Οι δύο επιμελητές του Art Explora Festival υποδέχονται το πρώτο πλωτό μουσείο και μετατρέπουν την πόλη σε μια ζωντανή σκηνή για 11 μέρες. Αναδεικνύουν το άλλο πρόσωπό της Λεμεσού και διεκδικούν χώρο για τους δημιουργούς.
Ποια είναι η φιλοσοφία του Art Explora Festival;
Χριστόδουλος Παναγιώτου: Πρόκειται για ένα περιοδεύον φεστιβάλ που, στον περίπλου του, επισκέπτεται μια σειρά από λιμάνια της Μεσογείου, προτείνοντας ένα πρόγραμμα ανοιχτών πολιτιστικών εκδηλώσεων, δωρεάν και προσβάσιμων σε ευρύ κοινό. Σε κάθε σταθμό προσκαλεί τοπικούς επιμελητές, για τον σταθμό της Κύπρου προσκάλεσαν εμάς.
Φιλοδοξείτε να μεταμορφώσετε το λιμάνι της Λεμεσού και την πόλη σε έναν ζωντανό χώρο πολιτισμού και ψυχαγωγίας;
Ανδρούλα Καφά: To πρόγραμμα του φεστιβάλ εστιάζει στη Λεμεσό, τις κοινότητες και τις ιστορίες της, και θέτει στο επίκεντρο την πολιτιστική σκηνή της πόλης. Οι δράσεις ξεδιπλώνονται στο παραλιακό μέτωπο και στο ευρύτερο κέντρο, σε οικεία και παραγνωρισμένα σημεία, προσκαλώντας το κοινό να περπατήσει και να συναθροιστεί. Μέσα από μουσική, θέατρο, εικαστικές τέχνες, χορό και κινηματογράφο, μεταξύ άλλων, το πρόγραμμα επιδιώκει να προβάλει την ποικιλομορφία των κοινοτήτων της Λεμεσού αλλά και να αναμετρηθεί με τις προκλήσεις του παρόντος της.
Μια σημαντική εκδήλωση είναι η έκθεση με έργα από τη συλλογή της συγγραφέως Ήβης Μελεάγρου. Ποια είναι η ιδιαιτερότητά της;
ΧΠ: Οι δύο αυτές εκθέσεις αποτελούν απόληξη μιας έρευνας που ξεκίνησε πριν από πολλά χρόνια, πριν ακόμη μας γίνει η πρόταση για το φεστιβάλ Art Explora. Έβρισκα πάντα τη Μελεάγρου απολύτως συναρπαστική, τόσο ως λογοτέχνιδα όσο και ως προσωπικότητα. Αυτό όμως που αποτέλεσε έναυσμα για την ουσιαστικότερη ενασχόληση με τη μυθολογία της, είναι μια φωτογραφία-πορτρέτο της Ελένης Παπαδοπούλου που χρησιμοποιήθηκε ως εικονογράφηση σε μια συνέντευξη. Βρήκα συναρπαστικό το τι υπήρχε πίσω της: Ένας τοίχος φορτωμένος με εικόνες, ένα είδος άτυπης εγκατάστασης όπου συνυπήρχαν διαφορετικά αισθητικά και ιδεολογικά επίπεδα, ένα εκλεκτικό σύμπαν εικόνων που έσπαζε τα όρια ανάμεσα στο υψηλό και στο καθημερινό.
Έτσι, ήρθαμε σε επαφή με την κόρη της, την Ελένη Μελεάγρου, η οποία με σπάνια ευγένεια μάς άνοιξε τον χώρο και τη μνήμη της μητέρας της, και αρχίσαμε την καταγραφή του. Μέσα από αυτή τη διαδικασία συνειδητοποιήσαμε την ιδιοσυγκρασιακή της σχέση με τις εικόνες. Απ’ εκεί προέκυψε μια πολύχρονη εργασία με το CYENS, στην οποία καθοριστική υπήρξε η συμβολή της Θεοπίστης Στυλιανού-Λάμπερτ για την αποτύπωση του δωματίου, και στη συνέχεια η δραματουργική ανάπτυξη στο προσεκτικά διαμορφωμένο πλαίσιο των «Δωματίων Γυναικών», από την Έλενα Αγαθοκλέους και την Κωνσταντίνα Πέτερ του Ιδρύματος Μίτος.
