Έργα του βρίσκονται στις μόνιμες συλλογές του Centre Pompidou στο Παρίσι, στην Αυστριακή Πινακοθήκη Belvedere και σε σημαντικά μουσεία άλλων χωρών. Ωστόσο, ο καλλιτέχνης νιώθει συχνά την ανάγκη να εκθέτει στην Κύπρο εφόσον, όπως ο ίδιος λέει, η πρακτική του συνδέεται με τον τόπο καταγωγής του. Τα θέματά του αφορούν τον πόλεμο, το προσφυγικό – μεταναστευτικό, και χαρακτηρίζουν πολλές εκθέσεις του.

Η πρόσφατη δουλειά του στην γκαλερί eins της Λεμεσού ενεργοποιεί αρχεία πολέμου και εκμαγεία διάσωσης της ζωής.

-Πώς επέλεξες την Αθήνα ως βάση για τη δουλειά σου;  Ήταν συνειδητή επιλογή μου, θεωρώ πολύ σημαντικό ότι κατάφερα να μείνω σ’ αυτή τη μεγαλούπολη. Όπως επιλέγουν άλλοι το Λονδίνο, την Αγγλία ως αποικία της Κύπρου, εγώ έχω επιλέξει την Ελλάδα. Λόγω του ονόματός μου ενδιαφέρθηκα από πολύ μικρός για τον Σωκράτη και τη φιλοσοφία του. Πάντα με γοήτευε το ελληνικό πνεύμα, οι σπουδαίοι άνθρωποι της Ιστορίας, της Φιλοσοφίας, της Τέχνης, όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και της Κύπρου. Η σχέση μας με την Ελλάδα υπάρχει από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα και είμαστε σύμμαχοι σε όλα τα επίπεδα. Αυτή η σχέση είναι λίγο παρεξηγημένη από κάποιους. Προσωπικά δεν θεωρώ ότι λείπω από την Κύπρο ή την Αθήνα.

-Σε ενδιαφέρει να εκθέτεις συχνά στην Κύπρο; Δεν μπορώ να μην έρθω για να δουλέψω και να παρουσιάσω δουλειά μου εδώ. Είναι συνθήκη της πρακτικής μου που μετρά αρκετά χρόνια, γιατί η θεματολογία μου έχει να κάνει με την Κύπρο και τα έργα μου αυτά παρουσιάζονται και στο εξωτερικό. Άλλωστε, σε όλες τις εκθέσεις μου παρουσιάζομαι ως Κύπριος καλλιτέχνης.

-Η πρόσφατη έκθεση σου στη γκαλερί Eins στη Λεμεσό έχει τον μεγάλο τίτλο «Καμία μάχη δεν είναι δυνατή και κανένας πόλεμος δεν μπορεί να ολοκληρωθεί με επιτυχία σήμερα χωρίς τη χρήση και καταστροφή τεράστιων ποσοτήτων αλουμινίου». Πώς επέλεξες αυτό ως βασικό σου υλικό; Αυτή τη φράση που χρησιμοποίησα ως τίτλο της έκθεσης τη δανείστηκα απο κάποιο ειδικό στο αλουμίνιο ο οποίος την είπε το 1953 τότε που μπήκε στην αγορά ως πιο ελαφρύ υλικό. Το αλουμίνιο είναι πρωταγωνιστής των πολεμικών προϊόντων. Στη δουλειά μου συναντώ το αλουμίνιο μεταφορικά και κυριολεκτικά. Το χρησιμοποίησα και σε προηγούμενη δουλειά μου στη Χίο, σε μια συνεργασία με τον οργανισμό σύγχρονης τέχνης DEO.

-Αυτή η έκθεση είναι ένα δικό σου σχόλιο στους πολέμους που γίνονται σήμερα; Ναι είναι ένα δικό μου σχόλιο σ’ αυτό που γίνεται. Το υλικό των έργων με οδήγησε σε ένα εικαστικό αποτέλεσμα με επίκεντρο τον πόλεμο στον πλανήτη. Βλέπουμε να χύνεται αίμα στην κοντινή μας Παλαιστίνη, στην Ουκρανία, στο Ισραήλ, στη Ρωσία, κάθε μέρα πεθαίνει κόσμος, αντιδρούμε με τα μέσα που έχουμε, όμως την άλλη μέρα δεν υπάρχει δεύτερη σκέψη. Είναι μεγάλη ντροπή για την ανθρωπότητα το γεγονός ότι πεθαίνουν παιδιά στους πολέμους.

