη που αργεί δεν είναι Δικαιοσύνη;
-Πρέπει να γίνουν μεταρρυθμίσεις ευρύτερες και βαθιά διαρθρωτικές. Χρειάζεται δηλαδή παράλληλα και προώθηση μιας παιδείας Κράτους Δικαίου στα πλαίσια της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με εμπέδωση της διαφάνειας. Χρειάζεται μηχανισμός πρόληψης στον τομέα του Κράτους Δικαίου, εδώ δηλαδή που αποτύχαμε. Και χρειάζεται και αποτελεσματική αντιμετώπιση σε παραβάσεις του κράτους δικαίου, με εφαρμογή μιας στρατηγικής προσέγγισης, με ταχείες διαδικασίες και δυνατότητα λήψης και ενδιάμεσων μέτρων.
Τι από αυτά θα γίνει εν τέλει, εξαρτάται από τη μια από το όραμα και την αποφασιστικότητα της εκτελεστικής εξουσίας και από την άλλη, από την κοινοβουλευτική πολιτική ωριμότητα και ικανότητα διακομματικής συναίνεσης της νομοθετικής εξουσίας. Έχω την εντύπωση, παρακολουθώντας στενά τα τελευταία 20 χρόνια την ιδιοσυγκρασία μας ως λαός, πως πλέον η Κύπρος βρίσκεται σε τροχιά κοινωνικοπολιτικού μετασχηματισμού, ο οποίος κινείται με αργό ρυθμό, και διακόπτεται συχνά από επεισόδια που προκαλούν σοκ στο ευρύτερο κοινωνικοπολιτικό μας σύστημα. Αυτό συμβαίνει όταν εκδηλωθεί δημόσια ένα σύμπτωμα της αποτυχημένης παρωχημένης συστημικής κουλτούρας την οποία προσπαθούμε να ξεφορτωθούμε στα πλαίσια της εξέλιξης μας.
Μας πιστώνεται όμως ως κοινωνία η ευγενής πρόθεση να αλλάξουμε, κόντρα στον κατεστημένο συντηρητισμό. Μέχρι να ολοκληρωθεί αυτός ο κοινωνικοπολιτικός μετασχηματισμός που θα επιφέρει διαφορετική δομή κινήτρων και ακμή των θεσμών, όλες οι προσπάθειες για μεταρρύθμιση, είτε αυτή είναι στην Δικαιοσύνη, είτε οπουδήποτε αλλού, δύσκολα θα διασφαλίζουν επαρκή στήριξη για να πετύχουν, στον χρόνο που πρέπει να πετύχουν. Προς το παρόν, επιβιώνουμε με την δημόσια πρακτική του bypass, δηλαδή με παράκαμψη της ουσιαστικής λύσης και εξυγίανσης, για χάρη του πρόσκαιρου πρακτικού βολέματος.
–Οι δικηγόροι δεν έχουν καμιά ευθύνη για τη μη προώθηση μεταρρυθμίσεων που θα κάνουν τη διαφορά, αφού κάποιοι «παίζουν» καθυστερήσεις στην περάτωση υποθέσεων για να έχουν πιο μεγάλες αμοιβές;
-Λέμε συχνά, με περηφάνια, πως οι δικηγόροι είναι συλλειτουργοί στη Δικαιοσύνη. Αυτό θα πρέπει δικαίως, να έχει δύο όψεις, μας καθιστά δηλαδή και συμμέτοχους σε οποιαδήποτε ευθύνη συντήρησης μιας προβληματικής κουλτούρας που επικράτησε για χρόνια στα δικαστήρια. Όμως οι δικηγόροι, ούτε σε ατομικό επαγγελματικό επίπεδο, αλλά ούτε και σε οργανωμένο συλλογικό ή επιστημονικό επίπεδο, κατέχουν εκτελεστική εξουσία για να λάβουν αποφάσεις, να δημιουργήσουν και να εφαρμόσουν κυβερνητικές πολιτικές, να υποκαταστήσουν όσους κατέχουν την αποφασιστική εξουσία να επιφέρουν αλλαγές αλλά ασφαλώς ούτε και νομοθετική εξουσία για να ψηφίζουν ή να τροποποιούν νομοθεσίες. Σίγουρα μπορούν να επηρεάσουν και να συνδράμουν σε αυτές και πιστεύω ακράδαντα πως αυτό έχει πράξει οργανωμένα και διαχρονικά ο Παγκύπριος Δικηγορικός Σύλλογος (ΠΔΣ). Συμμετείχε εποικοδομητικά στην εξεύρεση εφικτών λύσεων, στον εμπλουτισμό με τα άμεσα αντανακλαστικά του ιδιωτικού τομέα και με την επιστημοσύνη που απαιτούσε η μελέτη για υλοποίηση της δικαστηριακής μεταρρύθμισης. Αυτό αναγνωρίζεται από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς. Οι δικηγόροι οργανωμένα, μέσα από τον ΠΔΣ, αποτέλεσαν όντως ένα μοχλό εποικοδομητικής πίεσης για εξέλιξη, και ένα πολύτιμο εργαλείο που συνεισέφερε στον ειλικρινή διάλογο προς την ορθή κατεύθυνση.
