Η μαρτυρία της Αλεξάνδρας Γαλανού για την ομιλία του Μακάριου στον ΟΗΕ το 1974

Πολλά λέγονται και γράφονται για τον Μακάριο, με στόχο- από όσους ήταν και παραμένουν στη λάθος πλευρά της ιστορίας- να αναπτύξουν ένα αφήγημα, που να ενοχοποιεί τον τότε Πρόεδρο για τα γεγονότα του 1974. Αναπτύσσουν να ψεύτικο, αστήρικτο από τα γεγονότα, αφήγημα. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικές οι μαρτυρίες, που αντικρούουν τη…  βιομηχανία της ιστορικής παραπλάνησης.

Ενόψει τούτου, ζητήσαμε από την Αλεξάνδρα Γαλανού, να καταθέσει τη δική της μαρτυρία για την κρίσιμη ομιλία του Μακάριου στο Συμβούλιο Ασφαλείας, στις  19 Ιουλίου 1974. Η ομιλία που εκφωνήθηκε μερικές ημέρες μετά το πραξικόπημα.

Η Αλεξάνδρα Γαλανού, φοιτήτρια της κοινωνιολογίας στη Νέα Υόρκη το 1974, κόρη του πρέσβη της Κυπριακής Δημοκρατίας, στην Ουάσιγκτον, Νίκου Δημητρίου, καταθέτει τη δική της μαρτυρία για τα όσα έζησε εκείνες τις κρίσιμες στιγμές για τον τόπο μας, δίπλα στο Μακάριο. Η Αλεξάνδρα Γαλανού είχε δακτυλογραφήσει την ομιλία του Μακάριου, που εκφώνησε την 19^η Ιουλίου, ενώπιον του Συμβουλίου Ασφαλείας. Αυτή η μαρτυρία, που μπορεί να φαντάζει λεπτομέρεια, δίνει απαντήσεις σε διάφορα αφηγήματα, που παρουσιάζουν την ομιλία να είχε γραφτεί αλλού και στάλθηκε στον Μακάριο για να την εκφωνήσει! Και ενόψει ότι η παραχάραξη της ιστορίας ανθίζει εσχάτως στον τόπο μας, τα όσα αναφέρει η Αλεξάνδρα Γαλανού κρίνονται σημαντικά για την ιστορία. Αλλά ήταν και για την ίδια μια πρωτόγνωρη εμπειρία, την οποία σε μια από τις κρίσιμες στιγμές της πατρίδας μας. Να ζήσει στιγμές, κομμάτι του παζλ της ιστορίας του τόπου μας.

Η Αλεξάνδρα, μόλις αφίχθηκε ο Μακάριος στη Νέα Υόρκη ( 18 Ιουλίου 1974), είχε πάει στο ξενοδοχείο, που διέμενε, στο Carlyle,  μαζί με τον τότε σύζυγό της, φοιτητή της ιατρικής, Αχιλλέα Δημητρίου. Τον Πρόεδρο συνόδευαν από την Κύπρο οι Θρασυβούλου, Νεοφύτου και Ποταμάρης. Ήταν άνθρωποι που είχαν την ευθύνη της ασφάλειας του. Όπως θυμάται συγκεκριμένα, ο Νεοφύτου, ο οποίος ήταν και αδελφότεκνος του Αρχιεπισκόπου, πριν φάει ο Μακάριος, γευόταν αυτός το φαγητό.

Η Αλεξάνδρα περιγράφει την πρώτη της εικόνα από τον Πρόεδρο,  όταν τον αντίκρυσε, μέσα σε εκείνες τις δραματικές στιγμές: «Ο Μακάριος ήταν μειλίχιος, ήρεμος,  αλλά δεν μπορούσε να κρύψει την αγωνία του για τα όσα διαδραματίζονταν στην Κύπρο». Αυτό, όπως ανέφερε,  ήταν έκδηλο. 

«Στο ξενοδοχείο ήταν και ο Κώστας Περαίος, που ήταν επίσης τότε φοιτητής, τον οποίον εκεί γνώρισα. Εκεί ήταν και ο Ντίνος Μουσιούττας και ο  Κούλης Γιαπανάς, της Μόνιμης Αντιπροσωπείας της Κύπρου στη Νέα Υόρκη. Ενδεχομένως να ήταν κι άλλοι, που αυτή την στιγμή δεν θυμάμαι», ανέφερε.

