“The sustainability revolution will, hopefully, be the third major social and economic turning point in human history, following the Neolithic Revolution – moving from hunter-gathering to farming – and the Industrial Revolution.” – Prince Charles
Τα αρχικά ESG (Environmental, Social and Governance), που στα Ελληνικά μεταφράζονται σε Περιβάλλον, Κοινωνία, Εταιρική Διακυβέρνηση, έχουν πλέον καθιερωθεί και διαδοθεί ως ο όρος που προσδιορίζει τις επενδυτικές αρχές και αξίες αλλά και την εταιρική φιλοσοφία που οφείλουν να τηρούνται από κάθε δρώσα οικονομική μονάδα – αυτό που σήμερα ονομάζουμε αειφόρα ανάπτυξη.
Παρόλο που ο όρος έχει ευρέως διαδοθεί τα τελευταία 10 χρόνια, οι ρίζες της αειφόρου ανάπτυξης πάνε πολλές δεκαετίες πίσω. Αυτό που σήμερα αντιλαμβανόμαστε ως αειφόρα ανάπτυξη ήταν ήδη σε εφαρμογή από διάφορες θρησκευτικές ομάδες που εφάρμοζαν τις προσταγές της θρησκείας τους στον τρόπο που ασκούσαν την οικονομική δραστηριότητα τους.
Κουάκερ (Quakers) και Μεθοδιστές Χριστιανοί αλλά και Μουσουλμάνοι, που εφάρμοζαν τη Νομοθεσία Σάρια, ήταν οι πρώτοι ενεργοί επενδυτές που εφάρμοζαν συγκεκριμένους κανόνες ηθικής στην οικονομική τους δραστηριότητα. Τόσο στο Ηνωμένο Βασίλειο όσο και στις ΗΠΑ, οι Κουάκερ και οι Μεθοδιστές ίδρυσαν επενδυτικά ταμεία με επενδυτικούς κανόνες που απαγόρευαν τις επενδύσεις σε εταιρείες που ασχολούνταν με την παραγωγή αλκοολούχων ποτών, καπνού και τυχερών παιχνιδιών.
Ο επόμενος μεγάλος σταθμός ήρθε το 1970 στις ΗΠΑ, με τα κινήματα διαμαρτυρίας για την ανάμειξη της χώρας στον πόλεμο του Βιετνάμ, στοχεύοντας εταιρείες που παρήγαγαν τις βόμβες Ναπάλμ και το Agent Orange.
ΟΙ «ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΥΠΕΥΘΥΝΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ»
Το 1971, δύο Μεθοδιστές κληρικοί, ο Luther Tyson και ο Jack Corbett, ιδρύουν το επενδυτικό ταμείο Pax World Fund (PAXWX), το οποίο υπάρχει μέχρι σήμερα, με κανόνα τη μη επένδυση σε εταιρείες που προάγουν τον πόλεμο – την τότε εποχή η οδηγία αφορούσε βεβαίως τον πόλεμο στο Βιετνάμ. Το 1972, ο δημοσιογράφος Milton Moskowitz κατασκευάζει τον πρώτο κατάλογο «κοινωνικά υπεύθυνων μετοχών».
Το 1977, ακόμη ένας κληρικός και κοινωνικός ακτιβιστής, ο Leon Sullivan, δημιουργεί έναν κώδικα αρχών κοινωνικής ευθύνης εταιρειών, που έγινε γνωστός ως Sullivan Principles. Ο κώδικας στόχευε στην άσκηση πίεσης στις εταιρείες που υποστήριζαν το ρατσιστικό καθεστώς της Νοτίου Αφρικής.
Κατά τη δεκαετία της δεκαετίας του ‘80, η ανησυχία για το περιβάλλον αυξάνεται ραγδαία, μετατοπίζοντας το θεσμικό πλαίσιο αλλά και τη συζήτηση γύρω από την κοινωνική ευθύνη προς την κατεύθυνση των περιβαλλοντικών κινδύνων και της αύξησης της θερμοκρασίας, με το φαινόμενο του θερμοκηπίου.
