Στροφή σε ψηφιακά κανάλια, έκαναν και οι πληρωμές ως απότοκο των επιπτώσεων που έφερε η πανδημία του κορωνοϊού. Η κυπριακή αγορά και οι καταναλωτές, δεν θα μπορούσαν να μείνουν εκτός, με το κοινό να «ξεθαρρεύει» και να χρησιμοποιεί την πιστωτική κάρτα ακόμη περισσότερο. Στην πρώτη γραμμή όλο το τραπεζικό σύστημα και οι πάροχοι υπηρεσιών πληρωμών μέσω πιστωτικών καρτών, για να παρέχουν καλύτερες υπηρεσίες στο κοινό.

Πρώτο σημείο είναι οι αλλαγές που «έφερε» η πανδημία στον τρόπο που γινόταν μέχρι σήμερα η οποιαδήποτε συναλλαγή. Τα μέτρα προστασίας, έστρεψαν την αγορά προς τις πιστωτικές κάρτες παγκοσμίως λόγω κυρίως της ιδιότητας που έχουν για ανέπαφες πληρωμές. Επιπρόσθετα, οι περιορισμοί μείωσαν κατά πολύ τις εργασίες αρκετών επιχειρήσεων οι οποίες αναγκάστηκαν να τερματίσουν τη λειτουργία τους προσωρινά.

Η JCC κατέγραψε αρνητικές τάσεις όπως ήταν αναμενόμενο για τις επιχειρήσεις που εξυπηρετούν τουρίστες (Ξενοδοχεία, τουριστικοί πράκτορες, κα), κομμωτήρια, γυμναστήρια αλλά και χώρους εστίασης, καταστήματα ένδυσης και υπόδησης καθώς και σε λιγότερο βαθμό, πρατήρια καυσίμων. «Αρχικά να αναφέρουμε ότι κατά την περίοδο που βρίσκονταν σε ισχύ τα περιοριστικά μέτρα (καραντίνα) παρατηρήσαμε φυσιολογικά μείωση συνολικά στην αγορά, όσο αφορά στις πληρωμές με κάρτες, της τάξεως του 34% σε αξία και 30% σε αριθμό συναλλαγών, σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο», σημειώνει ο CEO της JCC Payment Systems Ltd Νικόδημος Δαμιανού.

 «Νομίζω όμως ότι είναι ενδιαφέρον να επικεντρωθούμε στις περιπτώσεις και τους τομείς που είχαν την ευχέρεια να μεταβάλουν σε κάποιο βαθμό τον τρόπο λειτουργίας τους για να ανταποκριθούν στις ιδιάζουσες καταστάσεις που βιώσαμε» σχολιάζει.

Γενικότερα, στην περίπτωση της JCC, η αποδοχή πληρωμών διαδικτυακά ή και εξ αποστάσεως πληρωμή έδειξαν αύξηση 180% σε σχέση με την περσινή αντίστοιχη περίοδο. Την πρωτιά είχαν οι πληρωμές για λογαριασμούς κοινής ωφελείας με αύξηση της τάξεως του 115%, ενώ υπερδιπλασιάστηκαν οι διαδικτυακές πληρωμές σε εκπαιδευτικά ιδρύματα και ασφαλιστικές εταιρείες.

«Ενδεικτικά αναφέρω ότι κατά την περίοδο της καραντίνας, είχαμε μια σημαντική αύξηση που έφτασε το 20% στις επιχειρήσεις που έχουν συμβληθεί με τη διαδικτυακή πλατφόρμα πληρωμών JCCsmart για να αποδέχονται πληρωμές» προσθέτει ο κ. Δαμιανού.

Το λιανικό εμπόριο παρουσίασε σημαντική αύξηση και κυρίως εταιρείες DIY, ηλεκτρονικών ειδών και οικιακών συσκευών. Ενδιαφέρον στατιστικό το οποίο κατέγραψε η JCC, είναι στις υπηρεσίες παράδοσης τροφίμων και έτοιμου φαγητού, με αύξηση πέραν του 320%  σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο.