«Ο πατέρας μου, Νίκος Δημητρίου, πρέσβης μας στην Ουάσινγκτον και ο Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Κύπρου στα Ηνωμένα Έθνη, Ζήνων Ρωσσίδης, έκαναν συνεχώς επαφές με στόχο να ενημερώσουν για το πραξικόπημα στην Κύπρο και να εξασφαλίσουν υποστήριξη προς τη νόμιμη κυβέρνηση του Προέδρου Μακαρίου. Το προσωπικό της Μόνιμης Αντιπροσωπείας, δεν ήταν εκεί. Ή κάποιοι που ήταν δεν μπορούσαν να διεκπεραιώσουν όλα όσα έπρεπε λόγω του όγκου και ως εκ τούτου βοηθήσουμε και εμείς όπως μπορούσαμε».

Η Αλεξάνδρα θυμάται πως σε κάποια στιγμή ο Μακάριος τους διηγήθηκε τα όσα βίωσε κατά το πραξικόπημα, την επίθεση κατά του Προεδρικού Μεγάρου στη Λευκωσία, την διαφυγή του και το ταξίδι του εκτός Κύπρου. «Τον ακούγαμε με προσοχή καθώς ήταν μια σημαντική μαρτυρία από τον άνθρωπο, ο οποίος ήταν ο στόχος των πραξικοπηματιών», είπε.

Όπως σημειώνει  «στο ξενοδοχείο μπαινό-έβγαναν πολλοί εκείνες τις ημέρες.  Άνθρωποι της ομογένειας. Όλοι για να δουν τον Μακάριο. Ζητούσαν να το δουν, να βοηθήσουν όσο μπορούσαν. Εκεί, θυμάμαι, ήταν ο Θεόδωρος Λάππας, ο Βλαστός, ο Ευγένιος Ρωσσίδης κ.ά.

Μεταξύ αυτών που θυμάμαι πως είχαν έλθει στο ξενοδοχείο ήταν και μερικοί, που είχαν συνταχθεί με το πραξικόπημα και ζητούσαν άφεση αμαρτιών. Ένας εξ αυτών, όπως θυμάμαι, μεγαδικηγόρος της Λευκωσίας, που προοριζόταν για μεγάλο πόστο στη Νέα Υόρκη,  καθόταν σε μια καρέκλα, έξω από το δωμάτιο του Μακάριου και έκλαιγε. Δεν ξέρω εάν ήταν δάκρια μετάνοιας. Δεν ξέρω εάν ήταν κροκοδείλια τα δάκρια. Θυμάμαι και έναν δεύτερο να είναι μαζί του. Κι αυτός παρουσιαζόταν μετανοιωμένος».

Η ομιλία στο Συμβούλιο Ασφαλείας

Ο Μακάριος ετοιμαζόταν για την ομιλία του στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Ήταν καθορισμένη για το απόγευμα της 19^ης Ιουλίου, ημέρα Παρασκευή. Απόγευμα ώρα Νέας Υόρκης. Η αναφορά στην ώρα γίνεται ως υπενθύμιση σε όσους υποστηρίζουν ότι οι Τούρκοι εισέβαλαν στην Κύπρο λόγω της ομιλίας!

«Επειδή ήξερα δακτυλογραφία καθώς έγγραφα τις μελέτες μου για το πανεπιστήμιο επιστρατεύθηκα.  Βρέθηκε μια γραφομηχανή για να μπορέσω να δακτυλογραφήσω, όπως μου ζητήθηκε, την ομιλία του Προέδρου. Καθόμουνα έξω από το δωμάτιο του Μακάριου, σε ένα μικρό γραφειάκι, που τοποθετήθηκε η γραφομηχανή. Ο Μακάριος και ο Ρωσσίδης βρισκόντουσαν στο δωμάτιο και συζητούσαν. Κάθε λίγο έβγαινε ο Ζήνων Ρωσσίδης από το δωμάτιο και μου υπαγόρευε. Ξανάμπαινε στο δωμάτιο και μετά από ώρα επανερχόταν. Αυτό έγινε μερικές φορές, μέχρι που η ομιλία ολοκληρώθηκε. Την είδαν  ξανά όλοι μαζί πριν από τη μετάβαση στα Ηνωμένα Έθνη».