Έτσι, το 1988, υπό την πίεση των ακτιβιστών ενάντια στην καύση του άνθρακα, τα Ηνωμένα έθνη και το Παγκόσμιο Γραφείο Μετεωρολογίας ιδρύουν τον Φορέα για την αλλαγή του κλίματος. Το 1989 ήρθε η μεγάλη περιβαλλοντική καταστροφή, που προκάλεσε η προσάραξη του Exxon Valdez στην Αλάσκα, για να αφυπνίσει το πλατύ κοινό, που μπορούσε πλέον -και δυστυχώς- να έχει μια οπτική εικόνα των συνεπειών της ανθρώπινης αμέλειας στο περιβάλλον. Το θέμα περιβάλλον μπαίνει για τα καλά στις ανησυχίες της ανθρωπότητας.
ΤΟ GLOBAL COMPACT INITIATIVE
Η ανησυχία αυτή παίρνει πλέον επίσημη μορφή το 2000, όπου ο πολύ γνωστός σε εμάς Γ.Γ. του ΟΗΕ Kofi Anan ανακοινώνει την δημιουργία του Global Compact Initiative. Παρενθετικά αναφέρω ότι στο πλαίσιο του Global Compact Initiative υιοθετήθηκε μια αναθεωρημένη εκδοχή του κώδικα Sullivan, κτίζοντας, έτσι, πάνω στην εργασία των προηγούμενων δεκαετιών.
Και έτσι φτάνουμε στο 2004, όπου το Global Compact Initiative παρουσιάζει την ιστορική πλέον εργασία υπό τον τίτλο “ Who Cares Wins”, όπου ορίζεται και χρησιμοποιείται για πρώτη φορά ο όρος ESG, με την έκθεση να παρουσιάζει συστάσεις για το πώς θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν οι αρχές του στην οικονομική ανάλυση, στη διαχείριση επενδύσεων και στην εμπορία μετοχών. Σήμερα, περισσότερες από 15,000 εταιρείες έχουν δεσμευτεί να τηρούν αυτές τις αρχές. Μεγάλες επενδυτικές τράπεζες και οργανισμοί, όπως οι UBS, Morgan Stanley, ABN Amro, HSBC, Goldman Sachs, AXA Group έχουν υποστηρίξει την έκθεση.
ΤΑ ΕΠΟΜΕΝΑ 20 ΧΡΟΝΙΑ
Στα επόμενα χρόνια μετά την κυκλοφορία του “Who Cares Wins” παρατηρούμε δύο παράλληλες κινήσεις. Η μία έρχεται από τους ίδιους τους καταναλωτές, που μέσα από την ευαισθητοποίηση τους για τα θέματα του περιβάλλοντος, των εργασιακών σχέσεων και ειδικά της εκμετάλλευσης της εργασίας σε αναπτυσσόμενες χώρες από δυτικές εταιρείες, αρχίζουν να απαιτούν και να αναμένουν από τις εταιρείες την ανάπτυξη και άσκηση πολιτικών στα πλαίσια των αρχών του ESG.
H δεύτερη τάση αφορά τη μεγάλη αύξηση επενδύσεων και επενδυτικών ταμείων που καθορίζουν τις δράσεις και δραστηριότητες τους στο πλαίσιο του ESG. Ο όρος αειφόρος (sustainable) ανάπτυξη χρησιμοποιείται κατά κόρο τόσο στις επενδύσεις, όσο και στα προϊόντα που αποδίδουν.
Η κατά πολλούς κατάχρηση, τόσο του όρου αειφόρος όσο και του ESG, ανάγκασε κυβερνήσεις και θεσμικά όργανα να ενσκήψουν πάνω στην καλύτερη εποπτεία και στη σημαντική ενίσχυση του θεσμικού πλαισίου.
Το 2011 εγκαθιδρύεται το Sustainability Accounting Standards Board, με αποστολή την ανάπτυξη οδηγιών και μέτρων που να επιτρέπουν την παραγωγή συγκρίσιμων μεγεθών από τις οικονομικές οντότητες για θέματα ESG.
Σε παγκόσμιο επίπεδο κορυφώνεται η προσπάθεια συντονισμού όλων των χωρών με τον καθορισμό στόχων για την κάθε μια, ώστε να περιοριστούν οι επιπτώσεις στο περιβάλλον από την μόλυνση της ατμόσφαιρας και την αύξηση της θερμοκρασίας. Η Συμφωνία του Παρισίου του 2015, που προέκυψε στο πλαίσιο της Συνόδου του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή, ήταν ένα από τα πιο σημαντικά ορόσημα στην συλλογική προσπάθεια προστασίας του πλανήτη.
