Η πληροφόρηση για τα αλλεργιογόνα δεν είναι απλά καλή πρακτική εξυπηρέτησης, είναι μηχανισμός προστασίας της υγείας. Σε περιβάλλον εστίασης, όπου ο καταναλωτής δεν γνωρίζει τα συστατικά του πιάτου, η έλλειψη σαφούς και προσβάσιμης ενημέρωσης μπορεί να μετατρέψει μια καθημερινή επιλογή φαγητού σε σοβαρό κίνδυνο.

Η έννομη τάξη αντιμετωπίζει το ζήτημα ως θέμα ασφάλειας τροφίμων, αλλά και ως ζήτημα ατομικών δικαιωμάτων. Ο καταναλωτής δικαιούται να γνωρίζει, εγκαίρως και αποτελεσματικά, αν το φαγητό περιέχει ουσίες που προκαλούν αλλεργίες ή δυσανεξίες.

Στο πλαίσιο αυτό, η ευρωπαϊκή ρύθμιση για την παροχή πληροφοριών τροφίμων στους καταναλωτές λειτουργεί ως γέφυρα μεταξύ δημόσιας προστασίας και ιδιωτικής αξίωσης. Η υποχρέωση ενημέρωσης, ιδίως για τα αλλεργιογόνα, δεν περιορίζεται στα προ συσκευασμένα προϊόντα, αλλά επεκτείνεται και στην ομαδική εστίαση, όπου η πληροφορία πρέπει να παρέχεται με τρόπο που να είναι σαφής και αξιοποιήσιμος πριν την κατανάλωση. Όταν η υποχρέωση αυτή παραβιάζεται και επέρχεται βλάβη, ανακύπτει το βασικό ερώτημα: Η παράβαση δημιουργεί μόνο διοικητικές/ποινικές συνέπειες ή γεννά και αγώγιμο δικαίωμα αποζημίωσης υπέρ του θιγόμενου;

Πώς κρίθηκε από το Εφετείο

Το Εφετείο Κύπρου στην απόφαση, Π.E.130/2019, ημερ.10.12.2025, εξέτασε υπόθεση όπου πελάτης κατανάλωσε φαγητό σε εστιατόριο ξενοδοχείου και υπέστη αλλεργικό σοκ λόγω φιστικιών που περιέχονταν σε ένα από τα πιάτα.

Ο πελάτης μεταφέρθηκε στις Πρώτες Βοήθειες την ίδια ημέρα και επισκέφθηκε εκ νέου ιατρικό κέντρο την επόμενη. Το πρωτόδικο Δικαστήριο επιδίκασε υπέρ του €1.000 ως γενικές αποζημιώσεις και €10.000 ως ειδικές αποζημιώσεις, κρίνοντας ότι το μενού δεν παρείχε την απαιτούμενη σήμανση/πληροφόρηση για αλλεργιογόνα, με αποτέλεσμα την κατανάλωση του επικίνδυνου συστατικού.

Κομβικό σημείο ήταν η ανάλυση του Εφετείου για το πότε η παράβαση νομικής υποχρέωσης γεννά αστική αξίωση. Το Δικαστήριο στηρίχθηκε στη νομολογία που διαμορφώθηκε σε αποφάσεις και, συναφώς, σε αρχές που αναγνωρίζουν ότι δεν δημιουργείται αυτομάτως δικαίωμα αγωγής σε κάθε παράβαση θέσμιου καθήκοντος. Η διάκριση είναι αν το νομοθέτημα επιβάλλει καθήκον μόνο ως δημόσιο καθήκον ή αν, επιπρόσθετα, σκοπεί στην προστασία συγκεκριμένης τάξης προσώπων, ώστε να θεωρείται ότι παρέχει και ιδιωτική/αστική θεραπεία. Με άλλα λόγια, εξετάζεται ο σκοπός της ρύθμισης, το είδος της ζημιάς που επιδιώκει να αποτρέψει και αν ο ενάγων ανήκει στην τάξη που η ρύθμιση σκοπεί να προστατεύσει.