Αλλαγές καταγράφει και η RCB αλλά όπως και αυξημένη ανάγκη για περισσότερα τερματικά, όπως επεξηγεί ο Επικεφαλής του Τμήματος Αποδοχής Καρτών και Ψηφιακών Πληρωμών Χάρης Ξενοφώντος. «Υπήρξε σημαντική αύξηση στη χρήση καρτών, αλλά και στην ανάγκη για τοποθέτηση περισσότερων τερματικών POS τόσο για ανέπαφες πληρωμές στο κατάστημα, όσο και για αγορές στο Διαδίκτυο. Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά τη συγκεκριμένη περίοδο υπήρξαν διαφοροποιήσεις στους κανονισμούς που αφορούν στον τομέα των πληρωμών με κάρτες, π.χ. για αύξηση ορίων χωρίς να χρειάζεται κωδικός (pin)».

Τάση που ήρθε να μείνει;

Ένα ερώτημα που καταγράφεται παγκοσμίως είναι κατά πόσο οι αλλαγές που έφερε ο κορωνοϊός και η τάση που δημιούργησε για χρήση «πλαστικού χρήματος» είναι κάτι που θα μείνει και θα εξελιχθεί μελλοντικά, ή ήταν κάτι περιστασιακό. Οι μέχρι στιγμής ενδείξεις πάντως υποδεικνύουν πως το κοινό αλλά και οι επιχειρήσεις, αφού δοκίμασαν έναν διαφορετικό τρόπο πληρωμών, φαίνεται πως τον προτιμούν.

Όπως εξηγεί ο κ. Ξενοφώντος, «οι διαδικτυακές συναλλαγές αγοράς ηγούνται πλέον και αυτή είναι μια παγκόσμια τάση. Οι καταναλωτές στρέφονται σε διαδικτυακές και εξ αποστάσεως αγορές ακόμη και για τις καθημερινές τους ανάγκες. Το μέλλον είναι να βρίσκεσαι ακόμη πιο κοντά στους εταιρικούς πελάτες για να τους βοηθήσεις να ψηφιοποιήσουν τις διαδικασίες πώλησης και να βελτιώσουν τα κανάλια αποδοχής πληρωμών. Με λίγα λόγια, οι εταιρικοί πελάτες είναι που μεταμορφώνουν αυτήν την στιγμή ψηφιακά την αγορά και είμαστε η Τράπεζα που τους υποστηρίζει να υιοθετήσουν και να προσαρμοστούν στη νέα κουλτούρα».

Το πρόβλημα είναι πιο βαθύ σύμφωνα με τον κ. Δαμιανού και προκύπτει από την μορφή των συναλλαγών που είχαμε μέχρι τώρα. Ο ίδιος βλέπει μια ισχυρή μετατόπιση της αγοράς, και οι πληρωμές μέσω καρτών θα βρουν έδαφος να για περαιτέρω διείσδυση. «Είναι βέβαια δεδομένο ότι η Κύπρος έχει να επιδείξει κάποια αρνητικά στατιστικά σε σχέση με τη χρήση ηλεκτρονικών πληρωμών, που πηγάζουν – ειδικότερα σε μεγαλύτερες ηλικίες – από τις διαχρονικές καταναλωτικές μας συνήθειες. Τέτοιες είναι η ανησυχία μας για την ασφάλεια των πληρωμών στο διαδίκτυο ή μέσω κινητών συσκευών και η αντίληψη ότι η χρήση καρτών για πληρωμή μικρών ποσών είναι με κάποιο τρόπο αθέμιτη ή επιλήψιμη. Αναφορικά με τις online πληρωμές συγκεκριμένα, δεν αγοράζουμε τόσο συχνά από το διαδίκτυο όσο οι καταναλωτές σε άλλες χώρες, παρότι είμαστε πολύ συχνοί χρήστες του διαδικτύου με σημαντική διείσδυση των ευρυζωνικών υπηρεσιών στον ευρύτερο πληθυσμό. Επομένως ως χώρα, είχαμε και πριν την περίοδο του Covid-19, σημαντικό χώρο επέκτασης της χρήσης ηλεκτρονικών πληρωμών στην καθημερινότητα μας. Παρότι οι συνήθειες δύσκολα αλλάζουν, τάσεις όπως αυτές των διαδικτυακών αγορών σε μη παραδοσιακά προϊόντα, των πληρωμών με ανέπαφα μέσα όπως οι κάρτες αλλά και οι κινητές συσκευές για ανταλλαγή χρημάτων στην καθημερινότητα μας, καθώς και των ανέπαφων πληρωμών για παράδοση προϊόντων όπως φαγώσιμων και άλλων, έχουν υψηλή πιθανότητα να αυξήσουν τη διείσδυση τους στην αγορά στη μετά Covid-19 εποχή».