Η ΕΚΛΟΓΗ ΤΟΥ DONALD TRUMP
Υπήρχαν βέβαια και πισωγυρίσματα, όπως η εκλογή του Donald Trump στην προεδρία των ΗΠΑ, ο οποίος αποφάσισε την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισίου, αμφισβητώντας την αναγκαιότητα της. Ευτυχώς, όπως όλοι γνωρίζουμε, ο διάδοχος του στην προεδρία, Joe Biden, έβαλε ξανά τις ΗΠΑ στη Συμφωνία.
Το 2018, ο ιδρυτής και ΑΕΔ της Black Rock, Larry Fink, χρησιμοποιώντας τον ετήσιο απολογισμό του προτρέπει τις εταιρείες να υιοθετήσουν τις αρχές του ESG, με όραμα τη σε βάθος χρόνου κερδοφορία τους και τον ρόλο τους ως δρώσες μονάδες στις κοινωνίες τους. Μια τέτοια ξεκάθαρη θέση από τον επικεφαλής μιας από τους μεγαλύτερους επενδυτικούς ομίλους του κόσμου ήρθε να προσδώσει μια «έγκριση» στις αειφόρες επενδύσεις από μια ηγετική προσωπικότητα, της οποίας η γνώμη και θέση είχε και έχει βαρύνουσα σημασία.
Την ίδια χρονιά, η Κομισιόν παρουσιάζει το πρόγραμμα δράσης της για υποστήριξη της αειφόρας ανάπτυξης στην ΕΕ. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει και προτάσεις για τη θεσμοθέτηση και έλεγχο των διαφόρων ανακοινώσεων εταιρειών σχετικά με τις δράσεις τους για αειφόρο ανάπτυξη και αναγνώριση και διαχείριση των περιβαλλοντικών κινδύνων που περιέχονται στις δραστηριότητες και τους ισολογισμούς τους.
Το 2021, ο Larry Fink «ξανακτυπά». Χρησιμοποιώντας και πάλι τον ετήσιο απολογισμό του, επιχειρηματολογεί ότι καμία οικονομική οντότητα δεν θα μπορέσει να αποφύγει τις επιπτώσεις πάνω στις δραστηριότητες της από τη μετάβαση στην πράσινη οικονομία των μηδενικών ρύπων. Γι’ αυτό και προτρέπει τις εταιρείες να δημιουργήσουν και δημοσιοποιήσουν το πλάνο τους για το πώς προβλέπουν να προσαρμόσουν τις δραστηριότητες τους, ώστε να είναι συμβατές με την οικονομία των μηδενικών ρύπων.
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 δημιούργησε μια νέα κατάσταση πραγμάτων. Ένας μείζων πόλεμος στο έδαφος της Ευρώπης, μετά 70 χρόνια ειρήνης και μια ενεργειακή κρίση που απειλούσε να τινάξει στον αέρα την οικονομία της ΕΕ. Παραδόξως, πέρα και μέσα από τη φρίκη, τον ανθρώπινο πόνο και την υλική καταστροφή, η ρωσική ενέργεια δημιούργησε μια συνειδητοποιημένη πλέον Ευρώπη, ως προς την ανάγκη απεξάρτησης από τη ρωσική ενέργεια και μιας πιο γρήγορης μετάβασης στην πράσινη οικονομία.
Όπως ανέφερε και ο τότε διάδοχος του Αγγλικού θρόνου και σημερινός Βασιλιάς Κάρολος – που σε ανύποπτες εποχές δήλωνε ένθερμος περιβαλλοντιστής – η αειφόρος επανάσταση και το ESG, που αποτελεί την πρακτική εφαρμογή της, φαίνεται να έχουν επιτέλους την αναγκαία αποδοχή για να καταστούν μιας κομβικής σημασίας σταθμός στην εξέλιξη και ανέλιξη της ανθρωπότητας.
Από το τεύχος Μαΐου του περιοδικού Insider