-Πώς προέκυψε το ενδιαφέρον σου για τα θέματα πολέμου, προσφυγιάς, μετανάστευσης; Αυτή η ευαισθησία μου ενάντια στους πολέμους ξεκινά και από το γεγονός ότι είμαι Κύπριος. Από μικρός έχω μάθει για την προσφυγιά, τον πόλεμο. Οι μνήμες μας και οι αναφορές μας ως παιδιά είχαν να κάνουν με τον πόλεμο. Είναι κάτι που το φέρουμε μέσα μας. Η δουλειά μου έχει να κάνει με αυτά τα θέματα εδώ και 22 χρόνια. Όταν άνοιξαν τα οδοφράγματα και πήγα για πρώτη φορά στην κατεχόμενη Κύπρο, ξύπνησαν όλες οι αισθήσεις μου. Κάθε φορά που τα σκέφτομαι, θυμώνω και τα θεωρώ απαράδεκτα. Δεν δέχομαι την άποψη ότι «έτσι είναι η ζωή και τα συμφέροντα». Αυτό το πράγμα το θεωρώ το μεγαλύτερο πρόβλημα των ανθρώπων. Εγώ ποτέ δεν είπα ότι έτσι είναι τα συμφέροντα. Αν το αποδεχτείς, είναι σαν να αποδέχεσαι και τον θάνατο αθώων. Δεν μπορούμε να λέμε «έτσι είναι ο πόλεμος». Για μένα δεν είναι, και το καταδικάζω. Ο ακτιβισμός μου εκφράζεται μέσα από τη δουλειά μου μέσα από το ρόλο μου ως καλλιτέχνης.

-Τα έργα σου δημιουργήθηκαν στην Κύπρο και στην Αθήνα. Μίλησέ μας λίγο για τη διαδικασία παραγωγής. Έλαβα μέρος σε ένα πρόγραμμα φιλοξενίας στις Πλάτρες, σε χώρο που μου παραχώρησε το Pylon Αrt and Culture και ο συλλέκτης Αλέξανδρος Διογένους. Δούλεψα εκεί για 50 ημέρες και έπειτα συνέχισα στην Αθήνα. Εκεί παράχθηκαν τα έργα και τα στείλαμε με πλοίο στη Λεμεσό.

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΔΙΑΣΩΣΗΣ

-Στην έκθεση σου βλέπουμε στοιχεία που παραπέμπουν στον πόλεμο, αλλά και έργα με υλικά που χρησιμοποιούνται για τη διάσωση των μεταναστών. Στην πρακτική μου υπάρχει πάντα μια ροή και μια συνέχεια ανάμεσα στις εκθέσεις μου. Στη δουλειά μου ενεργοποιούνται αρχεία πολέμου αλλά και εκμαγεία διάσωσης της ζωής. Το τελευταίο μου έργο στη γκαλερί Breeder που με εκπροσωπεί στην Αθήνα είναι το «Εγχειρίδιο διάσωσης» με θέμα το προσφυγικό, το μεταναστευτικό. Εκεί ξεκίνησα αυτό το έργο και το ολοκλήρωσα το 2025. Έχω ένα τεράστιο και μοναδικό αρχείο από το 1970 για το «Εγχειρίδιο διάσωσης». Ο άνθρωπος με τρυφερότητα σχεδιάζει εργαλεία διάσωσης τα οποία χρησιμοποιεί για τους πρόσφυγες που κινδυνεύουν μέσα στο νερό. Αυτά τα εργαλεία δεν τα βρίσκεις έξω στο εμπόριο. Μόνο αν είσαι άμεσα επηρεαζόμενος μαθαίνεις γι’ αυτά, όπως αυτός που αφήνει τον τόπο του, μπαίνει σε μια βάρκα στη θάλασσα για να σωθεί από τους πολέμους και σκέφτεται ότι μπορεί να φτάσει ζωντανός στη στεριά. Και όταν κινδυνεύσει, κάποιοι των διασώζουν.

