Η καταστροφική πυρκαγιά που έπληξε τα ορεινά της Λεμεσού τον φετινό Ιούλιο άφησε πίσω της καμένη γη, κατεστραμμένα σπίτια και δύο νεκρούς. Για πολλές κοινότητες, δεν ήταν απλώς μια φυσική καταστροφή, αλλά μια αποτυχία συστημάτων που υποτίθεται πως υπάρχουν για να προστατεύουν. Μαρτυρίες πολιτών, δημοσιογραφική έρευνα και δηλώσεις αξιωματούχων καταδεικνύουν σοβαρές αστοχίες στον εντοπισμό, στον συντονισμό και στην αντίδραση. Αυτές οι αποτυχίες δεν μπορούν να αγνοηθούν. Πρέπει να αναγνωριστούν και να διορθωθούν.
Οι καθυστερήσεις, οι αντιφάσεις και η σύγχυση πρέπει να αντιμετωπιστούν
Πολλοί κάτοικοι ανέφεραν ότι η φωτιά στη Μαλλιά ήταν ορατή πριν τις 13:00 την Τετάρτη. Παρ’ όλα αυτά, τα επίσημα αρχεία δείχνουν ως ώρα πρώτης αναφοράς τις 13:28. Η διαφορά αυτή των 30 λεπτών δεν έχει εξηγηθεί επαρκώς. Στη συνέχεια:
• Πολίτες σε πληγείσες περιοχές κατήγγειλαν πως δεν υπήρξε εναέρια υποστήριξη όταν οι φλόγες έφτασαν στις κατοικίες.
• Πληρώματα πυρόσβεσης ανέφεραν αστοχίες στις ρίψεις νερού λόγω έλλειψης συντονισμού.
• Η Πυροσβεστική Υπηρεσία φέρεται να επιχειρούσε μακριά από την πρώτη γραμμή, ενώ το Τμήμα Δασών αντιμετώπιζε τα πιο επικίνδυνα σημεία. Παρά τις επίσημες διαβεβαιώσεις περί συνεργασίας, η εικόνα επί του πεδίου ήταν αποσυντονισμένη.
• Η Πολιτική Άμυνα απουσίαζε, σύμφωνα με μαρτυρίες, από κρίσιμες εκκενώσεις, όπως στην περίπτωση της παιδικής κατασκήνωσης στη Λόφου, όπου την απομάκρυνση των παιδιών ανέλαβαν οι γονείς και όχι οι Αρχές.
Αυτά δεν είναι αστοχίες λόγω χάους. Είναι αποτυχίες λόγω έλλειψης σαφών ρόλων, καθυστερημένης κινητοποίησης και θεσμικής απουσίας.
Ζητούμε δημόσια και ανεξάρτητη διερεύνηση: Α. Της χρονικής ακολουθίας εντοπισμού και αναφοράς της πυρκαγιάς. Β. Των κριτηρίων και του χρονισμού των εναέριων ρίψεων. Γ. Της ενεργοποίησης και λειτουργίας της Πολιτικής Άμυνας. Δ. Των περιστάσεων που οδήγησαν στον θάνατο δύο ηλικιωμένων, οι οποίοι εκτράπηκαν σε λανθασμένη διαδρομή λόγω ανεπαρκούς αποκλεισμού δρόμων από την Τροχαία. Τα πορίσματα αυτής της έρευνας πρέπει να δοθούν στη δημοσιότητα. Μόνο μέσα από τη διαφάνεια μπορεί να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη.
Η Κύπρος πρέπει να περάσει από την καταστολή στην προετοιμασία
Η φωτιά δεν ήρθε ξαφνικά. Εκδηλώθηκε μέσα σε περίοδο ακραίας ζέστης, δυνατών ανέμων και παρατεταμένης ξηρασίας. Αυτές οι συνθήκες θα επαναλαμβάνονται όλο και συχνότερα. Η χώρα χρειάζεται στρατηγική που θα προβλέπει, όχι απλώς θα καταστέλλει. Προτείνουμε:
Α. Έγκαιρη ανίχνευση με ανάπτυξη θερμικών drones μεγάλης εμβέλειας σε περιοχές υψηλού κινδύνου και δημιουργία ημερήσιου δείκτη πυροκινδυνότητας με βάση δορυφορικά και μετεωρολογικά δεδομένα.