Το δεύτερο μέρος της έκθεσης, στο Δημοτικό Κέντρο Τεχνών Λεμεσού, φιλοδοξεί να παρουσιάσει επιτελεστικά το σύνολο σχεδόν της συλλογής της Ήβης Μελεάγρου, πάνω από 300 έργα, σε συνεργασία με τον επιμελητή Ευαγόρα Βανέζη και την αρχιτέκτονα Ελεονώρα Αντωνίου.
Η απότομη οικονομική ανάπτυξη της Λεμεσού με τους πύργους ανέβασε τα ενοίκια δυσκολεύοντας τους καλλιτέχνες. Πώς αναδεικνύετε αυτό το θέμα στις δράσεις σας;
AK: Το ζήτημα του συνεχιζόμενου «εξευγενισμού» (gentrification) της Λεμεσού και της συνεπακόλουθης στεγαστικής κρίσης, επηρεάζει σφοδρά το καλλιτεχνικό οικοσύστημα και τους δημιουργούς της πόλης, με πολλούς να έχουν ήδη φύγει ή να παρακολουθούν τις κοινότητές τους να διασπώνται. Ένας από τους βασικούς επιμελητικούς μας στόχους ήταν να αναδείξουμε το εν λόγω ζήτημα στη δημόσια σφαίρα και παράλληλα να αξιοποιήσουμε το Art Explora Festival ως μια ευκαιρία για να στηρίξουμε έμπρακτα την καλλιτεχνική δημιουργία στην πόλη.
Πώς το πετυχαίνετε αυτό;
ΑΚ: Tο πρόγραμμά μας καταπιάνεται άμεσα με τις εν λόγω θεματικές μέσω του πολυεπίπεδου πρότζεκτ «Δικαίωμα σε Σπίτι: Ημερολόγια για τον εξευγενισμό της Λεμεσού», που εστιάζει στις φωνές της τοπικής κοινότητας, συγκεντρώνοντας περισσότερους από είκοσι καλλιτέχνες, ακαδημαϊκούς, ακτιβιστές, δημοσιογράφους, και κοινωνικούς λειτουργούς. Bάση του πρότζεκτ αποτελεί μια φιλόδοξη ομαδική έκθεση με πολυμεσικές εγκαταστάσεις, βίντεο, κινηματογράφο, φωτογραφία, γλυπτικά και ζωγραφικά έργα. Επίσης, θα παρουσιαστεί ένα πλούσιο πρόγραμμα παράλληλων δράσεων που περιλαμβάνει προβολές ταινιών και βίντεο, μια βραδιά ποίησης, ένα εργαστήρι δημιουργικής γραφής, μια ζωντανή συναυλία, μια ανοικτή συζήτηση με τη συμμετοχή του κοινού, και σειρά ψηφιακών εκδόσεων και podcast. Το πρότζεκτ θα στεγαστεί στον Πολυχώρο Συνεργείο και στον χώρο στάθμευσης του Ομίλου ΕΚΑ, και θα παρουσιαστεί κατά τη δεύτερη εβδομάδα του φεστιβάλ, σε επιμέλεια της Ανδρούλας Καφά.
Πιστεύετε ότι υπάρχουν χώροι στην πόλη που μπορούν να αξιοποιηθούν από τους καλλιτέχνες και να πάρουν νέα πνοή;
ΑΚ: Η Λεμεσός είναι μια πόλη όπου οι καλλιτέχνες, όπως και άλλες κοινωνικοοικονομικά ευάλωτες ομάδες, δεν μπορούν πλέον να ζήσουν, πόσο μάλλον να δημιουργήσουν ή να ονειρευτούν. Η έλλειψη πρόσβασης στον «χώρο» λόγω του συνεχιζόμενου εξευγενισμού και των υψηλών ενοικίων είναι ο βασικότερος λόγος. Χώροι υπάρχουν, και οι καλλιτέχνες τους χρειάζονται, ίσως περισσότερο από οτιδήποτε άλλο. Χωρίς όμως την κατάλληλη κρατική και θεσμική στήριξη, παραμένουν αποκλεισμένοι από αυτούς.
