Λίγη αμφιβολία υπάρχει για την κρίση που διέρχεται το κυπριακό πολιτικό σύστημα που φαίνεται αποκομμένο από τα προβλήματα που απασχολούν την κοινωνία. Δεν είναι μόνο η σύγχυση που επικρατεί στην πολιτική των κομμάτων για το Κυπριακό αλλά και η ανυπαρξία πολιτικών ιδεών, οραμάτων, ακόμη και απλών προγραμμάτων για το μέλλον της κυπριακής κοινωνίας. Όλα αυτά συμβαίνουν σε μια δύσκολη και ρευστή διεθνή συγκυρία, χαώδη και αβέβαια, που ασφαλώς επηρεάζει την Κύπρο και για την οποία τα πολιτικά της κόμματα δεν αρθρώνουν λόγο. Το πολιτικό κενό όμως δεν περιορίζεται στο κομματικό τοπίο αλλά επεκτείνεται και στην εκτελεστική εξουσία και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας που αδυνατούν να ανταποκριθούν στις προσδοκίες των πολιτών και τα κελεύσματα των καιρών.
Το εντυπωσιακό είναι ότι τα κόμματα ασχολούνται περισσότερο με περιστασιακά γεγονότα, εσωτερικές ίντριγκες και θέματα που δεν ενδιαφέρουν την κοινωνία. Αυτό εξηγεί και την έλλειψη εμπιστοσύνης της μεγάλης πλειοψηφίας των πολιτών απέναντι στο πολιτικό σύστημα. Τα συστημικά κόμματα, αυτά που για χρόνια ποδηγετούσαν την κυπριακή πολιτική ζωή, βρίσκονται σε πλήρη υποχώρηση σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις αλλά και το κοινό αίσθημα του μέσου πολίτη. Πρόκειται για τα δύο μεγάλα κόμματα, τον ΔΗΣΥ και το ΑΚΕΛ, το ΔΗΚΟ του ενδιάμεσου χώρου και την ΕΔΕΚ που εξέφραζε κάποτε κάποιες ριζοσπαστικές ιδέες.
Σήμερα, πέρα από το φαινόμενο Φειδία Παναγιώτου που αναποδογύρισε πολλές βεβαιότητες του συστήματος υπάρχει η προέλαση της Άκρας Δεξιάς με το ΕΛΑΜ που προκαλεί αναστάτωση και αβεβαιότητα.
Μολονότι ως τις βουλευτικές εκλογές πολλά πράγματα μπορεί να αλλάξουν, και πολύ περισσότερα μέχρι τις προεδρικές, αυτή η προέλαση του ΕΛΑΜ αποσταθεροποιεί το πολιτικο-κομματικό σύστημα. Είναι το μόνο κόμμα που βλέπει συνεχώς τα ποσοστά του να αυξάνονται με πιθανότητα να καταλάβει την τρίτη θέση στην ιεραρχία του πολιτικού συστήματος, υποσκελίζοντας το ΔΗΚΟ που κατέχει σταθερά αυτή τη θέση μετά το 1974.
Ένας νέος παράγοντας που πιθανόν επίσης να ανατρέψει τα σημερινά δεδομένα είναι το κόμμα ΑΛΜΑ που δημιούργησε ο τέως Γενικός Ελεγκτής Οδυσσέας Μιχαηλίδης, ο οποίος φαίνεται να είναι πολυσυλλεκτικός και με ψηλά ποσοστά στις δημοσκοπήσεις. Μια μεγάλη μερίδα πολιτών εναποθέτει σε αυτόν τις ελπίδες της. Η πιθανότητα το νέο αυτό κόμμα να καταλάβει την τρίτη θέση στο κομματικό κυπριακό πεδίο είναι υπαρκτή μολονότι είναι ακόμη πολύ νωρίς για προβλέψεις αυτού του είδους. Αν τα γεγονότα δεν ανατραπούν ως τις βουλευτικές εκλογές, θα ανταγωνιστεί το ΕΛΑΜ για τη θέση αυτή.
Στο χώρο της Δεξιάς θα υπάρξει σύγκρουση των μεγάλων συμφερόντων που ανταγωνίζονται στο εσωτερικό της κυπριακής μεταπρατικής αστικής τάξης και τα οποία εκπροσωπούν διάφορες πολιτικές ομάδες εντός του ΔΗΣΥ μαζί με το ΕΛΑΜ. Στις επερχόμενες βουλευτικές εκλογές, ο ΔΗΣΥ, παρά τη φθορά του, δύσκολα θα χάσει την πρωτοκαθεδρία. Το ΑΚΕΛ δεν φαίνεται για την ώρα να είναι σε θέση να διεκδικήσει την πρώτη θέση στις βουλευτικές εκλογές. Η προσπάθειά του να διευρύνει την εκλογική του βάση ανακόπτεται με λανθασμένους χειρισμούς που κουβαλούν νερό στον μύλο της Δεξιάς, όπως η πρόσφατη, άκαιρη συζήτηση για την θυσία του Αυξεντίου.