-Το «Εγχειρίδιο διάσωσης» έχει ταξιδέψει σε διάφορες χώρες; Ξεκίνησε το 2019 στην Αθήνα. Έπειτα, το έργο έγινε πιο μεγάλο όταν πήγε στην Αφρική, στην έκθεση «Επιστροφές στην Αφρική». Ήταν ένα πρότζεκτ σε εξέλιξη μέχρι πέρσι, που παρουσιάστηκε στην κεντρική έκθεση της Art Fair Κωνσταντινούπολης έπειτα από πρόσκληση του Γάλλου επιμελητή. Ήταν πολύ σημαντικό που έλαβα μέρος σ’ αυτή την διοργάνωση. Όπως όλοι γνωρίζουν, από εκεί φεύγουν οι πρόσφυγες για άλλες χώρες, για την Ελλάδα, με σκοπό να συνεχίσουν στην Ευρώπη. Ακόμα και στην κατεχόμενη Κύπρο στέλνει πρόσφυγες η Τουρκία. Ο επιμελητής γνώριζε πολύ καλά τη δουλειά μου και μου έστειλε ολοκληρωμένη πρόταση. Η έκθεση έγινε στον Βόσπορο, στο σημείο που έφευγαν τα καράβια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας για να κατακτήσουν τον κόσμο. Δημιουργούσαν πρόσφυγες, σκότωναν κόσμο… Εκεί ήταν τα ναυπηγεία της Τουρκίας από την αρχαιότητα. Απέναντι είναι το Πατριαρχείο της Ορθοδοξίας. Για μένα ήταν από τις πιο ωραίες θέσεις όπου έχουν παρουσιαστεί έργα μου. Πιστεύω ότι τα έργα γίνονται ακόμα πιο δυνατά όταν είναι στο σωστό πλαίσιο. Ήμουν εκεί παρών 12 μέρες. Είχε ανέμους και εγώ ήμουν πάνω στο έργο μου και το εξηγούσα, σε μια Μπιενάλε με χιλιάδες κόσμο. Σε μια χώρα που δημιουργεί πρόσφυγες και μετανάστες και λαθρεμπόρους.

-Ας επιστρέψουμε όμως στη Λεμεσό. Ένα από τα κεντρικά έργα της έκθεσης είναι ένα τεράστιο χαλί από αλουμίνιο με μοτίβα από λουλούδια. Το χαλί είναι ένα στοιχείο που έχεις χρησιμοποιήσει και στο ξεκίνημα της εικαστικής σου πορείας. Το πρώτο έργο που έκανα το 1993, όταν λάμβανα μέρος σε μια ομαδική έκθεση του ΔΕΣΤΕ, ήταν ένα χαλί με σουρεαλιστικά στοιχεία. Θυμάμαι είχα πάει σε εργοστάσιο στον Ασπρόπυργο και με βοήθησαν με τα υλικά και τα χρώματα. Δημιούργησα ένα χαλί με γκαζόν και λουλούδια χρησιμοποιώντας πολυκαρμπονικό πλαστικό. Ήταν η πρώτη μου συμμετοχή σε έκθεση σύγχρονης τέχνης, με νεαρούς και λίγο πιο μεγάλους καλλιτέχνες. Στην Αθήνα εκείνη την περίοδο ήταν όλα πιο κλασικά. Ήταν επίσης η περίοδος του Rave, ενός πολύ σημαντικού κινήματος. Το Rave άλλαξε πολλά πράγματα στη μουσική και στην αισθητική. Ήμουν πολύ τυχερός που έζησα εκείνη την περίοδο. Μετά από αυτό το έργο στο ΔΕΣΤΕ, μου πρότειναν να κάνω μια παρέμβαση για διακόσμηση σε ένα κλαμπ, στο Factory. Έπειτα ακολούθησε η καλλιτεχνική πρόταση για τη βιτρίνα του Hermès, ένα καλλιτεχνικό πρότζεκτ που κράτησε 15 χρόνια.

-Την ιδέα με το χαλί την είδαμε να υλοποιείται και στα πρώτα σου έργα στην Κύπρο. Ναι, έτσι έγινε το πάτωμα από κάρβουνο στην γκαλερί Archimede Staffolini της Παυλίνας Παρασκευαΐδου. Ένα άλλο επίσης σημαντικό έργο μου ήταν τα γαρίφαλα σε θημωνιές, που δημιούργησα με τη βοήθεια της μητέρας μου. Αυτή ήταν και η πρώτη ατομική μου έκθεση στην Κύπρο επίσης στην γκαλερί Archimede. Το έργο με τα γαρίφαλα μου ζήτησαν να το παρουσιάσω το 2017 στη Νέα Υόρκη, στο Harmony Show, με καλλιτέχνες από την Αφρική, τη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή.

