Η «Μπιενάλε της Γάζας» είναι μια περιοδεύουσα έκθεση που αποτελεί φάρο ανθεκτικότητας μέσα στην καταστροφή και τη φρίκη.
Από τον Απρίλιο του 2024, καλλιτέχνες από τη Γάζα άρχισαν να συγκεντρώνονται σ’ ένα ενιαίο συλλογικό πρόγραμμα, αναζητώντας τρόπους για να χρησιμοποιήσουν την τέχνη, έτσι ώστε να αντισταθούν στη γενοκτονία.
Η Μπιενάλε της Γάζας παρουσιάζεται ως μια παγκόσμια έκθεση που ενσαρκώνει ένα πολυδιάστατο ταξίδι. Μεταφέρει έργα από τη Γάζα σε όλον τον κόσμο, ενώ τα έργα τέχνης ταξιδεύουν ανθρώπους απ’ όλον τον κόσμο στην πολύπαθη περιοχή.
Από τις 18 Σεπτεμβρίου έως τις 4 Νοεμβρίου 2025 ο Λόφος art project στην Αθήνα (Βελβενδού 39, Κυψέλη) παρουσιάζει την έκθεση «Στη ζώνη του πυρός. Θαύματα μέσα στα ερείπια– Η Μπιενάλε της Γάζας», με έργα καλλιτεχνών που ζουν και εργάζονται στη Γάζα εν μέσω της γενοκτονίας ή κατάγονται από αυτή, σε επιμέλεια των Φαίης Τζανετουλάκου και Δημήτρη Σαραφιανού.
Ο Λόφος αποτελεί το ελληνικό περίπτερο της «Μπιενάλε της Γάζας», που αποτελείται από αρκετά ανάλογα περίπτερα ανά τον κόσμο.
Καθώς οι προσπάθειες για την ανακούφιση της ανθρωπιστικής καταστροφής στη Γάζα δείχνουν ελάχιστη πρόοδο, μια ομάδα Παλαιστινίων δημιουργών αξιοποιεί τη δύναμη της τέχνης για να επαναφέρει την ανθρωπιά εν μέσω μιας απάνθρωπης συνθήκης.
Η Μπιενάλε της Γάζας, μια έκθεση με τη συμμετοχή 60 καλλιτεχνών, είναι ένα αποκεντρωμένο γεγονός που πραγματοποιείται σε 19 χώρους σε 12 πόλεις του κόσμου, μεταξύ των οποίων και τρία νέα περίπτερα στη Βόρεια Αμερική- στο Τορόντο, την Ουάσιγκτον και, τον επόμενο μήνα, στη Νέα Υόρκη.
Η έκθεση είναι αφιερωμένη στην ανθεκτικότητα της παλαιστινιακής τέχνης απέναντι στη συνεχιζόμενη βία και στον ανεκτίμητο ρόλο της στην ανοικοδόμηση της πολιτιστικής ταυτότητας της παλαιστινιακής γης και του λαού της, ως απάντηση στη γενοκτονία.
Ο τίτλος της έκθεσης αποτελεί κάλεσμα για δράση, αναγνωρίζοντας τον ανείπωτο πόνο και το τραύμα του παλαιστινιακού λαού. Σε αυτό το σκηνικό βίας, καταστροφής και απάθειας, θα διερευνηθεί η σημασία της δημιουργίας τέχνης υπό τις πιο ακραίες συνθήκες, θέτοντας βαθιά ερωτήματα: Τι σημαίνει να δημιουργείς τέχνη όταν ολόκληρες κοινότητες εξαφανίζονται; Τι αποκαλύπτουν οι δολοφονίες καλλιτεχνών και η καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς για τον κόσμο, στον οποίο ζούμε; Και, το πιο σημαντικό, πώς η τέχνη προσφέρει ελπίδα σε μια εποχή απαράμιλλης δυστυχίας;
Τα έργα που παρουσιάζονται έχουν δημιουργηθεί εν μέσω γενοκτονίας, από καλλιτέχνες που έχουν γίνει μάρτυρες ό,τι χειρότερου είναι ικανή να κάνει η ανθρωπότητα. Αψηφώντας όλες τις προκλήσεις, οι καλλιτέχνες στη Γάζα συνέχισαν να εργάζονται, αντιμετωπίζοντας αδιανόητες δυσκολίες και δημιούργησαν έργα που μας υπενθυμίζουν ότι η τέχνη είναι απαραίτητη για τη ζωή και την επιβίωσή μας ως είδος.
Ως αποκεντρωμένη παγκόσμια έκθεση, καλεί σε δράση ένα διεθνές κίνημα αλληλεγγύης με την Παλαιστίνη, αίροντας την πολιορκία της Γάζας μέσω της τέχνης. Το πρόγραμμα υποστηρίζει το θεμελιώδες δικαίωμα ενός λαού να υπάρχει με αξιοπρέπεια στη γη του.
Παρά τη θλίψη και τον πόνο και εν μέσω της μυρωδιάς του θανάτου, οι καλλιτέχνες στη Γάζα φυτεύουν σπόρους ελπίδας για την ανθρωπότητα, όχι μόνο στη Γάζα αλλά και σε όλον τον κόσμο. Η Γάζα θα συνεχίσει να αναγεννιέται ξανά και ξανά, ακριβώς όπως η ανθρωπότητα και η τέχνη είναι μια αέναη αναγέννηση. Κανένας πόλεμος δεν μπορεί να σταματήσει τα όνειρα και κανένας μηχανισμός κυριαρχίας δεν μπορεί να σβήσει το φως στις καρδιές και τα μυαλά των δημιουργών.