Δουλειές αλλιώς

Οι επιχειρήσεις οι οποίες χρησιμοποιούν τα ψηφιακά κανάλια πληρωμών ανέδειξαν νέες τάσεις όπως φαίνεται, και η πανδημία έπαιξε το ρόλο της. Οι τράπεζες και οι υπηρεσίες αποδοχής και επεξεργασίας συναλλαγών με κάρτες, προσφέρουν πλέον περισσότερα εργαλεία και λύσεις, και για τις δύο πλευρές – επιχειρήσεις και πελάτες.

«Οι λύσεις ψηφιακών πληρωμών κερδίζουν έδαφος. Οι περισσότερες επιχειρήσεις υιοθετούν νέα κανάλια ψηφιακών πληρωμών, έτσι ώστε να μπορούν να υποστηρίξουν τις πωλήσεις και να ανταποκριθούν στις ανάγκες των καταναλωτών. Για παράδειγμα, λήψη πληρωμών μέσω email και γραπτών μηνυμάτων, καθώς και ενεργοποίηση περισσότερων ηλεκτρονικών καταστημάτων στην εγχώρια αγορά, παρέχοντας στους πελάτες την ευκαιρία να χρησιμοποιούν το Open Banking API της RCB Bank, μετατρέποντας τις πληρωμές με επιταγή σε απλές διαδικτυακές μεταφορές. Ορισμένες από τις επιχειρήσεις υιοθέτησαν αμέσως αυτές τις πρακτικές οι οποίες έδωσαν ώθηση στην ψηφιοποίηση της αγοράς», αναφέρει ο κ. Ξενοφώντος.

«Το σίγουρο είναι ότι αυτή η πρωτοφανής κρίση μας βρήκε σε μεγάλο βαθμό απροετοίμαστους, κυρίως όσο αφορά τον τομέα των μικρο-μεσαίων επιχειρήσεων», παρατηρεί ο κ. Δαμιανού και προσθέτει πως «ως αποτέλεσμα πολλές επιχειρήσεις στράφηκαν προς σύμπραξη με υπηρεσίες παράδοσης προϊόντων είτε ως το αποκλειστικό κανάλι παραγγελίας και προμήθειας των προϊόντων τους είτε ως συμπληρωματικό κανάλι. Επιπλέον, δημοφιλής ήταν αυτό το διάστημα η λήψη παραγγελιών και η πληρωμή με κάρτα μέσω τηλεφωνικής παραγγελίας (“Telephone-Order”), κάτι που δεν είναι μακροπρόθεσμα βιώσιμο σε περιβάλλον λιανικού εμπορίου, καθότι εμπερικλείει κάποιους κινδύνους απάτης για τους εμπορευόμενους. Σημαντική όμως ήταν και η τάση, η οποία εκτιμώ ότι θα ενδυναμωθεί στο άμεσο μέλλον, της ενσωμάτωσης στο διαδικτυακό χώρο των επιχειρήσεων, μηχανισμών για αποδοχή πληρωμών».

