Τα τελευταία χρόνια επισημαίνεται όλο και περισσότερο η σύγχυση που προκαλεί η νεοτερική, πολιτική επιστήμη στην τυπολογία των πολιτικών συστημάτων. Η νεοτερικότητα χρησιμοποιεί τις έννοιες και τους όρους με μη δόκιμο τρόπο και αναποτελεσματικό ως προς τα συμπεράσματα των μελετών που διεξάγει, αλλά και ως προς τις λανθασμένες συνιστώσες που δημιουργεί σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο. Για να μπορέσουμε να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι, θα χρειαστεί να επαναφέρουμε στην τυπολογική τους τάξη τα ίδια τα πολιτικά συστήματα, όπως καταγράφονται με πρωτότυπο τρόπο από την κοσμοσυστημική γνωσιολογία, η οποία αποτελεί έργο του καθηγητή πολιτικής επιστήμης και πρώην πρύτανη του Παντείου πανεπιστημίου, Γιώργου Κοντογιώργη. Πριν απ’ αυτό, να επισημάνουμε ότι ο όρος νεοτερικότητα αναγράφεται με όμικρον, όχι επειδή είμαστε ανορθόγραφοι, αλλά επειδή κάτι τέτοιο παραπέμπει απλώς στη νεότερη εποχή που διανύουμε και όχι στην ανωτερότητά της. Άλλωστε, η νεοτερικότητα καταδεικνύει ανώτερο το βιούμενο πολιτικό σύστημα συγκριτικά με το πολιτικό σύστημα του ανθρωποκεντρικού κοσμοσυστήματος μικρής κλίμακας, το οποίο συντελέστηκε κατά την αρχαιότητα στον ελληνικό χώρο ή ακόμα και από το πολιτικό σύστημα του οικουμενικού Βυζαντίου.
Η κοσμοσυστημική γνωσιολογία διακρίνει τα πολιτικά συστήματα σε προ-αντιπροσωπευτικά, αντιπροσωπευτικά και δημοκρατικά. Η διάκριση αυτή θεμελιώνεται με γνώμονα την ελευθερία και τα πεδία που αυτή ενσωματώνει: την ατομική, την κοινωνική και την πολιτική, οι οποίες βιώνονται σωρευτικά. Επί της ουσίας, εκεί όπου υπάρχει πλήρης παρουσία και των τριών πεδίων της ελευθερίας, το άτομο απολαμβάνει την καθολική ελευθερία. Στο προ-αντιπροσωπευτικό πολιτικό σύστημα, το κράτος κατέχει την πολιτική κυριαρχία. Δηλαδή, οικειοποιείται το ίδιο το πολιτικό σύστημα σε αντίθεση με την κοινωνία, η οποία παραμένει εκτός των πολιτικών πραγμάτων, γεγονός που την καθιστά σε πλήρη πολιτική αδυναμία. Με άλλα λόγια, η κοινωνία παραμένει σε καθεστώς ιδιωτείας και απέχει από τη λήψη και την εφαρμογή των πολιτικών αποφάσεων. Ένα τέτοιο πολιτικό σύστημα βρίσκει την αντιστοιχία του στην εποχή του Δράκοντα στην αρχαία Αθήνα.
Σε αντίθεση με το προ-αντιπροσωπευτικό σύστημα και ακολουθώντας το παράδειγμα της αρχαίας Αθήνας, ένας νέος νομοθέτης, ο Σόλων, εφαρμόζει την αντιπροσώπευση, η οποία ανάγει την κοινωνία σε δήμο, δηλαδή, σε ένα διαρκές πολιτικό σώμα, το οποίο αποκτά την ιδιότητα του εντολέα και με αυτό τον τρόπο λαμβάνει τις πολιτικές αποφάσεις απολαμβάνοντας την ατομική και την μερική, κοινωνική και πολιτική ελευθερία. Από την άλλη μεριά, το πολιτικό προσωπικό αποκτά την ιδιότητα του εντολοδόχου, έτσι ώστε να εφαρμόζει τις αποφάσεις και την πολιτική βούληση του δήμου. Στο αντιπροσωπευτικό σύστημα, το πολιτικό προσωπικό λογοδοτεί στο δήμο και υπόκειται στη δικαιοσύνη.
Στο δημοκρατικό σύστημα, η σχέση εντολέα και εντολοδόχου καταργείται και η κοινωνία αποκτά την καθολική πολιτική αρμοδιότητα. Ο δήμος ενδύεται το πολιτικό σύστημα και απολαμβάνει όλα τα πεδία της ελευθερίας, όπως περιεγράφηκαν πιο πάνω, δηλαδή την καθολική ελευθερία, ταυτόσημη έννοια της δημοκρατίας: Χωρίς την καθολική ελευθερία δεν υφίσταται δημοκρατία. Με άλλα λόγια, αφού προϋπόθεση της δημοκρατίας είναι η αναγωγή της κοινωνίας σε δήμο, τότε πρέπει να συντρέχει απόλυτα η συνθήκη της καθολικής ελευθερίας, η οποία, με κορύφωση το πολιτικό της πεδίο, εσωκλείει ακριβώς τη δυνατότητα της κοινωνίας να εφαρμόζει την πολιτική της βούληση.
Επομένως, το ερώτημα που προκύπτει είναι ποια χαρακτηριστικά και ποιες προϋποθέσεις πληροί το πολιτικό σύστημα της εποχής μας με κατεύθυνση την πρόοδο και την εξέλιξη. Η ορθή, επιστημονική επαναδιατύπωση των εννοιών αποτελεί το πρώτο βήμα για την κατανόηση του χαρακτήρα του βιούμενου πολιτικού συστήματος και αφού συμβεί αυτό θα χρειαστεί να επανεξετάσουμε τη σχέση κοινωνίας και πολιτικής. Σκοπός δεν είναι να εφαρμόσουμε την αθηναϊκή δημοκρατία, η οποία άλλωστε εδραιώθηκε στο κρατοκεντρικό κοσμοσύστημα μικρής κλίμακας, αλλά να εφαρμόσουμε τη δημοκρατική αρχή στο βιούμενο εθνοκρατικό κοσμοσύστημα μεγάλης κλίμακας ή νωρίτερα, την αντιπροσωπευτική αρχή με την καθιέρωση της σχέσης εντολέα και εντολοδόχου. Άλλωστε, όλα τα τεχνολογικά μέσα είναι στη διάθεση της κοινωνίας, έτσι ώστε να συναντηθούν όλα τα μέλη της και με όχημα ένα νέο επικοινωνιακό σύστημα να ανακτήσουν τη δυνατότητα για την πλήρη εφαρμογή της πολιτικής τους βούλησης.
*Πολιτικός επιστήμων, επικεφαλής της Pegasus Coaching & Consulting Ltd
