Τρεις δορυφόροι και τρία σκουλαρίκια…

Μέχρι τώρα όλα πάνε καλά, η τηλεμετρία δείχνει πως όλα τα συστήματα του δορυφόρου λειτουργούν άψογα, περιλαμβανομένων και των σημαντικών για τη διεθνή διαστημική τεχνολογία ηλιοσυλλεκτών του, που είναι κατασκευασμένοι με εντελώς προηγμένη τεχνολογία, όπως και του συστήματος ώθησης και ελέγχου που βασίζεται σε υβριδικούς κινητήρες – χημικού καυσίμου και ηλεκτρισμού. Αυτά τα δύο καινοτόμα χαρακτηριστικά είναι που εξασφαλίζουν και τη μακροβιότητα του δορυφόρου που θα είναι 23 χρόνια αντί 14-15 χρόνια που είναι των συμβατικών δορυφόρων. Είναι ο μεγαλύτερος δορυφόρος που κατασκεύασε ποτέ για εμπορικούς σκοπούς ο αμερικανικός κολοσσός Lockheed Martin και ο πρώτος δορυφόρος με τις εν λόγω, όπως και άλλες καινοτομίες.

 

Ο δορυφόρος, από τις 5 Φεβρουαρίου μέχρι σήμερα, αλλά και τις επόμενες εβδομάδες, πετά γύρω από τη Γη, με τακτικές διορθώσεις στην πορεία του, δηλαδή, το απόγειο και το περίγειο, ώστε σταδιακά να πάει στη θέση του, όπου θα σταθεροποιηθεί με ταχύτητα ανάλογη με αυτή της περιστροφής της Γης, ώστε να βρίσκεται σε σταθερή θέση σε σχέση με τις περιοχές της Ευρώπης, της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής που θα καλύπτουν οι αναμεταδότες του. Συγκεκριμένα, σε 110 μέρες από την εκτόξευση, ο Hellas Sat 4 θα βρίσκεται στη διαστημική θέση των 39 μοιρών ανατολικά, σε απόσταση 36.000 χιλιομέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας, λίγο πιο πάνω από τον Hellas Sat 3, που εκτοξεύτηκε τον Ιούνιο του 2017. 

Παρεμπιπτόντως, προκάλεσε πολύ θετική εντύπωση διεθνώς στον διαστημικό κόσμο το γεγονός ότι ένας δορυφορικός οργανισμός του μεγέθους της Hellas Sat κατάφερε, μέσα σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα (σε λιγότερο από 20 μήνες), να θέσει σε τροχιά δύο υψηλής τεχνολογίας και δυνατοτήτων δορυφόρους – ο Hellas Sat 3 που κατασκευάστηκε από την Thales – Alenia ήταν ο μεγαλύτερος μέχρι τώρα εμπορικός δορυφόρος της Ευρώπης. Αν πάμε πίσω στον χρόνο –όχι μακριά αλλά μόλις 20 χρόνια– ουσιαστικά στην Κύπρο ελάχιστοι πίστευαν ότι η χώρα μας θα μπορεί ποτέ να έχει διαστημική δραστηριότητα, πόσο μάλλον να εκτοξεύσει δορυφόρο. 
Την περίοδο 1998-2001, αρκετά πρόσωπα, μεταξύ των οποίων και εμείς, ήμασταν αυτήκοοι μάρτυρες της αμφισβήτησης αυτής σε ανώτατο κυβερνητικό, πολιτικό και υπηρεσιακό επίπεδο. 

 

Σε μία περίπτωση, σε συνεδρία υπουργικού συμβουλίου, όπου εσυζητείτο αίτηση για άδειες προς την Hellas Sat για την τροχιακή θέση που κατά το ήμισυ ανήκε στην Κύπρο, τα μειδιάματα και οι ειρωνείες ήταν έντονες. Ανώτατο κυβερνητικό στέλεχος είχε πει χαρακτηριστικά ότι «θα κόψει το δάκτυλό του» αν καταφέρουν να εκτοξεύσουν δορυφόρο. Δεύτερο στέλεχος είχε πει ότι «θα βάλει σκουλαρίκι». Αν βέβαια τηρούσαν τον λόγο τους, ο ένας θα ήταν χωρίς τρία δάκτυλα κι ο δεύτερος με τρία σκουλαρίκια. Όμως, χαρακτηριστικό της αντίληψης που υπήρχε για το διαστημικό πρόγραμμα της Κύπρου τότε, ήταν και το γεγονός ότι η –κρατική τότε τράπεζα– είχε αναλάβει τις μελέτες βιωσιμότητας, εκπρόσωποιτου τότε Γραφείου Προγραμματισμού και άλλοι αρμόδιοι ήταν κατηγορηματικοί ότι δεν πρόκειται να πετύχει το εγχείρημα της εκτόξευσης δορυφόρου. 

