Μια ακόμα μεγάλη κρίση έρχεται να καταδείξει τα προβλήματα που έχει να επιτύχει η Ευρωπαϊκή Ένωση στην άσκηση ουσιαστικής εξωτερικής πολιτικής και ανάληψης του ρόλου που θεωρητικά επιδιώκει να έχει.
Η πραγματοποίηση μιας έκτακτης συνόδου σε επίπεδο υπουργών Εξωτερικών προήλθε μετά από εισήγηση κράτους μέλους, η ατζέντα του ΣΕΥ δεν περιλαμβάνει τον πόλεμο Ισραήλ-Ιράν και ο Αντόνιο Κόστα έμεινε στην αρχική του επιστολή, ενώ και από πλευράς ευρωπαϊκών κομμάτων οι τοποθετήσεις είναι σχεδόν ανύπαρκτες.
Αποτελεί πλέον ένα κοινό μυστικό για όλους εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης ότι σε θέματα εξωτερικής πολιτικής ο παρεμβατικός της ρόλος δεν είναι αυτός που θα ανέμεναν να είναι ακόμα και τα ίδια τα κράτη μέλη της. Παρά το γεγονός ότι έχει καταφέρει ως οντότητα η ΕΕ να κερδίσει μια θέση σε διεθνείς συνάξεις όπως ήταν η πρόσφατη σύνοδος των G7 εντούτοις όταν προκύπτουν κρίσεις ακόμα και στη δική της γειτονία, καταγράφεται ένα σημαντικό κενό ενώ δυσκολεύεται να πάρει θέση και να παρέμβει.
Μένει στα «photo op»
Μέσα από μια γρήγορη αναζήτηση στο διαδίκτυο θα εντοπίσει κάποιος αρκετές συναντήσεις και φωτογραφήσεις αξιωματούχων της ΕΕ, συνεδριάσεις και συσκέψεις. Μένει, όμως, στις φωτογραφίες χωρίς στις πλείστες των περιπτώσεων να σπεύδει να εμβαθύνει επί ζητημάτων ή εάν το κάνει χρειάζεται η υποκίνηση ή παραίνεση κάποιων από τα μέλη της. Ενίοτε αναμένει να δει πως θα εξελιχθούν τα γεγονότα πριν κάνει τα δικά της βήματα.
Αυτό, σύμφωνα με όσους γνωρίζουν τα καλά το πως δουλεύουν τα πράγματα στις Βρυξέλλες, έχει να κάνει και με μια νοοτροπία που επικράτησε τις πρώτες δεκαετίες της ύπαρξης της ΕΕ όταν τα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής καθορίζονταν από το κάθε κράτος ξεχωριστά. Και παρά τις θεσμικές αλλαγές και κινήσεις ενίσχυσης της εξωτερικής πολιτικής, αυτή μόνο κοινή δεν μπορεί να καθοριστεί.
Πιο εύκολα γίνεται με το ΝΑΤΟ
Πέραν του ότι οι ΕΕ και ΝΑΤΟ κατοικοεδρεύουν στην ίδια πόλη, οι δύο λειτουργούν πάνω σε εντελώς διαφορετική βάση και ενδεχομένως να ήταν κι ένας από τους λόγους των σημερινών προβλημάτων. Τα πλείστα κράτη μέλη της Ένωσης είναι και μέλη της Συμμαχίας (τα ισχυρά κράτη της ΕΕ είναι όλα μέλη του ΝΑΤΟ) και κατά κανόνα η εξωτερική πολιτική ή προσέγγιση σε διεθνή ζητήματα διαχρονικά γίνεται σύμφωνα με τα συμφέροντα του ΝΑΤΟ. Αποτέλεσμα αυτού ήταν η ΕΕ να ακολουθεί την ατζέντα που εν πολλοίς καθόριζε η Βορειοτλαντική Συμμαχία. Μιας και κανένα μέλος του ΝΑΤΟ δεν θα ερχόταν να λάβει διαφορετική απόφαση ως κράτος μέλος της ΕΕ.
