Σε ένα τόπο όπου σχεδόν τα πάντα εισάγονται σε βαρέλια, υπάρχει πληθώρα τέτοιων δοχείων. Αντί να καταλήξουν στα σκουπίδια ή στην ανακύκλωση, έγιναν υλικό οικοδόμησης. Πρόκειται για πολιτιστικό κέντρο στο Πράσινο Ακρωτήρι.
Τα τελευταία χρόνια όλο και πιο πολύ ακούμε για κυκλική οικονομία. Ένας όρος που καταγράφηκε τη δεκαετία του ΄90 ως απάντηση στη γραμμική οικονομία, της οποίας η φιλοσοφία στηρίζεται στην «εξαγωγή, παραγωγή και απόρριψη». Μοντέλο το οποίο, με την εξάντληση των φυσικών πόρων και τη μόλυνση του περιβάλλοντος που προκύπτει από τη συνεχή παραγωγή προϊόντων, έχει καταστεί μη βιώσιμο.
Η κυκλική οικονομία εμπνευσμένη από τον κύκλο της ζωής της φύσης, επικεντρώνεται στη μείωση, επαναχρησιμοποίηση, ανάκτηση και ανακύκλωση υλικών και ενέργειας. Η ιδέα υπερβαίνει τη διαχείριση και ανακύκλωση απορριμμάτων, ενσωματώνοντας ευρύτερες δραστηριότητες όπως ο επανασχεδιασμός της παραγωγικής διαδικασίας, νέα επιχειρηματικά μοντέλα και βελτιστοποίηση της χρήσης των πόρων.
Όσον αφορά την αρχιτεκτονική, οφείλει να επανεξετάσει τον τρόπο ανάκτησης και επαναχρησιμοποίησης υλικών, αφού, σύμφωνα με έκθεση των Ηνωμένων Εθνών, ο κατασκευαστικός τομέας ευθύνεται για το 38% των παγκόσμιων εκπομπών CO2. Παρά τις προσπάθειες, όπως για παράδειγμα ο κανονισμός της ΕΕ που καθορίζει ότι το 70% των υλικών κατεδάφισης να μην πηγαίνουν σε χώρους υγειονομικής ταφής, μέχρι και το 54% εξακολουθεί να καταλήγει στα μπάζα. Κι οι λόγοι είναι πολλοί: χρονοδιάγραμμα, απαιτήσεις προϋπολογισμού και έλλειψη γνώσης. Υπάρχουν ωστόσο παραδείγματα που ξεφεύγουν και γεννούν αισιοδοξία. Ένα τέτοιο είναι το Εθνικό Κέντρο Τέχνης, Χειροτεχνίας και Σχεδιασμού, CNAD, στο Πράσινο Ακρωτήριο, του οποίου η δομή αποτελείται από χρησιμοποιημένα καπάκια βαρελιών λαδιού. Η ιδέα ανήκει στους Ramos Castellano Arquitectos.
Το Πράσινο Ακρωτήρι είναι ένα αρχιπέλαγος 10 νησιών στη μέση του Ατλαντικού Ωκεανού. Σχεδόν κάθε προϊόν έφθανε εκεί από το εξωτερικό σε βαρέλια: από λάδι μέχρι ρούχα και τρόφιμα ακόμα και κρυμμένους μετανάστες. Στη συνέχεια, τα βαρέλια χρησιμοποιούνταν από τους κατοίκους για διάφορες χρήσεις, στα πλαίσια μια πρώιμης και ευρηματικής κυκλικής οικονομίας, που πήγαζε από την φτώχια.
Όταν λοιπόν η ομάδα των αρχιτεκτόνων κλήθηκε να αποκαταστήσει και να επεκτείνει ένα παλιό αποικιακό σπίτι στην πόλη Mindelo, ώστε να μετατραπεί σε πολιτιστικό κέντρο, είδε τα καπάκια των βαρελιών σαν ένα ενδιαφέρον και συμβολικό υλικό.
Το έργο, εκτός από το αποικιακό κτίσμα περιλάμβανε ένα αίθριο στην πίσω αυλή και ένα δεύτερο κτίριο, τα οποία θα έπρεπε να ενοποιηθούν. Η ενοποίηση τους έγινε με μία επέκταση προς την πλευρά της πόλης, της οποίας οι «τοίχοι» είναι φτιαγμένοι από τα καπάκια τα οποία έτυχαν επεξεργασίας και βάφτηκαν με έντονα χρώματα.
Όπως εξηγούν οι αρχιτέκτονες, στόχος ήταν όπως οι εργασίες γίνουν με όσο το δυνατόν λιγότερους πόρους. Αν και στην πορεία ο προϋπολογισμός αυξήθηκε, η ιδέα των βαρελιών παρέμεινε. Τόσο για λόγους οικονομίας όσο και ως απόδοση φόρου τιμής σε ένα υλικό που χρησιμοποιείται στην καθημερινότητα των ανθρώπων.
Τα καπάκια μπορούν να περιστρέφονται επιτρέποντας τη ρύθμιση του εσωτερικού φωτός και της ροής του αέρα. Τα χρώματα δε, κρύβουν μια μουσική παρτιτούρα. Κάθε χρώμα είναι μια μουσική νότα ως φόρος τιμής στις μουσικές παραδόσεις των νησιών.
Η διπλή αεριζόμενη πρόσοψη του νέου κτιρίου εξασφαλίζει παθητικό έλεγχο της εσωτερικής θερμοκρασίας χωρίς κλιματισμό, τα καπάκια μπορούν να περιστρέφονται σαν περσιάνες, επιτρέποντας τη ρύθμιση του εσωτερικού φωτός και της ροής αέρα. Η ενέργεια θα παρέχεται από φωτοβολταϊκά πάνελ.
Τα χρώματα κρύβουν μια μουσική παρτιτούρα. Κάθε χρώμα είναι μια μουσική νότα. Τη μουσική έγραψε ο συνθέτης Vasco Martins, ως φόρο τιμής στις μουσικές παραδόσεις των νησιών εκπέμποντας παράλληλα μια εικαστική πινελιά στην πλατεία.
Ελεύθερα 5.3.2023
