«…. Για να οικονομήσουν χώρο, μας τσάκισαν τα κορμιά με τους κασμάδες. Επίπονη δουλειά. Όχι πως άκουγες κραυγή – ήμασταν νεκροί. Έμεινε μες το αυτί μου ο ήχος του μετάλλου όταν συναντά τη σάρκα και το κόκκαλο. Δυσκολεύτηκαν με τα κρανία. Ξερά κεφάλια. Ύστερα έριξαν την άμμο πάνω μας. Ήταν καυτή. Μέχρι να λιώσει η σάρκα μου είχα φαγούρα ασταμάτητη. Τη μισούσε η μάνα μου την άμμο. Σαν να ήξερε. Α, ρε μάνα». 

Ένα συγκλονιστικό απόσπασμα από το νέο βιβλίο «Φυλάκιο» της συγγραφέως Χάρης Ν. Σπανού που μόλις κυκλοφόρησε, με εξώφυλλο ένα έργο του Γλαύκου Κουμίδη από το 1985.

– Τι σας ώθησε να αγγίξετε τραυματικές ιστορίες από την εισβολή; Δύο αδέρφια με 13 μήνες διαφορά – ο Νικηφόρος 19 χρονών, τραυματίζεται και εκτελείται στην εισβολή του 1974. Παραμένει αγνοούμενος για 47 χρόνια. Η λέξη αγνοούμενος, παθητική μετοχή ενεστώτος του αγνοώ – υποδηλώνει ότι δεν γνωρίζουν οι ζώντες την ιστορία του. Έχει τόσες παραφυάδες η άγνοια των ζωντανών. Στο βιβλίο με απασχολούν αυτές οι «παραφυάδες» των ζώντων, πώς διαλέγονται με τον απόντα. Ο Νικηφόρος ξέρει την τύχη του, άρα η άγνοια αφορά τους άλλους. Ο Ερμής εικάζει, φαντάζεται εφιαλτικά, συχνά «βουβά» τον αδερφό του. Αποπειράθηκα να φωτίσω τα «αγνοημένα» στοιχεία στον κόσμο των ζωντανών και να δώσω ήχο στη φωνή του Νικηφόρου.

– Ποιες ήταν οι πιο σημαντικές πηγές σας; Διάβασα βιβλία, άρθρα, συνεντεύξεις, είδα ντοκιμαντέρ για τους εθνοφρουρούς που πολέμησαν το 1974. Είχα ανεπίσημες συζητήσεις με φίλους που υπηρέτησαν για το τι έζησαν το ’74. Παρατήρησα τις παύσεις τους. Σημαντικά βιβλία ήταν το «361 ΤΠ: Χρονικό προάσπισης προδομένης πατρίδας» του Χαράλαμπου Αλεξάνδρου, η «Αναφορά Μοίρας για την 189 ΜΠΠ» του Νίκου Ορφανίδη και ένα ανέκδοτο ημερολόγιο του Σάββα Παύλου.

– Πόσο δύσκολο ήταν να πείτε τόσα πολλά σε 119 μόνο σελίδες; Υποψιάζομαι ότι κάθε συγγραφέας προσεγγίζει τα πράγματα με εργαλεία τις δεξιότητες γραφής και τον συγγραφικό «εαυτό» του. Αλλιώς αποτυπώνει ο ποιητής, αλλιώς ο πεζογράφος του μυθιστορήματος ή της μικρής φόρμας. Ορισμένα θέματα ίσως να ταιριάζουν σε μια φόρμα. Αναδρομικά, μετά που έγραψα το «Φυλάκιο», σκέφτηκα διαφορετικά. Ανέφερα προηγουμένως τις παύσεις στην αφήγηση των βετεράνων –  προσθέστε τις βουβές χειρονομίες, τους μορφασμούς. Η αφήγηση ακολουθεί όμοιο τέμπο: λόγος/ παύση/ πιο χαμηλόφωνος λόγος/ κενό/ σιωπή.

– Το γράψιμο είναι ανάγκη; Τι είναι ανάγκη; Υπονοώ πως ζωτική ανάγκη όπως ο αέρας – το νερό – η τροφή – η στέγη δεν είναι. Μεταμορφώνουμε σε ανάγκες διάφορες συνήθειες, τέχνες ακόμα και ουσίες. Άραγε πόσοι συγγραφείς δεν θα αντάλλαζαν την τέχνη τους με 10 χρόνια επιπλέον ζωής ή για μακρά νιότη; Από την άλλη πλευρά, η ιστορία του ανθρώπου – το φανερώνει η Αρχαιολογία – είναι εξ αρχής ταυτισμένη με σχέδια σε σπηλιές, χορό, μουσική, στολίδια και γλώσσα. Το γράψιμο είναι μελέτη, άσκηση, έξη, επιλογή∙ γίνεται μέρος της ζωής.

-Εκτός από συγγραφέας είστε και γιατρός. Επηρεάζει η μια ιδιότητα την άλλη; Ίσως να συνδέονται∙ η παρατήρηση, η διαγνωστική διαδικασία, η φαντασία είναι απόπειρες κατανόησης του ανθρώπινου φαινομένου. Σκεφτείτε τον συγγραφέα σαν επιθεωρητή που αντί με εγκλήματα, αγωνίζεται με μια ιστορία και τον λόγο.

– Ποιο βιβλίο που διαβάσατε πρόσφατα ξεχωρίζετε; «Η Σιωπή» του Ντον ντεΛίλο. Πέντε άνθρωποι προσπαθούν να κατανοήσουν τι συμβαίνει – μια παράξενη προσγείωση αεροπλάνου, το σβήσιμο της τηλεόρασης. Μια θαυμαστή υπαρξιακή μελέτη σε συνθήκες τεχνολογικού λαβυρίνθου.

 

 

maria.panayiotou@phileleftheros.com

Ελεύθερα, 22.5.2022.