Στο Θέατρο Ριάλτο, για 15 ώρες, θα είναι σε εξέλιξη ένα δρώμενο με τίτλο «1953», που το σκηνοθετεί ο Χριστόδουλος Παναγιώτου. Γιατί δόθηκε αυτός ο τίτλος και τι αφορά;
ΧΠ: Το «1953» δεν είναι προγραμματικός τίτλος, αλλά προέκυψε συμπτωματικά μέσα από τη διαδικασία ανάπτυξης ενός εγχειρήματος που επιδιώκει να μεταμορφώσει ριζοσπαστικά το Θέατρο Ριάλτο σε έναν ενιαίο χώρο. Η αρχική ιδέα ήταν να διερευνηθεί η σχέση ανάμεσα στο «έξω» και το «μέσα», αξιοποιώντας τεχνολογίες μεταφοράς όπως το τηλέφωνο, το ραδιόφωνο και η απευθείας μετάδοση εικόνας. Από εκεί προέκυψε η μορφή μιας δεκαπεντάωρης δράσης συνεχούς ροής, χωρισμένης σε τρία μέρη: Το πρώτο και το τρίτο καλούν το κοινό να κινηθεί ελεύθερα στον χώρο, επιλέγοντας τη διαδρομή του μέσα από μια αλληλουχία ενεργειών, ενώ το μεσαίο οργανώνεται ως μια περίπου συμβατική παράσταση που προϋποθέτει δωρεάν κράτηση.
Ποιο είναι το σημείο αναφοράς;
ΧΠ: Το «1953» έγινε τελικά δραματουργικό σημείο αναφοράς. Τότε γεννήθηκαν ο Βαλεντίνος Ιωσήφ, μια σεμνή αλλά καταλυτική μορφή για την καλλιτεχνική σκηνή της Λεμεσού, και η Τζούλι, η ελεφαντίνα του Ζωολογικού Κήπου. Ο Βαλεντίνος γεννήθηκε σε δρόμο που εφάπτεται του Δημοσίου Κήπου, όπου έζησε η Τζούλι, και οι βιογραφίες τους τέμνονται συμβολικά, συγκροτώντας τον κορμό του έργου. Το 1953 είναι επίσης η χρονιά ίδρυσης της Κυπριακής Ραδιοφωνίας, της οποίας η πρώτη εκφώνηση ανήκει στην Ήβη Μελεάγρου, στοιχείο που προσθέτει ένα ακόμη επίπεδο στη θεματική της μεταφοράς και της φωνής. Η παράσταση, στην οποία συμμετέχουν πολλοί δημιουργοί, είναι ένα πολυφωνικό και ανοιχτό εγχείρημα που προτείνει μια σκηνική εμπειρία βασισμένη στη συλλογική ακρόαση, τη συμμετοχή και τις παράλληλες, τέμνουσες βιογραφίες που τη διατρέχουν.
Τα Art Walks εντάσσονται φέτος στο Art Explora Festival. Πόσο έχει συμβάλει αυτή η διοργάνωση στη διεύρυνση του κοινού που παρακολουθεί τέχνη;
ΧΠ: Σημαντικά. Τα Art Walks είναι μια απλή και ανοιχτή προσπάθεια συντονισμού. Η απόφαση, με τους Αλέξανδρο Διογένους και Τάσο Στυλιανού, ήταν να δημιουργήσουμε ένα πλαίσιο συνύπαρξης, όπου οι χώροι της Λεμεσού συνεργατικά ανοίγουν τις εκθέσεις τους το ίδιο Σαββατοκύριακο. Αυτό δημιούργησε ένα νέο κοινό και μια κοινή προσπάθεια που φαίνεται να θεσμοθετείται.