Χαρακτηριστικό είναι και το γεγονός ότι, πριν την υπογραφή της συμφωνίας Κύπρου – Ελλάδας για κοινή αξιοποίηση της τροχιακής θέσης των 39 μοιρών ανατολικά, ο τότε υπουργός Μεταφορών Αβέρωφ Νεοφύτου είχε ζητήσει από τη Cyta να συμμετάσχει μετοχικά –με επένδυση της τάξης των €30 εκατ. έως €40 εκατ.– στο μετοχικό κεφάλαιο της Hellas Sat. Αυτό θα εξασφάλιζε έμμεσα και άμεσα την κρατική συμμετοχή της Κύπρου και μέσω του πλέον κατάλληλου φορέα, της Αρχής Τηλεπικοινωνιών, στην ανάπτυξη δορυφορικών επικοινωνιών. Το τότε δ.σ. της Cyta αποφάσισε ότι δεν πρόκειται για επένδυση που θα ήταν συμφέρουσα και απέρριψε την πρόταση, προχωρώντας στις γνωστές τεράστιες επενδύσεις της Cyta Hellas και άλλες που έκρινε ότι ήταν επικερδείς.  

Λίγους μήνες αργότερα με την αλλαγή κυβέρνησης, ο τότε υπουργός Εμπορίου Γιώργος Λιλλήκας, ζήτησε από την ΑΗΚ να εξετάσει αυτό το ενδεχόμενο συμμετοχής της στο μετοχικό κεφάλαιο της Hellas Sat, έστω και με επένδυση της τάξης των €10 εκατ. Και η ΑΗΚ θεώρησε ως μη συμφέρουσα τη συμμετοχή της στο δορυφορικό πρόγραμμα, λίγο πριν ξεσπάσει το τότε σκάνδαλο με τις επενδύσεις της σε ντόπιες και ξένες μετοχές μέσω του Ταμείου Συντάξεων.

Λόγω των καθυστερήσεων, η Hellas Sat προχώρησε σε αγορά «μεταχειρισμένου» εν ενεργεία δορυφόρου, που βρισκόταν στο τέλος της ζωής του, που τον μετακίνησε στην τροχιακή θέση των 39 μοιρών Ανατολικά, ώστε να πραγματοποιήσει εκπομπές εντός του τότε προβλεπόμενου χρονοδιαγράμματος, όπως ήταν ο απαραίτητος όρος για να κατακυρωθούν σε Κύπρο και Ελλάδα τα δικαιώματα της συγκεκριμένης τροχιακής θέσης. Ονομάστηκε Hellas Sat 1. Τον Μάιο του 2003, έγινε κατορθωτό να είναι έτοιμος και να εκτοξευτεί από το Κέιπ Κανάβεραλ των ΗΠΑ, ο  δορυφόρος Hellas Sat 2, που εξασφάλισε τη βιωσιμότητα του οργανισμού για 15 χρόνια, δηλαδή μέχρι το 2018. 
Όμως η Hellas Sat προχώρησε, με τοπική στήριξη μόνο από τον επιχειρηματία Αντρέα Σιαμμά μέσω της Avacom, την Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία και την ισχυρή στήριξη από τον ελλαδικό ΟΤΕ, που εξελίχθηκε σε κύριο μέτοχο. Αυτό οδήγησε το 2003 με την πώληση του ΟΤΕ στη γερμανική Deutsche Telekom, η οποία έχοντας το δικό της δορυφορικό πρόγραμμα, αποφάσισε να πωλήσει της Hellas Sat. Από την πώληση –στην Arabsat– υπήρξαν δύο βασικά θετικά αποτελέσματα:
ä Το πρώτο ήταν ότι ο ΟΤΕ αποκόμισε κέρδη αρκετών δεκάδων εκατομμυρίων. 