Στις 19 Ιουλίου, όπως ήδη αναφέρθηκε,  ο Μακάριος μίλησε στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών για τα όσα διαδραματίζονταν στην Κύπρο.  «Είχαν όλοι πάει στον ΟΗΕ με τον Πρόεδρο, μεταξύ άλλων και ο Ζήνων Ρωσσίδης και ο πατέρας μου. Εμείς μείναμε στο ξενοδοχείο. Κάποια στιγμή μάς φώναξαν ότι μας ζητούσαν στο τηλέφωνο. Ενόψει του γεγονότος ότι ο πατέρας μου δεν ήταν εκεί, είχα πάει εγώ στο τηλέφωνο. Πριν καλά- καλά βάλω το ακουστικό στο αυτί μου αντιλήφθηκα ότι στην άλλη άκρη του σύρματος ακούγονταν φωνές, μπερδεμένες κουβέντες και αντιλήφθηκα ότι ήταν από την Κύπρο. Ήταν «υπουργοί» της πραξικοπηματικής κυβέρνησης. Άκουσα φωνές και απειλές. «Μην νομίζετε ότι επειδή είστε κάτω από τον τζουππέ ( ράσο) του Μακάριου θα γλυτώσετε, ότι είστε ασφαλείς. Θα κάνουμε operation Eichmann ( σ.σ. ο Eichmann ήταν Γερμανός που σκότωσε πολλούς Εβραίους, τον απήγαγε η ΜΟΣΑΝΤ και τον μετέφερε στο Ισραήλ) και θα σας καθαρίσουμε». Ήταν ξεκάθαρη η απειλή και εκ των πραγμάτων αυτό  προκάλεσε  σε όλους ανησυχία σε όλους όσους βρισκόντουσαν στο ξενοδοχείο εκεί τη στιγμή. Έλειπαν και οι υπόλοιποι. «Μετά από αυτό ενημερώσαμε την ασφάλεια, που είχαν παράσχει η Αστυνομία της Νέας Υόρκης και ενισχύθηκε η παρουσία της», ανέφερε.

Οφειλόμενη αναφορά στον πρέσβη Δημητρίου

Ο πατέρας της Αλεξάνδρας, Νίκος Δημητρίου, διετέλεσε υπουργός Εμπορίου και το 1973 τοποθετήθηκε από τον Πρόεδρο πρέσβης της Κύπρου στις Ηνωμένες Πολιτείες. Επρόκειτο για ένα άνθρωπο που στάθηκε υπερασπιστής της Κυπριακής Δημοκρατίας και της νομιμότητας. Αμέσως μετά το πραξικόπημα, όταν επικοινώνησε μαζί του ο αδελφός του Ντίμης, υπουργός Εξωτερικών της πραξικοπηματικής κυβέρνησης, του ζήτησε είτε να συνταχθεί με το πραξικόπημα είτε να παραδώσει την πρεσβεία, ο Νίκος Δημητρίου απέρριψε και τα δυο τονίζοντας ότι διορίσθηκε από τον Μακάριο. Το έκανε αυτό με αίσθημα ευθύνης και πατριωτισμό. Ήταν ταγμένος να υπερασπιστεί την Κύπρο μέχρι τέλους. Ο Νίκος Δημητρίου μέχρι το τέλος της ζωής του έστελνε  επιστολές στον αδελφό του, Ντίμη,  ζητώντας τον να αναγνωρίσει το λάθος του. Δεν πήρε ποτέ απάντηση. Ο Ντίμης Δημητρίου είχε φύγει μετά την εισβολή από την Κύπρο. Πήγε με το κότερο του στη Βηρυτό και στη συνέχεια στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Μετά μετέβη στις ΗΠΑ όπου και πέθανε. Μεταφέρθηκε στην Κύπρο και τάφηκε στη Λάρνακα.