Μουσική, προβολές, περφόρμανς και θέατρο για 11 μέρες
Ποιες δράσεις θα μπορέσει να απολαύσει το κοινό στο πλωτό μουσείο και ποιες στην πόλη;
ΑΚ: Στο πλωτό μουσείο το κοινό μπορεί να απολαύσει δύο εμβυθιστικές εμπειρίες εικόνας και ήχου, τα «Μεσογειακά Θαύματα» και την «Οδύσσεια Ήχου». Kατά την παραμονή του καταμαράν στην πόλη, αναπτύσσεται παράλληλα για 11 ημέρες ένα πλούσιο πρόγραμμα εκδηλώσεων στον δημόσιο χώρο και στους σημαντικότερους καλλιτεχνικούς οργανισμούς της Λεμεσού. Το φεστιβάλ άρχισε στις 25 Οκτωβρίου, και συνεχίζεται σήμερα Κυριακή με τα εγκαίνια δύο εκθέσεων γύρω από τη ζωή και το έργο της συγγραφέως Ήβης Μελεάγρου στις Αποθήκες Παπαδάκη, και σε μορφή εικονικής πραγματικότητας στο Κέντρο Παραστατικών Τεχνών ΜΙΤΟΣ. Την ίδια μέρα, στην Πλατεία Παλιού Λιμανιού, τραγουδά η Σαβίνα Γιαννάτου με τους Primavera en Salonico και τη Lamia Bedioui, καθώς και η Κύπρια μουσικός Spivak.
Το δεύτερο Σαββατοκύριακο, το φεστιβάλ ενώνει δυνάμεις με το Limassol Art Walks, παρουσιάζοντας την δεκαπεντάωρη παράσταση 1953, με τη συμμετοχή περισσότερων από πενήντα καλλιτεχνών από την Κύπρο και το εξωτερικό, στο Θέατρο Ριάλτο. Παράλληλα πραγματοποιείται η έκθεση Δικαίωμα σε Σπίτι: Ημερολόγια για τον εξευγενισμό της Λεμεσού, που συνοδεύεται από ένα πλούσιο πρόγραμμα δράσεων όπως συναυλίες, συζητήσεις, και προβολές.
Την Κυριακή 2 Νοεμβρίου η κοινότητα των Φιλιππινέζων εργαζομένων και περφόρμερ στην Κύπρο παρουσιάζει το εκρηκτικό σόου ταλέντων «Your Face Sounds Familiar» στη μικρή αποβάθρα του Μόλου, όπου τις προηγούμενες μέρες θα πραγματοποιείται το «Cinemare», ένα υπαίθριο σινεμά με ταινίες γύρω από τις θεματικές της θάλασσας και του ταξιδιού.
Κατά την υπόλοιπη διάρκεια του φεστιβάλ παρουσιάζεται πληθώρα δράσεων, όπως η θεατρική παράσταση «Οther Reflexes» σε σκηνοθεσία της Εβίτας Ιωάννου, μια εγκατάσταση και ξενάγηση της Σεβίνας Φλωρίδου στο Φυτίδειο, η ξενάγηση «Νεκρογεωγραφίες» στο κοιμητήριο Αγίου Νικολάου από τους Γιάννη Παπαδάκη και Ιωάννα Παρασκευοπούλου, και ανοικτά στούντιος με τις καλλιτέχνιδες Tamara al-Samerrai από τον Λίβανο και Ghyzlène Boukaïla από την Αλγερία.
Στις 28 Οκτωβρίου, στο παλιό σινεμά στην οδό Μεσκίτ, παρουσιάζεται ένα διαθεματικό δρώμενο από το Κέντρο Παραστατικών Τεχνών ΜΙΤΟΣ με μουσική, μαγείρεμα, ηχητική ξενάγηση, και εγκατάσταση πολυμέσων. Στην ίδια τοποθεσία, στις 29 Οκτωβρίου, πραγματοποιείται μια ζωντανή συναυλία του Μαροκινού ερμηνευτή Walid Ben Selim. Το φεστιβάλ κλείνει στις 4 Νοεμβρίου, με μια ξενάγηση στο Αρχαιολογικό Μουσείο Λεμεσού γύρω από την ιστορία των ζώων στην Κύπρο, με τους Γιάννη Βιολάρη και Άγγελο Χατζηκουμή, η οποία συνοδεύεται από μια νέα ταινία των καλλιτεχνών Στέλιου Ιλτσιούκ και Δημήτρη Κολοκοτρώνη.
Λεμεσός – Το Art Explora Festival οργανώνεται σε διάφορα σημεία της πόλης. Από τις 25 Οκτωβρίου ως τις 4 Νοεμβρίου.
