Όταν άρχισα να καταλαβαίνω καλύτερα τον κόσμο γύρω μου, ιδίως όταν εγκαταστάθηκα στην Ελλάδα στα πρώιμα εφηβικά μου χρόνια, μία από τις πιο συνηθισμένες κουβέντες που άκουγα για έναν άνθρωπο, ήταν ότι «αυτός έχει πολλές γνωριμίες».
Γρήγορα κατάλαβα ότι αυτό σήμαινε πως ο συγκεκριμένος άνθρωπος ήταν ισχυρός. Όσο πιο υψηλές θέσεις, αξιώματα και οικονομική επιφάνεια είχαν οι γνωριμίες του, τόσο πιο εύκολη ήταν και για αυτόν η κοινωνική και οικονομική του αναρρίχηση.
Επειδή όμως η ζωή, ως γνωστόν, έχει πολλά γυρίσματα, αναλόγως των περιστάσεων μπορεί να αλλάζουν και οι γνωριμίες. Πόσο μάλλον, όταν οι πολλές από αυτές, ιδίως όταν δεν εμπίπτουν στην κατηγορία της ειλικρινούς και ανόθευτης φιλίας, έχουν ημερομηνία λήξεως.
Στον τόπο μας, το φαινόμενο αυτό παραείναι ενισχυμένο. Δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην έχει γνωστό του γνωστού. Κάποιον που να μπορεί να του κάνει κάποια χάρη, ή ακόμα και να συνεταιριστεί μαζί του.
Μερικές γνωριμίες, ανεξαρτήτως συμφερόντων, εξελίσσονται σε πραγματικές φιλίες. Αυτό συμβαίνει κυρίως όταν και τα δύο μέρη έχουν επωφεληθεί αμοιβαία σε ό,τι κάνουν.
Το πράγμα αλλάζει, και γίνεται από άβουλο έως και επικίνδυνο, όταν οι φιλίες αυτές αναπτύσσονται με πολιτικούς όρους. Ελάχιστοι είναι οι πραγματικοί ηγέτες που έχουν καταφέρει να μέινουν έξω από αυτόν τον κλοιό των «γνωριμιών», και να μείνουν αλώβητοι από το αλισβερίσι που αυτή η σχέση ισχύος μπορεί να φέρει.
Όσο πιο μικρός ο τόπος, τόσο πιο εύκολο είναι να γίνει συνένωση των «γνωριμιών», και να καταντήσουμε όλοι «μια ωραία ατμόσφαιρα».
Υπάρχει και σε μεγάλες και πιο προηγμένες χώρες ο λεγόμενος κύκλος της διαφθοράς – απότοκος των γνωριμιών και, κατ’ επέκταση, των διαπλεκομένων συμφερόντων.
Έξω από αυτόν τον κύκλο, υπάρχει ένα υγιές κομμάτι της κοινωνίας που δεν γουστάρει αυτό το αλισβερίσι και αντιδρά. Υπάρχου ισχυροί θεσμοί που αποτρέπουν αυτά τα καρτέλ. Ένα από τα οποία είναι και τα Μέσα Ενημέρωσης, που δουλειά τους είναι να αποκαλύπτουν το στραβό, και να έρχεται μετά η Δικαιοσύνη για να το ισιώσει.
Ετούτος ο μηχανισμός, επαναλαμβάνω, υφίσταται και δουλεύει όταν και εφ’ όσον έξω από τον κύκλο της διαφθοράς των γνωριμιών είναι πολλοί και αποφασισμένοι. Σε μικρές κοινωνίες σαν την δική μας, όπου επί δεκαετίες έχει καλλιεργηθεί το καθεστώς των γνωριμιών και της απληστίας, οι εκτός κύκλου δυστυχώς είναι στην καλύτερη περίπτωση υποτονικοί και δεν αντιδρούν ιδιαίτερα. Μια ερμηνεία είναι ότι μπορεί πολλοί από αυτούς να θέλουν να μπουν και αυτοί μέσα!
Η φράση «αυτός έχει φίλους σε υψηλές θέσεις», σημαίνει ότι μπορεί να διορίστηκε κάπου ακριβώς για αυτό. Αυτή είναι μια mild εκδοχή, στην οποία η «γνωριμία» είναι συνώνυμη του «μέσου».
Η τελεσθείσα πράξη, όμως, καταργεί την έννοια της ισονομίας, όπως και της αξιοκρατίας. Όταν δε ο τέτοιου είδους διορισμός καταχωρείται αργά ή γρήγορα και ως μόνιμος, δίχως ενδιάμεσα να έχει υπάρξει μια σοβαρή αξιολόγηση, το κράτος των βολεμένων εξελίσσεται σταθερά και σε κράτος μετρίων.
Δεν είναι όλοι έτσι, αλλά είναι πολλοί. Αν δεν τους ξέρουμε κατ’ ιδίαν στη μικρή γειτονίτσα όπου μένουμε, τους ξεχωρίζουμε εύκολα από τις μη επιδόσεις τους. Ανεπρόκοπους, τους έλεγε ο παππούς μου. Χαραμοφάηδες, η γιαγιά που ήταν πιο χύμα!
Θα επανέλθω στο θέμα των γνωριμιών, για να δούμε πως στέκεται απέναντι σε αυτό το φαινόμενο η δημοσιογραφία, βασικό θεμέλιο της οποίας είναι ο έλεγχος της εξουσίας.
Δυστυχώς, τώρα που στην Ελλάδα και στην Κύπρο περάσαμε και θα περάσουμε μέσα από σημαντικές εκλογικές αναμετρήσεις, ο αριθμός των δημοσιογράφων που μπήκαν ή θα μπουν στα ψηφοδέλτια, αποδυναμώνει την αποστολή τους, άρα και το αξίωμα.
Στο Ευρωκοινοβούλιο δε, το ποσοστό των Κυπρίων και Ελλήνων δημοσιογράφων που κάθονται στα έδρανά του είναι τα υψηλότερα στην ΕΕ. Κι αυτό δεν είναι προς πανηγυρισμό…