-Τι είναι τα «Auction Lots» που χρησιμοποιείς στην τωρινή σου έκθεση; Πρόκειται για «Αντικείμενα δημοπρασιών». Η ιδέα γι’ αυτά τα έργα ξεκίνησε το 2016. Χρησιμοποίησα σφαίρες οπλοπολυβόλου από τον πόλεμο της Λιβύης, οι οποίες δημοπρατήθηκαν από επιχειρηματία με δική μου παράκληση. Μέρος των πυρομαχικών μετά το τέλος του πολέμου στη Λιβύη πήγαιναν σε γειτονικές χώρες, ανάμεσα στις οποίες και η Κύπρος. Ακόμη και από τη Συρία λόγω της θέσης της ερχόταν υλικό πολέμου στην Κύπρο ως μπρούντζος, για να γίνουν προϊόντα για άλλες χρήσεις. Συνήθως τα αντικείμενα δημοπρασιών είναι έργα τέχνης, όμως εγώ χρησιμοποίησα τις σφαίρες οπλοπολυβόλου. Είναι ένα αλληγορικό έργο τα «Auction Lots», όπως και το χαλί από αλουμίνιο. Το έργο «Αντικείμενα δημοπρασιών» το παρουσίασα σε έκθεση στο Μιλάνο και στο μουσείο Χαλεπά της Τήνου. Πρόκειται για σφαίρες που χτύπησαν κτήρια και ανθρώπους, και ήρθαν στην Κύπρο για να αγοραστούν από επιχειρηματίες, με επιγραφές πάνω τους ότι είναι κατασκευασμένες σε χώρες της Ευρώπης.

ΕΧΩ ΕΝΑ ΜΟΝΑΔΙΚΟ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΜΕ ΟΛΑ ΤΑ ΣΥΜΒΑΝΤΑ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

-Εκτός από τα έργα από αλουμίνιο, παρουσιάζεις φωτογραφίες από το έργο «No Μands Land». Πώς προέκυψε αυτή η σειρά; Από το 2003 που άνοιξαν τα οδοφράγματα, δημιούργησα ένα μεγάλο μοναδικό φωτογραφικό αρχείο με όλα τα συμβάντα. Ήρθα και στο δημοψήφισμα για το σχέδιο Ανάν. Αυτό το αρχείο ήταν άμεση ανάγκη μου να γίνει. Ακόμα στο Μαρί, έφτασα από τους πρώτους μετά την έκρηξη. Δεν υπήρξε συμβάν στην Κύπρο που δεν πήρα το αεροπλάνο να έρθω. Αυτό βέβαια δεν το έκανα για δημοσιογραφικό σκοπό, αλλά από προσωπικό ενδιαφέρον και για χρήση του στη δουλειά μου. Αυτές οι φωτογραφίες λοιπόν στην έκθεση είναι από το αρχείο μου. Τα τοπία στο «No Μans Land» είναι περιοχές από την κατεχόμενη Λευκωσία, όταν είχα συνεργαστεί με τα Ηνωμένα Έθνη για τους σκοπούς μιας έκθεσης. Ήμουν πολύ καιρό εκεί, πήγαινα κάθε μέρα στο στρατόπεδο τους. Μετά την εισβολή, είναι οι Ειρηνευτές που κυκλοφορούν, στη «No Mans Land». Με την στήριξή τους, έχω κάνει έργο για τη ζωή τους. Η έκθεση παρουσιάστηκε το 2012 στην Πράσινη Γραμμή στη Λήδρας και το έργο ονομάστηκε «Το στρατόπεδο των Μπλε Μπερέ».

-Τα νέα έργα σου από αλουμίνιο με θέμα τον πόλεμο προκάλεσαν συγκίνηση σε κάποιους επισκέπτες. Πώς εισπράττεις αυτές τις αντιδράσεις; Η αλήθεια είναι ότι πρώτη φορά είδα ανθρώπους να συγκινούνται. Είναι πιο εύκολο να συγκινηθεί κάποιος με μια ταινία ή με ένα θεατρικό έργο και πιο δύσκολο με ένα έργο τέχνης. Εγώ έχω κλάψει μπροστά σε έργα, έπαθα και κρίση πανικού μπροστά σε έργο του Λουκά Σαμαρά στην Εθνική Πινακοθήκη της Αθήνας. Έκλαψα επίσης όταν είδα το έργο του Τσαρούχη με ένα βάζο από ίριδες. Στη Λεμεσό, λοιπόν, πρόσφατα ένιωσα μια τεράστια αμηχανία όταν είδα ανθρώπους να δακρύζουν. Δεν αντέχω τέτοια φόρτιση, δυσκολεύομαι να το διαχειριστώ. Βέβαια δεν είναι απαραιτήτως σκοπός της τέχνης να συγκινήσει, όμως σου ανοίγει τους ορίζοντες. Ο άνθρωπος φεύγει από μια έκθεση με διαφορετικές προσλαμβάνουσες.