-Η διαμεσολάβηση γιατί δεν προωθείται στη χώρα μας; Στην Ιταλία είναι υποχρεωτική…
-Στην Ιταλία επιτεύχθηκε η αποσυμφόρηση των ιταλικών δικαστηρίων και μειώθηκε σημαντικά ο χρόνος εκδίκασης των διαφορών, επειδή είδαν το πρόβλημα σφαιρικά, πολυδιάστατα. Στην Κύπρο το σύστημα άργησε να αντιληφθεί δυστυχώς εν τη γενέσει του, τόσο το πρόβλημα όσο και την ουσιαστική αξία της εναλλακτικής επίλυσης διαφορών. Ο ΠΔΣ μέσω της αρμόδιας επιτροπής που στελεχώνεται από καταρτισμένους συναδέλφους, υλοποίησε σημαντικές πρωτοβουλίες, αφενός για ενημέρωση των λειτουργών της Δικαιοσύνης για τον θεσμό και τα πλεονεκτήματα του με τον στόχο δημιουργίας μιας κουλτούρας εξωδικαστηριακής επίλυσης διαφορών, και αφετέρου με την αναβάθμιση του Κυπριακού Κέντρου Διεθνούς Διαιτησίας, που από το 2020 ανήκει και λειτουργεί πλέον υπό την αιγίδα του ΠΔΣ. Στόχος είναι το Κέντρο αυτό να αποτελέσει τον πυρήνα για εφαρμογή των εναλλακτικών μεθόδων επίλυσης διαφορών στην Κύπρο. Πέραν αυτού υποβάλαμε πρακτικές εισηγήσεις προς την Δικαστική Εξουσία, όπως π.χ. για έκδοση εγκυκλίου προς τα αστικά δικαστήρια για να παραπέμπουν τα ίδια την υπόθεση σε διαμεσολάβηση με την σύμφωνη γνώμη όλων των διαδίκων.
Ψηφιοποίηση… φακέλων την ώρα της τεχνητής νοημοσύνης
-Πότε να αναμένουμε ότι θα έχουμε δίκες και αποτελέσματα στον χρόνο που πρέπει;
-Όχι στο προσεχές μέλλον. Προς το παρόν, με την υλοποίηση της μεταρρύθμισης στην ανώτατη δικαστική βαθμίδα, διαφορά θα δουν οι διάδικοι στις εφέσεις που εκκρεμούσαν στο Ανώτατο Δικαστήριο. Το μεγαλύτερο μέρος όμως του προβλήματος επικεντρώνεται στα πρωτοβάθμια δικαστήρια, στα κατά τόπο επαρχιακά, όπου εκκρεμούν δεκάδες χιλιάδες υποθέσεις. Γενικά, για να επιλυθούν αποτελεσματικά και μόνιμα τα χρόνια προβλήματα της Δικαιοσύνης, χρειάζεται πολυεπίπεδη συνέργεια όλου του δικαιϊκού μας συστήματος. Χρειάζεται όραμα και αποφασιστικές ενέργειες από την Πολιτεία, σωστός καθορισμός προτεραιοτήτων, αύξηση της επένδυσης τόσο σε ανθρώπινο δυναμικό όσο και στον κρατικό προϋπολογισμό, και φυσικά ο ψηφιακός μετασχηματισμός. Με προβληματίζει το ότι ενώ ο σύγχρονος κόσμος συζητά την επερχόμενη επίδραση της Τεχνητής Νοημοσύνης στην δικαιοσύνη, εδώ στην Κύπρο, η συζήτηση επί του πρακτέου για την τεχνολογία εξαντλείται σε λογισμικά ηλεκτρονικής καταχώρησης εγγράφων και στη ψηφιοποίηση των φακέλων.