Τι έδειξε η νέα κρίση
Την περασμένη Παρασκευή η Ευρώπη ξύπνησε με ένα πόλεμο όχι πολύ μακριά από αυτή, παρά την αντίθετη άποψη που μπορεί να επικρατεί σε πολλούς κύκλους των Βρυξελλών. Οι επιθέσεις του Ισραήλ εναντίον του Ιράν δημιουργούν μια νέα κατάσταση πραγμάτων πολύ διαφορετική απ’ ότι όλοι γνώριζαν όλοι. Είναι η πρώτη φορά που οι δύο χώρες συγκρούονται απευθείας η μία με την άλλη (το Ιράν επέλεγε να βγάζει μπροστά τρομοκρατικές οργανώσεις οι οποίες με τη δράση τους παρενοχλούσαν συνεχώς το Ισραήλ συντηρώντας μια συγκρουσιακή κατάσταση).
Ο Υπουργός Εξωτερικών της Κύπρου, Κωνσταντίνος Κόμπος, ο οποίος πλέον θεωρείται άριστος γνώστης της ευρύτερης περιοχής (σε σύγκριση με τους άλλους ομολόγους της στην Ένωση) ξεκίνησε ένα μαραθώνιο τηλεφωνικών επικοινωνιών με συναδέλφους του τόσο στη Μέση Ανατολή όσο και στην ΕΕ. Μίλησε και με τους πρωταγωνιστές, δηλαδή τους ΥΠΕΞ του Ιράν και του Ισραήλ.
Από τις συζητήσεις που έγιναν στο διάστημα αυτό φάνηκε πως σε θεσμικό επίπεδο ο νέος πόλεμος στη Μέση Ανατολή δεν ήταν θέμα επείγουσας σημασίας για την ΕΕ. Η λογική ήταν πως, αφού θα πραγματοποιηθεί συνεδρία του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων θα μπορούσαν να το δουν εκεί.
Σέρνει τα πόδια της…
Στην επικοινωνία του με την Κάγια Κάλας, την Ύπατη Εκπρόσωπο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αρμόδια για ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, ο Κ. Κόμπος πρότεινε όπως πραγματοποιηθεί ένα άτυπο συμβούλιο των ΥΠΕΞ για να συζητήσουν το όλο ζήτημα. Οι συνομιλίες που είχε ο Κύπριος ΥΠΕΞ αλλά και οι άλλοι με τους πρωταγωνιστές και όχι μόνο έδειχναν ξεκάθαρα πως δεν ήταν πόλεμος της μιας ημέρας αλλά θα πήγαινε σε βάθος χρόνου. Και οι επιπτώσεις του δεν ήταν κάτι που μπορούσε κάποιος να παραγνωρίσει.
Το αίτημα ήταν προφορικό και ακολούθησε ένας μαραθώνιος επαφών σε επίπεδο διευθυντών προκειμένου να γίνει κατορθωτή η πραγματοποίηση ενός άτυπου ΣΕΥ με αποκλειστικό αντικείμενο τον πόλεμο ανάμεσα σε Ισραήλ και Ιράν. Το άτυπο ΣΕΥ πραγματοποιήθηκε την Τρίτη και οι ΥΠΕΞ της ΕΕ έδωσαν ραντεβού για να ξαναδούν το θέμα στην τακτική σύνοδο που θα πραγματοποιηθεί αύριο Δευτέρα. Το αξιοσημείωτο είναι πως στο μεταξύ δεν έχει αλλάξει η ατζέντα και οι ΥΠΕΞ της ΕΕ θα συζητήσουν για τη Γάζα και κυρώσεις προς το Ισραήλ! Εκ των πραγμάτων και ένεκα των γεγονότων συζήτηση θα γίνει αλλά είναι και πάλι είναι εμφανές ότι αντιδράσεις της ΕΕ είναι πολύ αργές και βλέπει τα γεγονότα με μια σχετική καθυστέρηση. Ούτε και στη αρχική ατζέντα της συνόδου κορυφής που θα πραγματοποιηθεί την Πέμπτη δεν έχει περιληφθεί η νέα κρίση, αλλά αναμένεται ότι θα μπει στο τραπέζι αφού ήταν κάτι που επεσήμανε ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης προς τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα στη διάρκεια της δικής τους τηλεφωνικής επικοινωνίας.
