«Νοημοσύνη, Φυσικό, Τεχνητό, Συλλογικό» είναι ο τίτλος της φετινής Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής που διεξάγεται στη Βενετία. Γιατί, σε έναν κόσμο που φλέγεται, η αρχιτεκτονική πρέπει να αξιοποιήσει όλη την ευφυΐα γύρω μας, εξήγησε ο επιμελητής Carlo Ratti.
Με την κλιματική αλλαγή να αποτελεί πλέον πραγματικότητα ο ρόλος της αρχιτεκτονικής επανακαθορίζεται. Κι η φετινή Μπιενάλε στόχο έχει να εξερευνήσει ιδέες που δίνουν λύσεις στις νέες ανάγκες. Αντλώντας γνώσεις από διάφορες κλάδους,όπως η τέχνη, η μηχανική, η βιολογία, οι κοινωνικοπολιτικές επιστήμες και από άλλους τομείς που παίζουν ρόλο στη διαμόρφωση του δομημένου περιβάλλοντος, οι αρχιτέκτονες κλήθηκαν να οραματιστούν ένα πιο βιώσιμο μέλλον.
Στα περισσότερα εκθέματα, διαφαίνεται στροφή σε παραδοσιακές τεχνικές και υλικά, καθώς και ανακυκλώσιμα και φιλικά προς το περιβάλλον υλικά. Ακόμη και υλικά περιορισμένης και φθαρτής χρήσης, που αμφισβητούν τη μονιμότητα της κατασκευής. Διαφαίνεται επίσης η ανάγκη της αποκατάστασης και της εκ νέου απόδοσης σε νέες χρήσεις, αποτρέποντας αφ’ ενός τη φθορά και την υποβάθμιση/περιθωριοποίησή της κι από την άλλη ικανοποιώντας τις αυξανόμενες ανάγκες κατοίκων, κοινωνικών/επαγγελματικών ομάδων. Γίνεται επίσης σύγκριση της παραδοσιακής τεχνικής με τη ρομποτική και του κλασικού σχεδιασμού με την Τεχνητή Νοημοσύνη, παρουσιάζονται μικρο-κήποι (κήποι τσέπης) ως μια εναλλακτική της εξαφάνισης περιαστικού πράσινου και ως απάντηση στην υπερθέρμανση.
Από τις προτάσεις που παρουσιάζονται η Κριτική Επιτροπή επέλεξε ως επικρατέστερη την συμμετοχή του Μπαχρέιν με τίτλο «Κύμα καύσωνα», στην οποία απονεμήθηκε ο Χρυσός Φοίνικας. Η πρόταση του Μπαχρέιν, την οποία υπογράφει ο αρχιτέκτονας Andrea Faraguna, εξερευνά την παθητική ψύξη χρησιμοποιώντας γεωθερμικά πηγάδια και ηλιακές καμινάδες που συνδέονται μέσω ενός θερμο-υγρομετρικού άξονα, ο οποίος με τη σειρά του συνδέει τις υπόγειες συνθήκες με τον εξωτερικό αέρα. Στον εκθεσιακό χώρο η εκσκαφή δεν ήταν δυνατή, για αυτό και μηχανικός αερισμός μιμείται αυτό το σύστημα. Το έργο αναδεικνύει τον σχεδιασμό με χαμηλές επιπτώσεις και κλιματική προσαρμογή για εξωτερικούς χώρους εργασίας σε θερμά κλίματα, δίνοντας έμφαση στην περιβαλλοντική ευθύνη, την κοινωνική δικαιοσύνη και τις καινοτόμες αρχιτεκτονικές λύσεις.
Εύφημη μνεία απονεμήθηκε στη συμμετοχή του Βατικανό με τίτλο «Ανοικτό Έργο», που παραπέμποντας στο ομώνυμο έργο του Ουμπέρτο Έκο ευαγγελίζεται έναν χώρο ανοιχτό στην επικοινωνία και τη συλλογικότητα καθώς και στις νέες προκλήσεις με έμφαση στις προκλήσεις που φέρνει η Τεχνητή Νοημοσύνη. Το έργο είναι ένα «εργοτάξιο, μια συνεχής διαδικασία, στην οποία όλοι καλούνται να συνεργαστούν».
Εύφημη μνεία απονεμήθηκε επίσης στο Βρετανικό Περίπτερο (GBR: Geology of Britanic Repair) η οποία αναφέρεται στην παραγωγή ανισοτήτων και την περιβαλλοντική υποβάθμιση μέσω των αρχιτεκτονικών επιλογών επιχειρώντας αποκατάστασή τους.
Στην πρόταση «Canal Cafe» των Diller Scofidio +Renfro, Natural Systems Utilities, SODAI, Aaron Betsky, Davide Oldani, απονεμήθηκε Χρυσός Λέοντας για την καλύτερη συμμετοχή. Πρόκειται για μια εγκατάσταση που έχει σχεδιαστεί για να χρησιμοποιεί φυσικά συστήματα φιλτραρίσματος για τον καθαρισμό του νερού από τα κανάλια της Βενετίας και να το μετατρέπει σε καφέ τον οποίο μπορούν να απολαύσουν οι επισκέπτες.
Αργυρός Λέοντας για την πιο ελπιδοφόρα συμμετοχή απονεμήθηκε στο έργο των Κέιτ Κρόφορντ και Βλάνταν Τζόκερ «Υπολογίζοντας τις Αυτοκρατορίες: μια γενεαλογία Τεχνολογίας και Δύναμης από το 1500» (Calculating Empires: A Genealogy of Technology and Power Since 1500.)
Ο Χρυσός Λέοντας για Επίτευγμα Ζωής και ο Ειδικός Χρυσός Λέοντας για Επίτευγμα Ζωής εις Μνήμη απονεμήθηκαν στην Αμερικανίδα φιλόσοφο Donna Haraway και στον Ιταλό αρχιτέκτονα και σχεδιαστή Italo Rota (1953–2024), αντίστοιχα.
Η Κύπρος συμμετέχει με την πρόταση «(Στις πέτρες) – Εδώκαμεν σας την αναπνοή μας τζαι εψιθυρίσετε την πίσω στο χώμα» της αρχιτεκτόνισσας Σεβίνας Φλωρίδου, με συν-επιμελήτριες τις Νίκολα Μητροπούλου και Clara Zinecker, βοηθό αρχιτέκτονα τον Aaron Gatt, την ομάδα καλλιτέχνιδων-ερευνητριών Fisherwomxn (Μύριαμ Γκατ, Ιουλίτα Τουμαζή, Σέτα Αστραίου-Καρύδη) και την ομάδα τεχνιτών TERRACT-Σαλαμιού. Η πρόταση αναφέρεται στην τέχνη της ξερολιθιάς, σχολιάζοντας κριτικά τον εκμεταλλευτικό χαρακτήρα του σύγχρονου “εξορυκτικού” καπιταλισμού.
– Η 19η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής θα διαρκέσει έως τις 23 Νοεμβρίου.
Ελεύθερα 25.5.2025
