Η Κύπρια εικαστικός Βάσια Αδάμου Βανέζη και η Παλαιστίνια Emily Jacir εξερευνούν έννοιες της απώλειας, του εκτοπισμού και της αίσθησης του ανήκειν.
Το βιβλίο «Art, Borders and Belonging: On Home and Migration» είναι μια νέα έκδοση που ερευνά σε βάθος το πώς οι έννοιες «σπίτι», «εστία», «πατρίδα» εκπροσωπούνται στη σύγχρονη παγκόσμια τέχνη. Το βιβλίο έχει επιμεληθεί η ιστορικός τέχνης διδάκτωρ Μαρία Φωτίου, σε συνεργασία με την καθηγήτρια Marsha Meskimmon.
Η έκδοση περιλαμβάνει σύγχρονα δοκίμια που διερευνούν τις συνθήκες της παγκόσμιας μετανάστευσης. Σημαντικός άξονας των κειμένων είναι η κατανόηση της έννοιας της δημιουργίας μιας νέας πατρίδας μέσω των μεταναστευτικών αφηγήσεων.
Ο τόμος ξεκινά με τη διερεύνηση της Μαρίας Φωτίου σε σχέση με δύο έργα που παρουσιάστηκαν κατά τη διάρκεια της διεθνούς έκθεσης τέχνης documenta 14 το 2017: Το έργο της Ελληνοκύπριας καλλιτέχνιδας Bάσιας Βανέζη «Υφαίνοντας μαζί | Το πλέγμα της μνήμης» και της Παλαιστίνιας καλλιτέχνιδας Emily Jacir «Μνημείο για τα 418 παλαιστινιακά χωριά που καταστράφηκαν, ερημώθηκαν και κατελήφθησαν από το Ισραήλ το 1948».
Οι καλλιτέχνιδες μοιράζονται το γεγονός ότι και οι δύο κάλεσαν το κοινό να συμμετάσχει στη δημιουργία των έργων τους. Στο κείμενό της η Μαρία Φωτίου αναλύει το πώς τα δυο έργα μπορούν να κατανοηθούν ως πολιτικοποιημένα «projects of belonging», θεωρώντας ότι αποτελούν φόρο τιμής για τις δύο διχοτομημένες πατρίδες, Κύπρο και Παλαιστίνη.
Η Βάσια Βανέζη, καλλιτέχνιδα με έδρα την Αθήνα, παρουσίασε το έργο της «Weaving Together – The Grid of Memory in the Victoria Square Project» στην documenta 14 της Αθήνας, στην οποία προσκλήθηκε να συμμετάσχει.
Η γεννημένη στη Λευκωσία Βανέζη εξερευνά στη δουλειά της θέματα απώλειας, εκτοπισμού, ιστορίας και της αίσθησης του ανήκειν. Ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο στις δημιουργίες της είναι οι αυτοβιογραφικές εμπειρίες που χρησιμοποιεί για να αναπαραστήσει τη γεωπολιτική διαίρεση της πατρίδας της.
Για το έργο της, η Βανέζη κάλεσε τον κόσμο να μαζεύεται κάθε Παρασκευή βράδυ στην πλατεία Βικτωρία και να υφαίνει μαζί. Πάνω από εξήντα άτομα πήραν μέρος στη διαδικασία ύφανσης και κατασκευής του έργου.
Οι αναμνήσεις της φυσικής και συναισθηματικής αναχώρησης, γράφει η Μαρία Φωτίου, είναι καθοριστικές στο «Weaving Together – The Grid of Memory». Το έργο γίνεται όργανο, όχι μόνο για την καλλιτέχνιδα για να μεταφέρει τις δικές της αναμνήσεις ως πρόσφυγας, αλλά και για να εκφράσει την επιθυμία και τη διαρκή ελπίδα της να επιστρέψει στο σπίτι που αναγκάστηκε να εγκαταλείψει ως παιδί.
«Είμαι πρόσφυγας. Το σπίτι που γεννήθηκα είναι στην κατεχόμενη Λευκωσία. Ήταν πολύ ωραίο το σπίτι μου. Μπροστά είχε μια τζαμαρία και στην πίσω αυλή μια κληματαριά και μια λεμονιά. Η τελευταία φορά που το είδα ήταν στις 20 Ιουλίου 1974. Την ημέρα της τουρκικής εισβολής. Έφυγα και δεν ξαναγύρισα ποτέ. Ήμουν πέντε χρονών. Οι σειρήνες βούιζαν οι βόμβες έπεφταν και ο ουρανός ήταν μαύρος. Δεν πρόλαβα να πάρω μαζί μου τίποτα. Ούτε την αγαπημένη μου κούκλα. Φύγαμε με τα ρούχα που φορούσαμε. Το μόνο που έχω είναι αυτό το φουστανάκι. Ένας κόκκινος θησαυρός μνήμης. Δεν ξεχνώ. Και περιμένω να πάω πίσω», λέει η Βανέζη.
Ακολουθώντας μια εννοιολογική προσέγγιση, τα έργα της Παλαιστίνιας εικαστικού και ακτιβίστριας Emily Jacir εγείρουν κοινωνικοπολιτικά ζητήματα όπως η μετακίνηση πληθυσμών, τα σύνορα και τα όρια, η απώλεια και η αντίσταση, με ιδιαίτερη αναφορά στο Παλαιστινιακό ζήτημα. Το έργο της «Μνημείο στα 418 παλαιστινιακά χωριά που καταστράφηκαν, ερημώθηκαν και κατελήφθησαν από το Ισραήλ το 1948» (2001) αποτελείται από μια σκηνή προσφύγων στην οποία είναι κεντημένα τα ονόματα 418 παλαιστινιακών χωριών. Τα ονόματα κεντήθηκαν από 140 άτομα τα οποία προσκάλεσε η εικαστικός.
Όπως επισημαίνει η Μαρία Φωτίου, η προσέγγιση των Βανέζη και Jacir να προσκαλούν το κοινό να πλέξουν μαζί τους γίνεται ένας καινοτόμος μηχανισμός καταγραφής πολύτιμων αφηγήσεων εξορίας και της αίσθησης του ανήκειν. Τα δύο έργα εφιστούν την προσοχή όχι μόνο στην αναγκαστική μετακίνηση των ανθρώπων αλλά και στις αναμνήσεις τους και στην επιθυμία να επιστρέψουν στον τόπο που ανήκουν.
Το βιβλίο εκδόθηκε από την Bloomsbury Academic
https://www.bloomsbury.com/uk/art-borders-and-belonging-9781350203068/
Δείτε περισσότερα για το έργο της Βάσιας Αδάμου Βανέζη στους πιο κάτω συνδέσμους.
https://www.vanezi.com/aural-histories–sound-ethnographies.html
Ελεύθερα, 9.1.2022.
