Η «μητριάρχης» όλων των σύγχρονων Κύπριων μυθιστοριογράφων «επανασυστήνεται» σε δύο παράλληλες και πρωτοποριακές εκθέσεις, στη Λεμεσό– η πρώτη με τίτλο «Το Δωμάτιο της Ήβης Μελεάγρου» και η δεύτερη, λίγα μέτρα μακριά, με την έκθεση σπάνιων έργων ζωγραφικής που είχε στο σπίτι της η Κύπρια Λογοτέχνης, με τίτλο «Η πρόφαση της ζωγραφικής: Παραλλαγές στη Συλλογή της Ήβης Μελεάγρου».

Το κρεβάτι στο υπνοδωμάτιο-γραφείο της, στο πίσω μέρος του σπιτιού, ήταν απλό -ξύλινο, με μία κόκκινη κουβέρτα να σκεπάζει το σεντόνι και το λευκοντυμένο μαξιλάρι-, στον τοίχο δεξιά δέσποζε μία σπάνια μαυροκόκκινη μεγάλη αφίσα του Τσε Γκεβάρα να καπνίζει το πούρο του (απομεινάρι, μάλλον, από το μαθητικό δωμάτιο του γιου της, Λουκή, ο οποίος υπήρξε θαυμαστής του– δύο σε μία οι αγάπες και οι θύμησές της), φωτογραφίες από την καθημερινότητά της με τον ιατρό σύζυγό της, Γιάννη Μελέαγρο (έναν από τους διασημότερους παθολόγους της Λευκωσίας, για περίπου μισό αιώνα), ενώ πάνω από το μικρό κομοδίνο με το λευκό φωτιστικό, στον τοίχο πίσω της και στον τοίχο αριστερά της, περιβαλλόταν από δεκάδες φωτογραφίες– η Ήβη στην αντικατοχική πορεία των γυναικών του ’74 μαζί με την Μελίνα Μερκούρη, η Ήβη μπροστά από ένα μικρόφωνο μέσα σε studio ως η πρώτη γυναίκα εκφωνήτρια του ΡΙΚ, η Ήβη σε συνεδρίαση ως η πρόεδρος της Κεντρικής Επιτροπής Γυναικείων Οργανώσεων, η Ήβη σε πορτρέτα που της είχαν τραβήξει μέλη της οικογένειάς της, από το σπίτι της οικογένειας στο Πέντε Μίλι, ενώ κοντά στο προσκεφάλι της, σε ασπρόμαυρο φόντο, βρισκόταν η αγέρωχη μητέρα της, η Ευρού, πιασμένη χέρι χέρι με τον σύζυγό της, Ευστάθιο, ντυμένη στα μαύρα -φόρος τιμής πάντα στους πεθαμένους της- φορώντας πρωτοποριακά για την εποχή της μαύρα γυαλιά, στα πρώτα χρόνια που είχαν έρθει από τη Μόρφου για να εγκατασταθούν στην πιο ωραία ίσως σήμερα οδό της Λευκωσίας, την οδό Μεσολογγίου, που πριν από το 1950 ήταν απλώς μεγάλα χωράφια· με τις σημερινές μονοκατοικίες, τις μυρωδιές των δέντρων και των λουλουδιών, την ησυχία που την τρέφει προστατεύοντάς την από την πολύβουη Λουκή Ακρίτα (τι σύμπτωση, το όνομα του θείου της Ήβης!) και τη Ναυαρίνου, με τους αναγνωρίσιμους πλέον κατοίκους της που έκαναν την Κύπρο τόπο προσφοράς και επίγνωσης (μεταξύ τους, η Άννα Μαραγκού, η Φρύνη Βεναρδή κ.α.).

1975. Στο Προεδρικό Μέγαρο, με τον Αρχ. Μακάριο Γ’, μαζί με γυναίκες πρόσφυγες και συγγενείς αγνοουμένων, ως πρόεδρος της Κεντρ. Επ. Γυναικείων Οργανώσεων.

Κυρίως, το δωμάτιο της Ήβης Μελεάγρου (1928-2019) στην πετρόκτιστη μονοκατοικία της, περιβαλλόταν από ένα μεγάλο ψηφιδωτό φωτογραφικών ενσταντανέ -«σα να ήταν ένα φοιτητικό δωμάτιο, σα να ήταν κάτι “ζωντανό” – ο κόσμος της, ένας “πλούσιος” κόσμος, αποτυπώνεται επάνω στους τοίχους· ένας ανοιχτός καμβάς με πολλές αναφορές, από τη ρίζα του τόπου μέχρι κάτι παγκόσμιο, ως κάτι αρκετά απελευθερωτικό, όπως συμβαίνει και μέσα στα βιβλία της…», όπως μου επισημαίνει η Έλενα Αγαθοκλέους, Διευθύντρια του Κέντρου Παραστατικών Τεχνών ΜΙΤΟΣ- με τα πρόσωπα εκείνα που διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη του γραπτού της λόγου, των αναφορών της, των ετών που αγωνιζόταν για την κυπριακή δημοκρατία -είτε ως σημαίνον πρόσωπο του Πολιτισμού είτε ως μέλος της εκδοτικής μεγαλοφυίας των «Κυπριακών Χρονικών» της δεκαετίας του ’60-, αλλά και της ίδιας της της ζωής:

Με τον σύζυγό της, τον ιατρό, Γιάννη Μελέαγρο.

