Οι επιχειρήσεις θα πρέπει να είναι πλήρως ενημερωμένες και να εξετάσουν πώς ο συγκεκριμένος Μηχανισμός θα επηρεάσει τις επιχειρησιακές τους λειτουργίες

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε στις 18 Απριλίου 2023 πέντε συμφωνίες που επιτεύχθηκαν στα τέλη του 2022 και οι οποίες εμπίπτουν στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), γνωστής και ως «Fit for 55». Το «Fit for 55» σκοπό έχει τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55% έως το 2030, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990. Μια εκ των πέντε συμφωνιών που έχει εγκριθεί είναι και ο νέος Μηχανισμός Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα (ΜΣΠΑ).

Με την εφαρμογή του ΜΣΠΑ επιδιώκεται αφενός να δοθούν κίνητρα σε χώρες εκτός ΕΕ για να θέσουν υψηλότερους στόχους για το κλίμα και αφετέρου να προωθηθούν οι εισαγωγές εμπορευμάτων από εταιρείες τρίτων χωρών, οι οποίες πληρούν τα υψηλά πρότυπα για το κλίμα που ισχύουν στα κράτη μέλη της ΕΕ. Παράλληλα, με την εφαρμογή του Μηχανισμού θα διασφαλίζεται ότι οι προσπάθειες που καταβάλλονται στην ΕΕ, δεν θα υπονομεύονται μέσω της διαρροής άνθρακα (δηλαδή τη μετατόπιση των βιομηχανιών που είναι εγκατεστημένες στην Ευρώπη και εκπέμπουν αέρια θερμοκηπίου, σε χώρες εκτός ΕΕ με λιγότερο αυστηρούς ή καθόλου κανόνες).

Πρακτικά, μέσα από τον συγκεκριμένο Μηχανισμό θα εφαρμοστεί η σταδιακή καταβολή οικονομικού αντίτιμου, από τις επιχειρήσεις, για τα προϊόντα που εισάγουν και προέρχονται από τρίτες χώρες, με λιγότερο φιλόδοξους κανόνες για τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να διασφαλίζεται ότι τα εισαγόμενα προϊόντα που προέρχονται εκτός ΕΕ, δεν θα είναι φθηνότερα από τα αντίστοιχα προϊόντα που παράγονται στην ΕΕ, λόγω των προαναφερθέντων μειωμένων φιλοδοξιών.

Το συγκεκριμένο νομοσχέδιο είναι το πρώτο του είδους του και έχει σχεδιαστεί για να συμμορφώνεται πλήρως με τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ). Αναμένεται να τεθεί σε εφαρμογή από την 1η Οκτωβρίου 2023 και μέχρι τα τέλη του 2025 οι υποχρεώσεις των επιχειρήσεων θα περιορίζονται μόνο στην υποβολή εκθέσεων. Μέσω των συγκεκριμένων εκθέσεων θα πρέπει να δηλώνονται αναλυτικά οι άμεσες και έμμεσες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, καθώς και οι τιμές των εκπομπών που τυχόν καταβλήθηκαν στο εξωτερικό, για τα εισαγόμενα τους προϊόντα. Εν συνεχεία και κατά τη μεταβατική περίοδο 2026 με 2034, θα υπάρξει η σταδιακή ενεργοποίηση του Μηχανισμού που θα συνδέεται με τη σταδιακή κατάργηση των δωρεάν δικαιωμάτων στο πλαίσιο του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ) της ΕΕ.

Με βάση το νομοσχέδιο, το πεδίο εφαρμογής του Μηχανισμού θα ​​καλύπτει τα εξής προϊόντα: α) τον σίδηρο και τον χάλυβα, β) το τσιμέντο, γ) το αλουμίνιο, δ) τα λιπάσματα, ε) την ηλεκτρική ενέργεια και  στ) το υδρογόνο. Επιπλέον, περιλαμβάνει ορισμένες πρόδρομες ουσίες καθώς και ορισμένα προϊόντα, όπως βίδες και μπουλόνια και παρόμοια είδη σιδήρου ή χάλυβα. Πριν από την ολοκλήρωση της μεταβατικής περιόδου θα αξιολογηθεί εάν θα επεκταθεί το πεδίο εφαρμογής και σε άλλα αγαθά που διατρέχουν κίνδυνο διαρροής άνθρακα, συμπεριλαμβανομένων των οργανικών χημικών ουσιών και των πολυμερών, με στόχο να συμπεριληφθούν όλα τα αγαθά που καλύπτονται από το ΣΕΔΕ έως το 2030.

Είναι ξεκάθαρο πως η εφαρμογή του ΜΣΠΑ θα επηρεάσει σημαντικά τις επιχειρήσεις στην ΕΕ και κατ’ επέκταση στην Κύπρο, αλλά και διεθνώς. Συγκεκριμένα, αναμένεται να υπάρξει θετική επίδραση για επιχειρήσεις παραγωγούς εντός ΕΕ, οι οποίες πλέον δεν θα ανταγωνίζονται εισαγόμενα προϊόντα που θα υπόκεινται σε χαμηλότερες φορολογίες λόγω λιγότερο φιλόδοξων στόχων για το κλίμα. Παράλληλα, όμως, αναμένεται να υπάρξουν και αρνητικές επιδράσεις σε επιχειρήσεις εισαγωγείς στην ΕΕ που προμηθεύονται προϊόντα από τρίτες χώρες, όπου πλέον θα εισάγουν πιο ακριβά προϊόντα, ενώ αντίστοιχα θα επηρεαστούν και οι επιχειρήσεις τρίτων χωρών που προμηθεύουν προϊόντα εντός της ΕΕ. Ως εκ τούτου, οι επιχειρήσεις θα πρέπει να είναι πλήρως ενημερωμένες επί του θέματος, ενώ ταυτόχρονα θα πρέπει να εξετάσουν πώς ο συγκεκριμένος Μηχανισμός θα επηρεάσει τις επιχειρησιακές τους λειτουργίες και αποφάσεις αλλά και την αλυσίδα εφοδιασμού τους και να προετοιμαστούν καταλλήλως λαμβάνοντας τις κατάλληλες δράσεις.

Η Ομοσπονδία Εργοδοτών και Βιομηχάνων (ΟΕΒ), αντιλαμβανόμενη πλήρως την ανάγκη για λήψη δράσεων για αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και των προβλημάτων που αυτή επιφέρει, στηρίζει κάθε προσπάθεια που συμβάλλει προς αυτή την κατεύθυνση. Παράλληλα, όμως, ως η φωνή του επιχειρείν και αντιλαμβανόμενη τις συνεχείς καινοφανείς αλλαγές, θέλοντας να διασφαλίσει την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων του τόπου, παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις. Επιπρόσθετα, είναι σε συνεχή επαφή με τα αρμόδια υπουργεία και τμήματα, έτσι ώστε να προσφέρει κατάλληλη και έγκαιρη ενημέρωση στις επιχειρήσεις. Κλείνοντας, η ΟΕΒ, δηλώνει παρούσα να προσφέρει την απαιτούμενη καθοδήγηση στις επιχειρήσεις που θα επηρεαστούν άμεσα ή έμμεσα από την εφαρμογή του εν λόγω Μηχανισμού.

* Λειτουργός, Τμήμα Ενέργειας και Περιβάλλοντος, Ομοσπονδία Εργοδοτών & Βιομηχάνων (ΟΕΒ)