 

ä Το δεύτερο ήταν ότι ο Arabsat έδειξε πλήρη εμπιστοσύνη στην κυπριακή και ελλαδική διεύθυνση και στελέχη του ελλαδοκυπριακού δορυφορικού οργανισμού, διατηρώντας και τους δύο στρατηγικής σημασίας για τις χώρες μας σταθμούς ελέγχου δορυφόρων, σε Κοφίνου και σε Αθήνα.
Ο ανοικτός ορίζοντας αλλά και οι ισχυρές πλάτες του Arabsat, που να σημειωθεί ότι αποτελεί τον δορυφορικό οργανισμό των αραβικών χωρών, επέτρεψαν στην Hellas Sat να προχωρήσει, με κύριο ρόλο των Κύπριων και Ελλαδιτών επιστημόνων – στελεχών του, στον σχεδιασμό, υλοποίηση, εκτόξευση και διαχείριση των δύο τελευταίων και μεγάλης σημασίας δορυφόρων, των Hellas Sat 3 και Hellas Sat 4. 

Με τους δύο εν ενεργεία δορυφόρους, η Hellas Sat εξασφαλίζει πολύ μεγάλο δυναμικό για εξυπηρέτηση των υφιστάμενων και νέων πελατών της, ο ένας δορυφόρος μπορεί να λειτουργεί ως εφεδρικός του δεύτερου και κυρίως, εξασφαλίζει τη λειτουργία της εταιρείας για τα επόμενα τουλάχιστον 23 χρόνια, μέχρι και το 2042, πλεονέκτημα που ελάχιστοι φορείς μπορούν να έχουν, εξηγεί στον «Φ» ο επικεφαλής της Hellas Sat από τη σύστασή της μέχρι σήμερα Χριστόδουλος Πρωτοπαπάς.

 

 

Ένα από τα ερωτήματα που τίθενται συχνά, είναι το αν έχει όφελος η Κύπρος και η Ελλάδα, αφού η Hellas Sat είναι 100% θυγατρική της Arabsat. Το πρώτο, όσον αφορά στα οφέλη της Κύπρου, αυτά είναι οικονομικά, κοινωνικά αλλά και γεωστρατηγικά. Η δημιουργία και η ραγδαία ανάπτυξη του διαστημικού κέντρου στην Κοφίνου είναι από μόνη της παράγοντας γεωστρατηγικής σημασίας, αφού πέραν του ότι από εκεί αναμεταδίδονται πέραν των 200 τηλεοπτικών και δορυφορικών καναλιών και συνδέονται με ίντερνετ πολλές περιοχές της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής, φιλοξενεί και σειρά εναλλακτικών ασφαλών κέντρων επικοινωνιών και δεδομένων που αφορούν τα κρατικά συμφέροντα και άλλων χωρών, μεταξύ των οποίων και ευρωπαϊκών. Επίσης, δεν μπορεί παρά να θεωρείται σημαντικό όφελος το γεγονός ότι εργοδοτούνται σειρά εξιδεικευμένων Κυπρίων στελεχών στον τομέα των διαστημικών τεχνολογιών, που διαφορετικά ή θα ήταν σε άσχετες θέσεις ή στο εξωτερικό. 

Τα παραδείγματα του Χάρη Ιορδάνου, που ήταν ο υπεύθυνος σχεδιασμού, κατασκευής και λειτουργίας του Hellas Sat 3, που επέστρεψε στην πατρίδα του από τον Καναδά όπου εργαζόταν σε κέντρο που κατασκευάζει μεταξύ άλλων και τους βραχίονες του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού, είναι μία από τις χαρακτηριστικές. 
Η περίπτωση του Κενδέα Καραντώνη, που επιστρέφοντας από τις ΗΠΑ στην Hellas Sat είχε την ευθύνη σχεδιασμού, κατασκευής και εκτόξευσης του Hellas Sat 4, που στάθηκε ισάξια και αναγνωρίστηκε με τα καλύτερα χαρακτηριστικά από τον υπεύθυνο της Lockheed Martin, που είχε εμπειρία όχι μόνο πολλών δορυφόρων, αλλά και 13 διαστημικών αποστολών της ΝΑΣΑ, είναι επίσης χαρακτηριστική περίπτωση. 