Αξίζει να σημειωθεί ότι το δίκτυο της JCC κατέγραψε πως η χρήση χρεωστικών καρτών τους πρώτους 6 μήνες του 2020 ανέβηκε στο 59% του συνόλου των συναλλαγών σε σχέση με το 53% κατά τα τελευταία 2 χρόνια. Το ποσοστό των συναλλαγών σε φυσικό κατάστημα που διενεργήθηκαν ανέπαφα και χωρίς την ανάγκη εισαγωγής PIN, στο δίκτυο που εξυπηρετεί η JCC, άγγιξε το 73% σε σχέση με 42% κατά την περίοδο μέχρι και πριν την καραντίνα, ενώ το συνολικό ποσοστό των ανέπαφων συναλλαγών στην Κύπρο, που ήταν πάντοτε από τα υψηλότερα στην Ευρώπη, ανέβηκε από 93% σε πέραν του 94%. Σημαντική ήταν επίσης η ζήτηση για ασύρματα τερματικά αποδοχής καρτών, τα οποία και χρησιμοποιήθηκαν για πληρωμή κατά την κατ’ οίκον παράδοση προϊόντων.

Κρατάμε σημειώσεις

Μπορεί η πανδημία να επίσπευσε τους σχεδιασμούς και να ώθησε τις εταιρείες σε ένα πιο ψηφιακό τρόπο λειτουργίας, ωστόσο η Κύπρος έχει πάρα πολύ δρόμο να διανύσει, τονίζει ο κ. Δαμιανού. «Εκτίμηση μου είναι ότι αυτή η περίοδος λειτούργησε καταλυτικά για να αντιληφθούμε ως καταναλωτές ότι οι ηλεκτρονικές συναλλαγές παρέχουν και ασφάλεια αλλά και σημαντική ευκολία στη διεκπεραίωση. Ως επιχειρηματίες, αντιληφθήκαμε ότι η ενεργοποίηση ηλεκτρονικών πληρωμών είναι ουσιαστικά μονόδρομος. Και αυτό το θεωρώ προσωπικά ως θετικό διότι ως Κύπρος είχαμε και έχουμε ακόμα, αρκετό δρόμο να διανύσουμε σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες αναφορικά με τη χρήση ηλεκτρονικών συναλλαγών, κάτι που επηρεάζει και είναι συνυφασμένο με την προσπάθεια μας για ψηφιοποίηση των διαδικασιών και της οικονομίας γενικότερα.  Στην Ευρώπη, αναλυτές αναμένουν ότι η χρήση μετρητών θα μειωθεί κατά μέσο όρο γύρω στο 30% κατά το 2020 και 2021. Στη Κύπρο η πρόβλεψη μου είναι ότι δεν θα φτάσουμε σε τέτοια ποσοστά μείωσης των μετρητών στην αγορά, εντούτοις θα δούμε εμφανή μετάβαση σε πληρωμές χωρίς μετρητά, ειδικότερα σε συνάρτηση με τα μέτρα που ευελπιστώ ότι η Κυβέρνηση θα εξαγγείλει για την αναγκαστική παροχή ηλεκτρονικών μέσων πληρωμών προς τους καταναλωτές».

Περαιτέρω τεχνολογική ανάπτυξη, εναλλακτικά κανάλια πληρωμών και ασφάλεια στο λιανικό εμπόριο βλέπει ως αποτέλεσμα ο κ. Ξενοφώντος. «Η μετακίνηση στις ανέπαφες συναλλαγές καταδεικνύει πόσο απλή, βολική και εύκολη είναι η πληρωμή με κάρτα αντί των μετρητών. Επιπρόσθετα, αυξάνει την ασφάλεια για τον έμπορο λιανικής, ακόμη και για μικρές αγορές, όπως ένα ποτό σε μπαρ ή άλλες καθημερινές ανάγκες. Τα ηλεκτρονικά πορτοφόλια και οι πληρωμές εξ αποστάσεως είναι οι κορυφαίοι τρόποι πληρωμής που επωφελούνται από αυτήν την τάση, καθώς οι καταναλωτές είναι πια πεπεισμένοι για την ευκολία να μην χρησιμοποιούν μετρητά και να αυξάνουν τις αγορές στο διαδίκτυο. Στον τραπεζικό τομέα, η τεχνολογική ανάπτυξη έχει επηρεάσει τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να υιοθετήσουν νέες και σύγχρονες μεθόδους πληρωμής, και όχι μόνο να βλέπουν τις πλαστικές κάρτες ως τον μοναδικό τρόπο με τον οποίο οι πελάτες μπορούν να κάνουν πληρωμές. Τα εναλλακτικά κανάλια πληρωμών ανέβηκαν στις προτεραιότητες των τραπεζών».