Κριτήρια που θέτει η νομολογία

Το Εφετείο υιοθέτησε την ουσία των σχετικών κριτηρίων που διατυπώθηκαν στη νομολογία:

(α) αν η ζημιά είναι του τύπου που το νομοθέτημα θέλει να αποτρέψει,

(β) αν ο ζημιωθείς ανήκει στην προστατευόμενη τάξη,

και (γ) αν η προβλεπόμενη από το νομοθέτημα ειδική θεραπεία είναι επαρκής ή απαιτείται αστική αποκατάσταση.

Η συλλογιστική αυτή οδήγησε στο συμπέρασμα ότι η υποχρέωση ενημέρωσης για αλλεργιογόνα δεν είναι μια γενική απαγόρευση χωρίς δέκτη, αλλά προστατευτικός κανόνας με άμεσο αποδέκτη τον καταναλωτή, ο οποίος πρέπει να μπορεί να λάβει τεκμηριωμένη απόφαση πριν την κατανάλωση.

Ευρωπαϊκός Κανονισμός

Στην εφαρμογή των αρχών στο συγκεκριμένο πλαίσιο, το Εφετείο έδωσε βαρύτητα στο περιεχόμενο των άρθρων 9, 21 και 44 του Κανονισμού (ΕΕ) 1169/2011. Υπογράμμισε ότι η αναγραφή των αλλεργιογόνων ουσιών (όπως τα φιστίκια που περιλαμβάνονται στο σχετικό παράρτημα) αποτελεί υποχρεωτική πληροφορία και, για μη προ συσκευασμένα τρόφιμα σε μονάδες ομαδικής εστίασης, η υποχρέωση αυτή δεν μπορεί να μετατεθεί απλώς σε προφορική ενημέρωση κατόπιν ερώτησης του πελάτη, όταν η γραπτή πληροφόρηση απουσιάζει. Η παράβαση συνδέθηκε αιτιωδώς με το αποτέλεσμα, ο πελάτης δεν γνώριζε ότι το συγκεκριμένο πιάτο περιείχε φιστίκια, τα κατανάλωσε, και υπέστη αλλεργικό σοκ.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η αιτιολόγηση ότι η προστασία της υγείας, ως αντικείμενο του ενωσιακού νομοθέτη, καθιστά απίθανο να θεσπίζεται τόσο σοβαρή υποχρέωση χωρίς δυνατότητα ατομικής προστασίας όταν επέλθει βλάβη. Στο σημείο αυτό εντάχθηκε και η αναφορά στη θεμελιώδη διάσταση της υγείας, όπως κατοχυρώνεται στο Άρθρο 35 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, ενισχύοντας την αντίληψη ότι πρόκειται για ρύθμιση που ακουμπά ατομικό δικαίωμα και όχι μόνο διοικητική συμμόρφωση.

Κατάληξη

Το Εφετείο επικύρωσε ότι, υπό τα δεδομένα που τέθηκαν ενώπιον του πρωτόδικου Δικαστηρίου, υπήρξε (α) παραβίαση ατομικού δικαιώματος, (β) αρκετά σοβαρή παραβίαση και (γ) σαφής αιτιώδης συνάφεια μεταξύ παράβασης και ζημιάς, ώστε να θεμελιώνεται αγώγιμο δικαίωμα αποζημιώσεων.

Η συμμόρφωση με τις απαιτήσεις για αλλεργιογόνα δεν είναι τυπικότητα μενού, αλλά πυλώνας πρόληψης και η παράλειψη μπορεί να μεταφραστεί σε αστική ευθύνη, όταν η παράλειψη της πληροφορίας οδηγεί σε πραγματική βλάβη.

* Δικηγόρου στη Λάρνακα