Ακόμα, το γεγονός ότι για παράδειγμα ο τελευταίος δορυφόρος είναι γραμμένος ως κυπριακός, είναι ακόμα ένα όφελος. Και το γεγονός ότι με την τρίτη φορά που η Κύπρος στέλνει τη σημαία της στο διάστημα, μαζί με το κέντρο ελέγχου στην Κοφίνου, απ’ όπου ελέγχονται οι δορυφόροι –περιλαμβανομένης και της κίνησής του στο διάστημα– σημαίνει πλέον ισχυρό κυπριακό αποτύπωμα στον κόσμο του διαστήματος και προστιθέμενη αξία στην κρατική της κυριαρχία.

Ακόμα, το γεγονός ότι ήδη ξένοι δορυφορικοί οργανισμοί εμπιστεύτηκαν τα στελέχη και τις υποδομές της Hellas Sat σε Κύπρο και Ελλάδα, για να παραδώσουν τον έλεγχο δικών τους δορυφόρων στα χέρια των δικών μας, σημαίνει και γεωπολιτική και οικονομική προστιθέμενη αξία.

Για τον Hellas Sat 3, υπήρξε στενή συνεργασία και διαστημική συγκατοίκηση με έναν από τους μεγαλύτερους δορυφορικούς οργανισμούς στον κόσμο, τον Inmarsat, για προσφορά της υπηρεσίας του ίντερνετ σε αεροπλάνα στη Γηραιά Ήπειρο – που ήδη λειτουργεί. Με τον Hellas Sat 4 υπήρξε στενή συνεργασία και συγκατοίκηση με το Βασιλικό Ινστιτούτο Επιστήμης και Καινοτομίας της Σαουδικής Αραβίας, χωρίς μάλιστα να αποκρύβεται από τη Σαουδική Αραβία στα δημόσια έγγραφα που αφορούν τον δορυφόρο, ότι περιλαμβάνει πολλές ασφαλείς κρατικές τηλεπικοινωνίες.

Μάλιστα το γεγονός ότι μέσω του Hellas Sat 4 Κύπρος και Σαουδική Αραβία είναι «δεσμευμένες» να συγκατοικήσουν για τα επόμενα 23 χρόνια στο διάστημα, δημιουργεί προϋποθέσεις για ανάπτυξη κι άλλων συνεργασιών. 

Και μόνο το γεγονός ότι πολλές συναντήσεις της ηγεσίας του Arabsat όπως και αυτές της Hellas Sat γίνονται στην Κύπρο, με αποτέλεσμα υψηλόβαθμα κυβερνητικά στελέχη –μεταξύ των οποίων υπουργοί και υφυπουργοί– όπως και άλλα σημαντικά πρόσωπα και προσωπικότητες, συγγενικά ή άλλως πως συνδεδεμένα με τις ηγεσίες των αραβικών χωρών, να βρίσκονται συχνά στην Κύπρο, δημιουργώντας σχέσεις με την κοινωνία αλλά και την πολιτική ηγεσία, όπως και η εξοικείωσή τους με τα της Κύπρου,  είναι αυτονόητο ότι προσφέρει σημαντικά.

 

 

Καθ’ όλη τη διαδικασία ετοιμασίας και εκτόξευσης του δορυφόρου Hellas Sat 4 ήταν παρών στη Γαλλική Γουιάνα και ο διευθύνων σύμβουλος του αεροδιαστημικού κολοσσού Arianespace, που κατασκευάζει και τον πύραυλο εκτόξευσης Ariane 5, o Στεφάν Ισραέλ. Είναι ένας από τους σημαντικότερους ανθρώπους στη βιομηχανία της αεροδιαστημικής τεχνολογίας στον κόσμο. 