Είναι ασφαλείς οι διαδικασίες;
Σε κάθε νέα τεχνολογία υπάρχει η αμφιβολία κατά πόσο υπάρχει ασφάλεια στη διαδικασία. Στο θέμα των πιστωτικών καρτών, που δεν είναι κάτι νέο, οι υπηρεσίες τους συνεχώς εξελίσσονται.

Ο κ. Ξενοφώντος από πλευράς της RCB, επισημαίνει ότι «οι διαδικτυακές πληρωμές είναι πιθανώς η πιο ασφαλής μέθοδος συναλλαγής. Ο καταναλωτής είναι πλέον εξοπλισμένος με εργαλεία. Οι λύσεις που προσφέρει η RCB Bank, δηλαδή η πύλη Safe PayLink και το ηλεκτρονικό εμπόριο, προστατεύουν όσο το δυνατόν περισσότερο τον καταναλωτή από το να πέσει θύμα απάτης μέσω της τεχνολογία 3D Secure που προσφέρει ένα επιπλέον επίπεδο ασφάλειας. Η ασφάλεια αποτελούσε κύρια έγνοια,  την οποία λάμβαναν υπόψη οι καταναλωτές κατά την επιλογή τρόπου πληρωμής, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Επομένως, οι καταναλωτές δοκιμάζουν νέους τρόπους πληρωμής κατά τις αγορές στο Διαδίκτυο και ευνοούν εκείνες τις μεθόδους που έχουν την ισχυρότερη προστασία από την απάτη».

Κι όπως αναφέρει ο κ. Δαμιανού, η διαδικασία πληρωμών μέσω πιστωτικών καρτών είναι αρκετά θωρακισμένη. «Η βιομηχανία  των Πληρωμών (Payments Industry) αποτελεί τον τομέα με την περισσότερη εμπειρία σε θέματα αυθεντικοποίησης, ταυτοποίησης και ασφάλειας δεδομένων και συστημάτων. Ειδικότερα οι πληρωμές με μέσα που χρησιμοποιούν την πιστωτική ή χρεωστική κάρτα του καταναλωτή, προστατεύονται από απάτη και μέσα από τους κανόνες του οικοσυστήματος των διεθνών συστημάτων καρτών, όπως αυτών της Visa και Mastercard, με τους οποίους όλοι οι συμμετέχοντες στα συστήματα αυτά οφείλουν να συμμορφώνονται. Εάν λοιπόν η κάρτα κάποιου καταναλωτή χρησιμοποιηθεί για αγορά σε διαδικτυακό χώρο, ως αποτέλεσμα απάτης ή υποκλοπής, ή εάν ο καταναλωτής χρησιμοποιήσει την κάρτα του για διαδικτυακή αγορά σε επιχείρηση και δεν λάβει τις υπηρεσίες ή τα προϊόντα που παρήγγειλε, τότε ο καταναλωτής αυτός μπορεί να αποταθεί στην εκδότρια τράπεζα της κάρτας του και να ζητήσει διερεύνηση. Η όλη διαδικασία , η οποία ονομάζεται Chargeback process, έχει συγκεκριμένη χρονική περίοδο για να ολοκληρωθεί και προστατεύει πλήρως τον κάτοχο της κάρτας νοουμένου ότι μπορεί να αποδείξει αυτά τα οποία καταγγέλλει. Επομένως, εάν ο καθένας από εμάς εφαρμόζει τους στοιχειώδεις κανόνες προσοχής και βεβαιώνεται ότι αγοράζει προϊόντα από νόμιμους διαδικτυακούς χώρους, ειδικότερα όσο αφορά τη χρήση καρτών για τη διεκπεραίωση διαδικτυακών αγορών, θα έλεγα με βεβαιότητα ότι αυτές οι αγορές είναι ασφαλείς». 

Από το περιοδικό Insider (Τεύχος Αύγουστος 2020)