Το ΑΚΕΛ στο θέμα Αυξεντίου πυροβόλησε τα πόδια του. Η ηγεσία του δεν φαίνεται να αντιλαμβάνεται πως με τα φαντάσματα της Ιστορίας που επαναφέρει κάθε φορά δεν κερδίζει αλλά ζημιώνεται. Προπάντων που κάποιοι στην περιφέρεια του, όχι στην οργανωμένη βάση του, αποδομούν χυδαϊστί κάθε τι το εθνικό, ως να μη έχουν σημασία τα εθνικά σύμβολα τα οποία χαρίζονται στην Ακροδεξιά. Θα έπρεπε στο θέμα αυτό να έπαιρναν μαθήματα από το ΚΚΕ.
Αυτά τα φαντάσματα της Ιστορίας ζημιώνουν λιγότερο το ΔΗΣΥ και καθόλου το ΕΛΑΜ. Αυτό δεν σημαίνει φυσικά απαξίωση της Ιστορίας. Η Ιστορία όμως είναι γεγονότα και όχι εικασίες και φαντάσματα. Η κοινωνία περιμένει από τα κόμματα να ασχοληθούν με τα πραγματικά της προβλήματα και να αφήσουν την Ιστορία στους ιστορικούς. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν έχουν λόγο γι’ αυτή. Δεν μπορεί όμως η Ιστορία να δραπετεύει από το επιστημονικό της πεδίο, όσο ταξική και ιδεολογική και να είναι, για να χρησιμοποιείται κατά το δοκούν στις καθημερινές κομματικές επιλογές. Δεν μπορεί να γίνεται θεραπαινίδα της πολιτικής ανάλογα με τις περιστάσεις. Αυτό βέβαια ισχύει για όλα τα κόμματα και ειδικά το ΔΗΣΥ που επίσης την εργαλειοποιεί κατά το δοκούν.
Στον λεγόμενο ενδιάμεσο χώρο το ΔΗΚΟ φυλλοροεί. Δεν κατάφερε να διευρύνει την κοινωνική του βάση στα μικροαστικά και μεσοαστικά στρώματα που θα έπρεπε να ήταν η ραχοκοκκαλιά του. Δεν φαίνεται επίσης να αποκόμισε κέρδη από τη στήριξη που έδωσε και δίνει στον Νίκο Χριστοδουλίδη.
Το τέταρτο κόμμα του παραδοσιακού κυπριακού πολιτικού συστήματος, η ΕΔΕΚ, με το ιστορικό παρελθόν φαίνεται να διανύει πολύ δύσκολες μέρες στην μετα-Σιζόπουλο εποχή. Οι εσωτερικές διενέξεις και η στήριξη Χριστοδουλίδη κινδυνεύουν να της δώσουν την χαριστική βολή.
Το κόμμα των Οικολόγων που έχει προσφέρει πολύ περισσότερα στον τόπο από ό,τι η πολιτική του επιφάνεια, φαίνεται να έχει επίσης εισέλθει σε μια νέα εποχή αβεβαιότητας με την εκλογή της νέας του ηγεσίας.
Διάφορα άλλα κόμματα ή κινήσεις, όπως η ΔΗΠΑ, Κίνημα Κυνηγών, το Βολτ και η νεογέννητη Δημοκρατική Αλλαγή κινούνται επίσης στον χώρο της αβεβαιότητας. Η «Κομμουνιστική Πρωτοβουλία Κύπρου, για την ανασυγκρότηση του εργατικού και λαϊκού κινήματος» είναι άγνωστο αν θα κατέλθει στις προσεχείς εκλογές.
Συμπερασματικά, υπάρχει ένα μεγάλο κενό στο κυπριακό πολιτικό σύστημα και μια απαξίωση των παραδοσιακών πολιτικών κομμάτων. Η διαφθορά επιτείνει ακόμη περισσότερο αυτή την απαξίωση. Είναι βέβαιο ότι θα υπάρξει μια νέα διάταξη των πολιτικών δυνάμεων στις επερχόμενες βουλευτικές και προεδρικές εκλογές. Για την ώρα το σύστημα είναι αντιμέτωπο με τις συνομιλίες στο Κυπριακό που φαίνονται αδιέξοδες με τη στάση που τηρεί η Τουρκία αλλά και με την επιμονή από μέρους του σε μια ανεπιτυχή στρατηγική που ακολουθήθηκε τα τελευταία πενήντα χρόνια. Υπάρχει δυνατότητα μιας νέας στρατηγικής στο Κυπριακό; Αν και αμφίβολο, ο χρόνος θα δείξει. Πάντως η παρούσα στρατηγική είναι αδιέξοδη και υπονομεύει την ίδια την Κυπριακή Δημοκρατία. Επιδεινώνεται δε από την μονοδιάστατη κυπριακή εξωτερική πολιτική και την εγκατάλειψη της Αθήνας.
Πέρα όμως από το Κυπριακό, η κυπριακή κοινωνία αντιμετωπίζει επίσης μεγάλα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα, με πολλές ανισότητες, με φτωχοποιημένα κοινωνικά στρώματα, με μια νεολαία που κινείται χωρίς πυξίδα με όσα βλέπουμε καθημερινά, με την παιδεία και τον πολιτισμό σε απαξίωση. Και με ένα μονοδιάστατο παραγωγικό μοντέλο που στηρίζεται στον τουρισμό και τις υπηρεσίες. Ένα παρασιτικό παραγωγικό μοντέλο ανάπτυξης που καταστρέφει το περιβάλλον και τον πολιτισμό και υποβαθμίζει τον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα, όπως και την τεχνολογία.
*Πανεπιστημιακός,συγγραφέας. Email stephanos.constantinides@gmail.com