Η ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΚΑΚΟΓΙΑΝΝΗ ΚΑΙ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

-Ας πάμε ξανά στο ξεκίνημα της εικαστικής σου πορείας στην Αθήνα. Υπήρξαν άνθρωποι που σε στήριξαν; Την εποχή που άρχισα να δημιουργώ στην Αθήνα ήταν δύσκολη. Όπως είπα, η πρώτη μου συμμετοχή ήταν σε ομαδική έκθεση στο ΔΕΣΤΕ το 1996. Νιώθω τυχερός που ήρθα σε επαφή με πολύ σημαντικούς ανθρώπους. Ήμουν πολύ νεαρός, 22 χρονών, όταν ο Μιχάλης Κακογιάννης με έστειλε να δουλέψω με σκηνογράφο στο θεατρικό «Η Θεοδώρα» με την Ειρήνη Παπά. Χρωστώ μεγάλο ευχαριστώ σε πολλούς ανθρώπους που με εμπιστεύτηκαν και μου έδωσαν την ευκαιρία να αναπτύξω τις ιδέες μου και να δημιουργήσω.

-Πώς προέκυψε η γνωριμία σου με τον Κακογιάννη; Γνωριστήκαμε μέσω του Δημήτρη Παπαϊωάννου. Συναντιόμασταν τις Κυριακές με τον Κακογιάννη, θαύμαζα τη δουλειά του. Με βοήθησε πολύ. Το 1997 δούλεψα στην Άννα Κοκκίνου, για την Ιφιγένεια εν Ταύροις. Το 1998 ήμουν στη σχολή Σταυράκου και είχα κάνει μια μεγάλη, σιδερένια κατασκευή με 15 πόντους νερό που έμοιαζε με λίμνη, ως σκηνικό για την ταινία «Η βασιλοπούλα και ο βάτραχος», για την διπλωματική μου. Όμως ο Σκαλενάκης που ήταν διάσημος σκηνοθέτης δεν με άφησε να γυρίσω την ταινία. Μου είπε μάλιστα «δεν υπάρχει περίπτωση να βάλεις νερό στη σχολή!». Τότε ο Δημήτρης Παπαιωάννου μου παραχώρησε το εργαστήριο του στην κατάληψη, για να τη στήσω εκεί και να κάνω τα γυρίσματα. Όταν ήρθαν όλοι οι συντελεστές –ανάμεσα στους οποίους ο Γιώργος Κουμεντάκης που έκανε τη μουσική και η Όλια Λαζαρίδου τη περφόρμανς-  για να κάνουν τις πρόβες για τα «Παραμύθια των αδερφών Γκριμ» που σκηνοθετούσε ο Παπαϊωάννου, είδαν μπροστά τους τη λίμνη με το νερό και τα νούφαρα και ενθουσιάστηκαν. Αμέσως είπαν ότι «αυτό είναι το ιδανικό σκηνικό για τα Παραμύθια». Ο Δημήτρης μου πρότεινε να το δώσω για την παράσταση. Επίσης ήμουν παρών στις πρόβες της δημιουργίας του έργου «Μήδεια» και ο Δημήτρης μου ανέθεσε να φιλοτεχνήσω τις τέσσερις εποχές σε τέσσερα χαλιά.

-Τι σου δίνει το ταξίδι σου στην τέχνη; Η τέχνη είναι αυτή που με κάνει να σηκώνομαι από το κρεβάτι κάθε μέρα. Αν δεν είχα εμπλακεί στην τέχνη, δεν ξέρω πώς θα ήταν η ζωή μου. Δεν έχω κανένα περιουσιακό στοιχείο, δεν έχω σπίτι ούτε ποδήλατο. Είναι δική μου απόφαση και δεν παραπονιέμαι. Με την τέχνη έγινα πλούσιος ως άνθρωπος, νιώθω μάλιστα ότι από μωρό ήμουν πλούσιος. Ήμουν πολύ παράξενος από μικρός. Γύριζα μόνος μου, και ο γονείς μου επέτρεπαν να είμαι μόνος μου χωρίς να τους δίνω αναφορά γιατί με εμπιστεύονταν. Έζησα πολύ όμορφα την παιδικότητά μου και δεν έχω απωθημένα. Όμορφα έζησα επίσης την εφηβεία και την νεανικότητα, τον έρωτα. Δεν θα μπορούσε κανένας κανόνας να μου στερήσει την ελευθερία. Δεν είχα καμιά καταπίεση από την οικογένεια μου, ούτε μια προσβλητική παρατήρηση.

  • INFO Λεμεσός, γκαλερί eins (99522977). Η έκθεση του Σωκράτη Σωκράτους παρουσιάζεται από τις 16 Μαΐου ώς τις 5 Ιουλίου (Τετάρτη – Παρασκευή 4-8μ.μ., Σάββατο, 11π.μ.- 2μ.μ.).