Απουσία ουσιαστικής παρέμβασης -συγκρίνοντας ανάλογες ενέργειες σε άλλα ζητήματα – καταγράφεται και σε επίπεδο ευρωπαϊκών πολιτικών ομάδων, όπου και πάλι υπάρχει δυσκολία ή δυστοκία.
Τι είπε η Κύπρος στο άτυπο ΣΕΥ
Ο Κωνσταντίνος Κόμπος, υπέδειξε πως η ΕΕ πρέπει να έχει θέσεις και ρόλο σ’ ό,τι αφορά τη Μέση Ανατολή. Υπογράμμισε την ανάγκη η ίδια η Ύπατη Εκπρόσωπος της ΕΕ να αναλάβει πρωταγωνιστικό ρόλο και εμπλακεί ενεργά σε διάλογο με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη.
Κατά την παρέμβασή του ο υπουργός Εξωτερικών:
- Τόνισε την ανάγκη για άμεσα παρουσία και συμμετοχή της ΕΕ στις προσπάθειες για διάλογο.
- Να υπάρξει κινητικότητα και να σταλεί ενιαίο μήνυμα για αποκλιμάκωση της έντασης .
- Να υπάρξει συντονισμός για θέματα προστασίας πολιτών της ΕΕ στην περιοχή, για προστασία της ναυσιπλοΐας, για θέματα εκκενώσεων και αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης.
Ακόμα επανέλαβε την πρόταση της Λευκωσίας για τη Γάζα καλώντας την Κάγια Κάλας να πάει σε απευθείας διαπραγμάτευση με το Ισραήλ για θέματα ανθρωπιστικής βοήθειας.
Γιατί είναι σημαντικές οι παρεμβάσεις
Οι επικοινωνίες που έγιναν από την Παρασκευή και στη διάρκεια του περασμένου Σαββατοκύριακου τόσο από τον Υπουργό Εξωτερικών όσο και από τον ίδιο τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας είναι ενδεικτικές των ενεργειών που προβαίνει η Κύπρος σε σχέση με την περιοχή της Μέσης Ανατολής και ευρύτερα.
Κυρίως, η πραγματοποίηση ενός έκτακτου Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων ένεκα των εξελίξεων στέλνει και ένα μήνυμα προς τις χώρες της Μέσης Ανατολής και του Κόλπου ότι είναι η Κύπρος η οποία σπρώχνει τα θέματά τους σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ενδεικτικό του πως οι παίχτες στη Μέση Ανατολή βλέπουν το ρόλο της Κύπρου εντός της ΕΕ είναι και η τηλεφωνική επικοινωνία του Κωνσταντίνου Κόμπου με τον Ιρανό ομόλογό του Αμπάς Αραγτσί. Ενώ στο παρελθόν μια επικοινωνία του Κύπριου ΥΠΕΞ με την Τεχεράνη ήταν χρονοβόρα και δύσκολη στην προκειμένη περίπτωση υπήρξε άμεση ανταπόκριση και με το ιρανικό υπουργείο να εκδίδει αμέσως μετά ανακοίνωση όπου σημειώνεται πως απηύθυνε έκκληση προς την κυπριακή κυβέρνηση να αναλάβει ενεργά βήματα για να επηρεάσει τις ευρωπαϊκές χώρες ώστε να συμβάλουν στον τερματισμό των ισραηλινών ενεργειών.