Η παρουσία του υποδεικνύει από μόνη της το ενδιαφέρον του κολοσσού για περαιτέρω συνεργασία με τον ελληνοκυπριακό δορυφορικό οργανισμό, ενώ δεν έκρυψε ούτε τις άριστες προσωπικές του σχέσεις με τον επικεφαλής της Hellas Sat Χριστόδουλο Πρωτοπαπά, αλλά ούτε και το ενδιαφέρον του για την Κύπρο σε σειρά επαφών που είχε με την υπουργό Μεταφορών Βασιλική Αναστασιάδου. Εξάλλου, η εκτόξευση του Hellas Sat 4 ήταν η πρώτη του 2019 από το Ακρωτήριο Κουρού αλλά και συνέπεσε με τη συμπλήρωση 40 χρόνων από την πρώτη εκτόξευση ευρωπαϊκού πυραύλου – του Ariane 1. Πρώτη αναφορά του Στεφάν Ισραέλ σε συνομιλία του με τους δημοσιογράφους που παρακολούθησαν την εκτόξευση, ήταν μια πρόσκληση προς τους νέους, που ενδιαφέρονται για να ανελιχθούν στον τομέα της αεροδιαστημικής, να αποταθούν και στην Arianespace για εργασία ή συνεργασία – υπάρχουν και δημιουργούνται πολλές δυνατότητες θέσεων εργασίας, ο τομέας μεγαλώνει διαρκώς, όπως τόνισε.

«Σε σχέση με την Arianespace, ιδιαίτερα σε σχέση με τον αμερικανικό και κινεζικό ανταγωνισμό που αναπτύσσεται, εξηγεί πως η Ευρώπη, μέσω της Arianespace, έχει την ικανότητα να κατασκευάσει κάθε είδους δορυφόρους, τηλεπικοινωνιών, επιστημονικούς, παρακολούθησης της Γης. Σίγουρα η Ευρώπη έχει έναν ρόλο-κλειδί στο Διάστημα, είναι πολύ καλά τοποθετημένη στην αγορά του Διαστήματος σε ό,τι έχει να κάνει με τους δορυφόρους, αλλά και σε ό,τι έχει να κάνει με τους εκτοξευτήρες», ήταν η τοποθέτησή του.  Από τη μια, μπορείς να πάρεις το Διάστημα ως μια βιομηχανία που είναι υπερυψηλής τεχνολογίας και από την άλλη να εκτιμήσεις αυτό που συμβαίνει στον χώρο από γεωπολιτικής πλευράς, αναφέρει. Εξηγεί περαιτέρω ότι «είναι προσπάθεια ευρωπαϊκή και έτσι είναι μέρος του DNA μας, όπως επίσης μπορείς να σκεφτείς πως σε τελική ανάλυση οι αποστολές δορυφόρων στο Διάστημα έχουν να κάνουν με το να συνδέεις τους ανθρώπους, με το να δίνεις ένα μέλλον στη Γη μας, αφού οι δορυφόροι και τα διαστημικά προγράμματα σχετίζονται και με την επίβλεψη του κλίματος, την προστασία της ζωής των πολιτών αλλά και την εξερεύνηση ολόκληρου του Σύμπαντος».

 

 

Ένα από τα ερωτήματα που τίθενται συχνά, είναι το αν έχει όφελος η Κύπρος και η Ελλάδα, αφού η Hellas Sat είναι 100% θυγατρική της Arabsat. Το πρώτο, όσον αφορά στα οφέλη της Κύπρου, αυτά είναι οικονομικά, κοινωνικά αλλά και γεωστρατηγικά. Η δημιουργία και η ραγδαία ανάπτυξη του διαστημικού κέντρου στην Κοφίνου είναι από μόνη της παράγοντας γεωστρατηγικής σημασίας, αφού πέραν του ότι από εκεί αναμεταδίδονται πέραν των 200 τηλεοπτικών και δορυφορικών καναλιών και συνδέονται με ίντερνετ πολλές περιοχές της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής, φιλοξενεί και σειρά εναλλακτικών ασφαλών κέντρων επικοινωνιών και δεδομένων που αφορούν τα κρατικά συμφέροντα και άλλων χωρών, μεταξύ των οποίων και ευρωπαϊκών. Επίσης, δεν μπορεί παρά να θεωρείται σημαντικό όφελος το γεγονός ότι εργοδοτούνται σειρά εξιδεικευμένων Κυπρίων στελεχών στον τομέα των διαστημικών τεχνολογιών, που διαφορετικά ή θα ήταν σε άσχετες θέσεις ή στο εξωτερικό. 