Η Μπιενάλε της Γάζας είναι ένα κάλεσμα προς τον κόσμο, τους καλλιτέχνες και τα πολιτιστικά ιδρύματα, να σταθούν αλληλέγγυοι με τους Παλαιστίνιους καλλιτέχνες, να τους υποστηρίξουν και να συνεργαστούν για να διασφαλίσουν ότι οι φωνές και οι ιστορίες τους θα παραμείνουν ζωντανές και τα έργα τους μια απόδειξη αγώνα και ανθεκτικότητας, φωτίζοντας ένα μονοπάτι για την ανθρωπότητα στην πιο δύσκολη στιγμή.
«Υπάρχει μια σιωπηλή οδύνη και θλίψη που καίει αθόρυβα την καρδιά, μαζί με το σοκ και τη μοναξιά- συναισθήματα που δεν μπορεί να αποτυπώσει μια κάμερα και συχνά αγνοούνται από τα ΜΜΕ, τα οποία εστιάζουν σε διαμελισμένα σώματα σαν να ήταν απλές κούκλες, παραβλέποντας τον πραγματικό ανθρώπινο πόνο και τους αγαπημένους που μένουν πίσω», δηλώνει η καλλιτέχνις Ruba Mahmoud Hassan, που συμμετέχει στη Μπιενάλε.
Η οργάνωσή της στη Γάζα στηρίζεται σε ομάδα καλλιτεχνών και ο παγκόσμιος συντονισμός της πραγματοποιείται από την ομάδα του Απαγορευμένου Μουσείου στη Ραμάλα.
Συμμετέχουν οι καλλιτέχνες: Ahmed Adnan, Ahmad Aladawi, Ahmad Muhanna, Alaa Abu Saif, Alaà Al Shawa, Ashraf Sahwiel, Aya Juha, Bassel Aklouk, Diana Alhosary, Emad Badwan, Fadel Tafesh, Hala Eid Alnaji, Jehad Jarbou, Ghanem Al Den, Ibrahim Al Sultan, Khaled Hussein, Lamis Dajani Shawwa, Liza Madi, Maisara Baroud, Mary Ann Jaraisy, Maysa Yousef, Motaz Naim, Osama Naqqa Hussein, Rasha Alrayes, Ruba Mahmoud Hassan, Ola Al Sharif, Sohail Salem, Yasmeen Al Daya, Yahya Alsholy, Yara Zuhod.
Στο πλαίσιο της έκθεσης στην Αθήνα, το Σάββατο 20 Σεπτεμβρίου στις 7μ.μ. πραγματοποιείται συζήτηση παρουσία καλλιτεχνών που συμμετέχουν στην έκθεση, αλλά και σύνδεση με τα εγκαίνια του Τουρκικού Περίπτερου της Μπιενάλε της Γάζας, μέρους της Διεθνούς Μπιενάλε της Κωνσταντινούπολης.
Η εκδοχή της Μπιενάλε στη Νέα Υόρκη θα διαρκέσει πέντε ημέρες (10–14 Σεπτεμβρίου) στον μη κερδοσκοπικό καλλιτεχνικό χώρο Recess στο Μπρούκλιν, ενώ μια μικρότερη εκδοχή θα παραμείνει εκεί για τρεις μήνες (18 Σεπτεμβρίου – 20 Δεκεμβρίου).
«Η σημασία αυτού του πρότζεκτ έγκειται στην ικανότητά του να θέτει την τέχνη στην πρώτη γραμμή μιας παγκόσμιας αφύπνισης, να προκαλεί τον χώρο της τέχνης να αναμετρηθεί με το βάρος της γενοκτονίας και να παρουσιάζει ένα μοντέλο ανθεκτικότητας, ανταποκρινόμενο στην επιτακτική ανάγκη αναγνώρισης του βάθους και της πολυπλοκότητας της ανθρώπινης ζωής» σημειώνει εκπρόσωπος της Μπιενάλε σε δήλωσή του. «Το δικαίωμα ενός λαού να ζει με αξιοπρέπεια στη γη του είναι θεμελιώδες για τον ίδιο τον σκοπό της τέχνης».
«Η Μπιενάλε μας προσκαλεί να αλληλεπιδράσουμε με τη δύναμη της τέχνης να αντανακλά ένα αδιανόητο παρόν, να αψηφά όλες τις προκλήσεις και να οικοδομεί ένα παγκόσμιο κίνημα», ανέφερε εκπρόσωπος του Recess.
Η Μπιενάλε της Γάζας έχει λειτουργήσει κυρίως ως μια προσπάθεια υπεράσπισης και ευαισθητοποίησης με σκοπό τη συγκέντρωση πόρων, συνεργαζόμενη με ιδρύματα όπως το Al Risan Art Museum και το Art for Palestine.
Πέρα από την ανυπολόγιστη ανθρωπιστική καταστροφή στη Γάζα, όπου πάνω από 62.000 Παλαιστίνιοι έχουν σκοτωθεί από την έναρξη της ισραηλινής επίθεσης μετά τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου, εκ των οποίων το 70% είναι γυναίκες και παιδιά, ενώ δεκάδες άνθρωποι πεθαίνουν από ασιτία, εκτιμάται ότι πάνω από 200 πολιτιστικοί θεσμοί και χώροι πολιτιστικής κληρονομιάς στη Γάζα, συμπεριλαμβανομένων πανεπιστημίων, τζαμιών και βιβλιοθηκών, έχουν καταστραφεί από τους ισραηλινούς βομβαρδισμούς: μια ανυπολόγιστη απώλεια της παλαιστινιακής συλλογικής μνήμης και ταυτότητας.