Β. Προκαταβολική ετοιμότητα με ανάπτυξη δυνάμεων με βάση προβλέψεις κινδύνου και όχι μετά την εκδήλωση φωτιάς και προεποχιακές συμφωνίες ενεργοποίησης μέσων μέσω rescEU.
Γ. Ενιαίος επιχειρησιακός συντονισμός με καθορισμό ενός φορέα-ηγεσίας υπό το υπουργείο Εσωτερικών και διασάφηση και δημοσίευση των αρμοδιοτήτων όλων των εμπλεκόμενων Υπηρεσιών.
Η ενημέρωση των πολιτών κατά τη διάρκεια κρίσης πρέπει να είναι κεντρική και αξιόπιστη
Κατά τη διάρκεια της φωτιάς, οι κάτοικοι δεν είχαν πρόσβαση σε επίσημες πληροφορίες. Οι αποφάσεις εκκένωσης λήφθηκαν με βάση φήμες, ομαδικά μηνύματα και ανεπίσημες αναρτήσεις. Αυτό είναι ανεπίτρεπτο. Προτείνουμε: Δημιουργία Εθνικού Κέντρου Επιχειρήσεων Δασοπυρόσβεσης, ενεργό κάθε αντιπυρική περίοδο. Ορισμό εκπροσώπου Τύπου, με ευθύνη για τακτικές και διασταυρωμένες ενημερώσεις. Δημόσια διαδικτυακή πλατφόρμα με live ενημέρωση για μέτωπα, εκκενώσεις, δρόμους και διαθέσιμα μέσα.
Η αποκατάσταση πρέπει να συνδυαστεί με ανθεκτικότητα
Η ζημιά δεν είναι μόνο φυσική. Είναι ψυχολογική και κοινωνική. Η αποκατάσταση πρέπει να καλύψει και τα τρία επίπεδα.
Α. Στήριξη περιουσιών και εισοδήματος με άμεση στήριξη σε οικογένειες που έχασαν την κύρια κατοικία τους, έκτακτη ενίσχυση για αγρότες και κτηνοτρόφους, επισκευή κατεστραμμένων υποδομών και αποκατάσταση υδροδότησης και ηλεκτροδότησης και στήριξη σε θέματα ψυχικής υγείας, ασφαλιστικών απαιτήσεων και νομικής καθοδήγησης.
Β. Περιβαλλοντική αποκατάσταση με σταθεροποίηση εδαφών πριν από τις πρώτες βροχές, παρακολούθηση φυσικής αναγέννησης με αναδασώσεις μόνο όπου χρειάζεται, επαναφύτευση μόνο με ενδημικά είδη, καταπολέμηση εισβλητικών ειδών και αποκατάσταση οικοσυστημάτων και αξιοποίηση ευρωπαϊκών εργαλείων αποκατάστασης (LIFE, Horizon, CAP).
Αυτή η πυρκαγιά δεν μπορεί να θεωρηθεί εξαίρεση
Δημόσιοι αξιωματούχοι επικαλέστηκαν καιρικές συνθήκες, πρωτόκολλα και περιορισμούς. Όμως οι πυρκαγιές, οι άνεμοι και η ξηρασία δεν είναι απρόβλεπτα φαινόμενα στην Κύπρο του 2025. Το ερώτημα που τίθεται σήμερα δεν αφορά το θάρρος των ανταποκριτών, αλλά τη στρατηγική, τα εργαλεία και τα θεσμικά αντανακλαστικά που πρέπει να ενισχυθούν ώστε η επόμενη μάχη να δοθεί καλύτερα προετοιμασμένη.
Καλούμε το Υπουργείο σας να αναλάβει την ηγεσία στη διαμόρφωση μιας εθνικής στρατηγικής για τις πυρκαγιές, βασισμένη στην πρόληψη, τη διαφάνεια και την ευθύνη. Μόνο έτσι θα αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη και θα προστατευτεί η ζωή και το περιβάλλον.
* Αρχιτέκτονας