Με τα παιδιά της -Λουκή, Ελένη και Μαντώ-, τα εγγόνια της -Αλέξανδρο, Σοφία, Γιάννη, Ήβη, Κερύνεια (τι πρωτοτυπία ονόματος γυναίκας!) και Αταλάντη-, τον άντρα της φυσικά σε ευτυχισμένες τους στιγμές, κάποια σημαντικά αποκόμματα με αναφορές στην ίδια και στους αγώνες της για την Λογοτεχνία και την Κύπρο (ανάμεσά τους κι ένα δίπλα από τον Αρχ. Μακάριο Γ’), δύο μεγάλους χάρτες της Κύπρου, φωτογραφίες προτομών από αρχαιολογικά ευρήματα στην Κύπρο, αντίγραφα πινάκων εν είδει καρτ-ποστάλ που της άρεσαν ή που κάτι της θύμιζαν (με τους πρωτότυπους πίνακες των Τσαρούχη, Κκάσιαλου, Βότση, Κάνθου, Σάββα και άλλων, να «κρυφοκοιτούν» από την ανοιχτή πόρτα του σαλονιού δίπλα, και τον μεγάλο διάδρομο που οδηγούσε στην κύρια είσοδο του σπιτιού– όλοι τους, δώρο από τους ζωγράφους ή απογόνων τους προς την συγγραφέα, ως ένδειξη εκτίμησης και αναγνώρισης του συγγραφικού της κύρους για την Κύπρο).

1975. Από την ομιλία της, στην ιστορική πορεία των γυναικών προς την Αμμόχωστο.

Η Ήβη Μελεάγρου, η σημαντικότερη -προοδευτική και πρωτοπόρος, η χωρίς παρωπίδες- σύγχρονη Κύπρια συγγραφέας του προηγούμενου αιώνα, εκείνη η οποία άνοιξε «δρόμους» αναγνώρισης της Κυπριακής Λογοτεχνίας στην Ελλάδα και στο εξωτερικό με τις μετέπειτα πολλαπλές μεταφράσεις του έργου της -κυρίως, των βιβλίων της «Ανατολική Μεσόγειος» και «Προτελευταία Εποχή»-, η μόνη Κύπρια που τιμήθηκε -εκτός όλων των κρατικών της Κύπρου, για όλα της τα βιβλία- και με το «ακριβό» και αμερόληπτο Κρατικό Βραβείο Πεζογραφίας του Ελληνικού Υπουργείου Πολιτισμού (το 1983, ως η πρώτη Κύπρια που δεχόταν αυτή την τιμή, εωσότου περάσει μισός περίπου αιώνας μέχρι να τιμηθεί ξανά Κύπριος λογοτέχνης με το ίδιο -υψηλής αναγνώρισης- βραβείο· η Λουΐζα Παπαλοΐζου για το «Βουνί» της, η οποία, όπως μου είχε πει σε συνέντευξή της για τον «Φιλελεύθερο», υπήρξε θαυμάστρια της Μελεάγρου όταν εντρυφούσε στο μυθιστόρημα και στην ιστορία του).

Η Ήβη Μελεάγρου. © Ελένη Παπαδοπούλου

Αν ζούσε σήμερα η Ήβη Μελεάγρου -η «μητριάρχης» όλων των σύγχρονων Κύπριων μυθιστοριογράφων-, η οποία απεβίωσε πριν από έξι χρόνια, θα ένιωθε σίγουρα μια κάποια ικανοποίηση για την «επαναφορά» της -αν και με προφανή αμηχανία, μη συνηθισμένη σε τέτοιο «θόρυβο» γύρω από το όνομα και την αναγνωρισμένη μεγάλη λογοτεχνική της αξία- αλλά και μέγιστη ευτυχία και ευγνωμοσύνη για την απόλυτη κατανόηση που έδειξαν κάποια (προφανώς, άγνωστά της) νέα παιδιά -η Έλενα, η Κωνσταντίνα, η Θεοπίστη, ο Χριστόδουλος, η Αντρούλα κ.α.- που «ξαναδιάβασαν» απ’ την αρχή, γραμμή- γραμμή το έργο της, που το κατανόησαν στην πλήρη του διάσταση, που εντρύφησαν στην κάθε του σελίδα και που το επανέφεραν στο 2025 μαζί με την ίδια και την δυναμική της λογοτεχνική -και όχι μόνο- προσωπικότητα. Που την «ανέστησαν» εντέλει, σε ένα ολοκαίνουργιο κοινό, ωσεί παρούσα. 

xatzigeorgiou@yahoo.com

Ελεύθερα, 2.11.2025