Η μεταβίβαση ακινήτου που επιτεύχθηκε χωρίς την ελεύθερη συναίνεση του ιδιοκτήτη είναι ακυρώσιμη κατ’ επιλογή του
Η κλονισμένη υγεία προσώπου ενδέχεται να οδηγήσει άλλο πρόσωπο του στενού οικογενειακού ή φιλικού περιβάλλοντος του να εκμεταλλευτεί τη σχέση εμπιστοσύνης και εξάρτησης που υπάρχει μεταξύ τους, για να αποκτήσει αθέμιτα την περιουσία του. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την άσκηση ψυχικής πίεσης από το άλλο πρόσωπο, το οποίο, λόγω της μεταξύ τους σχέσης, είναι σε θέση να κυριαρχήσει επί της βούλησης του εξαρτημένου και ευάλωτου προσώπου.
Λόγω της εξασθενημένης υγείας του, το ευάλωτο πρόσωπο δεν είναι ικανό να αποφασίσει για τη διαχείριση ή τη διάθεση της περιουσίας του. Το συχνότερο μέσο που χρησιμοποιείται είναι η εξασφάλιση πληρεξούσιου εγγράφου, με τη χρήση του οποίου επιτυγχάνεται η απόκτηση της περιουσίας του και αποσπάται χωρίς τη συναίνεση του. Μια τέτοια διάθεση και μεταβίβαση είναι ακυρώσιμη κατ’ επιλογή του προσώπου αυτού, διότι δεν είναι προϊόν της ελεύθερης βούλησης του και μπορεί τόσο ο ίδιος όσο και ο διαχειριστής της περιουσίας του να αξιώσει την ακύρωση της μεταβίβασης περιουσίας που έλαβε χώρα με την άσκηση ψυχικής πίεσης και επανεγγραφή της στο όνομα του.
Σχετικές με την ακυρότητα σύμβασης είναι οι πρόνοιες των άρθρων 16 και 20 του περί Συμβάσεων Νόμου, Κεφ.149 που προνοούν ότι η σύμβαση θεωρείται ότι συνάφθηκε συνεπεία ”ψυχικής πίεσης” όταν οι σχέσεις που υπάρχουν μεταξύ των μερών είναι τέτοιες, ώστε το ένα από αυτά να είναι σε θέση να κυριαρχεί επί της θέλησης του άλλου και να επωφελείται από τη θέση αυτή για να εξασφαλίσει αθέμιτο όφελος έναντι του άλλου. Θεωρείται ότι είναι σε θέση να κυριαρχεί επί της θέλησης του άλλου, κάθε πρόσωπο το οποίο: (α) έχει πραγματική προφανή εξουσία επί του άλλου ή βρίσκεται σε σχέση εμπιστοσύνης έναντι του άλλου ή (β) καταρτίζει σύμβαση με πρόσωπο, του οποίου η πνευματική ικανότητα είναι προσωρινά ή μόνιμα επηρεασμένη λόγω ηλικίας, ασθένειας ή πνευματικής ή σωματικής κατάπτωσης. Αν η συναίνεση σε συμφωνία παρασχέθηκε συνεπεία ψυχικής πίεσης, η συμφωνία είναι σύμβαση ακυρώσιμη κατ’ εκλογή του μέρους του οποίου η συναίνεση παρασχέθηκε με τον τρόπο αυτό.
Το Ανώτατο Δικαστήριο, στην απόφαση που εξέδωσε στην Π.Ε.388/2014, ημερ.03.04.2023, ασχολείται με το θέμα και τις αιτιάσεις του εφεσείοντα, ο οποίος εφεσίβαλε την πρωτόδικη απόφαση που διέταξε την ακύρωση της μεταβίβασης ακινήτου, προσώπου, το οποίο λόγω προβλημάτων υγείας απεβίωσε, και επανεγγραφή του στο όνομα του διαχειριστή της περιουσίας του. Ο εφεσείων εξασφάλισε πληρεξούσιο έγγραφο από το πρόσωπο αυτό με το οποίο συνδεόταν και μερικούς μήνες μετά το ευάλωτο πρόσωπο απεβίωσε. Οι στενοί συγγενείς του διαπίστωσαν ότι υπήρξε μεταβίβαση της περιουσίας του χωρίς να λάβει οποιοδήποτε χρηματικό ποσό, το οποίο εξάλλου δεν μπορούσε να χρησιμοποιήσει σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα.
Ο διαχειριστής της περιουσίας του ήγειρε αγωγή και αξίωσε την ακύρωση της μεταβίβασης και επανεγγραφή της περιουσίας στο όνομά του, για τον λόγο ότι επιτεύχθηκε συνεπεία ψυχικής πίεσης που ασκήθηκε στον αποβιώσαντα από το άλλο πρόσωπο. Εκμεταλλεύτηκε τη σχέση εμπιστοσύνης και την επηρεασμένη πνευματική ικανότητα λόγω ηλικίας και ασθένειας, εξασφαλίζοντας αθέμιτο όφελος. Το Δικαστήριο δέχθηκε ότι ο αποβιώσας, υπό τις περιστάσεις, είχε πλήρη εξάρτηση από το άλλο πρόσωπο που κυριαρχούσε επί της θέλησής του και με τη χρήση πληρεξούσιου εγγράφου ενέγραψε την περιουσία στο όνομα του χωρίς την ελεύθερη συναίνεση του αποβιώσαντα.
Το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο αποτίμησε και στάθμισε ορθά τη μαρτυρία των δύο ιατρών, έχοντας στο μυαλό τις αρχές που περιστοιχίζουν τη διεργασία ένεκεν της πραγματογνωμικής ιδιότητας των μαρτύρων. Δέχθηκε τα λεχθέντα τους, που μετήλθαν επιστημονικών κριτηρίων με τα οποία το εφοδίασαν, κατά τρόπο που του επέτρεψε να μορφώσει κρίση επί των επίδικων θεμάτων. Σε σχέση με το παράπονο για την υποτιθέμενη λειψή δικογράφηση ισχυρισμών περί ψυχικής πίεσης, έκρινε ότι ήταν αβάσιμο διότι παρατίθεντο οι αφορώσες λεπτομέρειες.
Το Ανώτατο Δικαστήριο συμφώνησε ότι η απόφαση του πρωτόδικου Δικαστηρίου να θεωρήσει ως ακυρώσιμη τη μεταβίβαση του ακινήτου και τελικώς να την ακυρώσει (δεχόμενο την αγωγή του διαχειριστή) ήταν ορθή και προήλθε από δέουσα αυτοκαθοδήγηση βάσει των εφαρμοζόμενων πάγιων νομολογιακών αρχών και των προνοιών του άρθρου 20, Κεφ.149. Δοθέντων των ευρημάτων περί έλλειψης συναίνεσης του αποβιώσαντα στην υπογραφή του πληρεξουσίου και τη μεταβίβαση του ακινήτου συνεπεία της ασκηθείσας σε αυτόν ψυχικής πίεσης από τον εφεσείοντα, με όλες τις επιπτώσεις, απέρριψε την έφεση.
* Δικηγόρος στη Λάρνακα