Τα παραδείγματα του Χάρη Ιορδάνου, που ήταν ο υπεύθυνος σχεδιασμού, κατασκευής και λειτουργίας του Hellas Sat 3, που επέστρεψε στην πατρίδα του από τον Καναδά όπου εργαζόταν σε κέντρο που κατασκευάζει μεταξύ άλλων και τους βραχίονες του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού, είναι μία από τις χαρακτηριστικές. 

Η περίπτωση του Κενδέα Καραντώνη, που επιστρέφοντας από τις ΗΠΑ στην Hellas Sat είχε την ευθύνη σχεδιασμού, κατασκευής και εκτόξευσης του Hellas Sat 4, που στάθηκε ισάξια και αναγνωρίστηκε με τα καλύτερα χαρακτηριστικά από τον υπεύθυνο της Lockheed Martin, που είχε εμπειρία όχι μόνο πολλών δορυφόρων, αλλά και 13 διαστημικών αποστολών της ΝΑΣΑ, είναι επίσης χαρακτηριστική περίπτωση. 

Ακόμα, το γεγονός ότι για παράδειγμα ο τελευταίος δορυφόρος είναι γραμμένος ως κυπριακός, είναι ακόμα ένα όφελος. Και το γεγονός ότι με την τρίτη φορά που η Κύπρος στέλνει τη σημαία της στο διάστημα, μαζί με το κέντρο ελέγχου στην Κοφίνου, απ’ όπου ελέγχονται οι δορυφόροι –περιλαμβανομένης και της κίνησής του στο διάστημα– σημαίνει πλέον ισχυρό κυπριακό αποτύπωμα στον κόσμο του διαστήματος και προστιθέμενη αξία στην κρατική της κυριαρχία.

Ακόμα, το γεγονός ότι ήδη ξένοι δορυφορικοί οργανισμοί εμπιστεύτηκαν τα στελέχη και τις υποδομές της Hellas Sat σε Κύπρο και Ελλάδα, για να παραδώσουν τον έλεγχο δικών τους δορυφόρων στα χέρια των δικών μας, σημαίνει και γεωπολιτική και οικονομική προστιθέμενη αξία.
Για τον Hellas Sat 3, υπήρξε στενή συνεργασία και διαστημική συγκατοίκηση με έναν από τους μεγαλύτερους δορυφορικούς οργανισμούς στον κόσμο, τον Inmarsat, για προσφορά της υπηρεσίας του ίντερνετ σε αεροπλάνα στη Γηραιά Ήπειρο – που ήδη λειτουργεί. Με τον Hellas Sat 4 υπήρξε στενή συνεργασία και συγκατοίκηση με το Βασιλικό Ινστιτούτο Επιστήμης και Καινοτομίας της Σαουδικής Αραβίας, χωρίς μάλιστα να αποκρύβεται από τη Σαουδική Αραβία στα δημόσια έγγραφα που αφορούν τον δορυφόρο, ότι περιλαμβάνει πολλές ασφαλείς κρατικές τηλεπικοινωνίες.
Μάλιστα το γεγονός ότι μέσω του Hellas Sat 4 Κύπρος και Σαουδική Αραβία είναι «δεσμευμένες» να συγκατοικήσουν για τα επόμενα 23 χρόνια στο διάστημα, δημιουργεί προϋποθέσεις για ανάπτυξη κι άλλων συνεργασιών. 

Και μόνο το γεγονός ότι πολλές συναντήσεις της ηγεσίας του Arabsat όπως και αυτές της Hellas Sat γίνονται στην Κύπρο, με αποτέλεσμα υψηλόβαθμα κυβερνητικά στελέχη –μεταξύ των οποίων υπουργοί και υφυπουργοί– όπως και άλλα σημαντικά πρόσωπα και προσωπικότητες, συγγενικά ή άλλως πως συνδεδεμένα με τις ηγεσίες των αραβικών χωρών, να βρίσκονται συχνά στην Κύπρο, δημιουργώντας σχέσεις με την κοινωνία αλλά και την πολιτική ηγεσία, όπως και η εξοικείωσή τους με τα της Κύπρου,  είναι αυτονόητο ότι προσφέρει σημαντικά.