Η περίοδος της εγκυμοσύνης περιέχει συνήθως ανάμικτα συναισθήματα για μια γυναίκα. Η χαρά της τεκνοποίησης συχνά σμίγει με την ανησυχία για τυχόν περιπλοκές που μπορεί να προκύψουν. Η πανδημία μεγιστοποίησε αυτές τις ανησυχίες, προσθέτοντας ακόμη μια: ποιες είναι οι συνέπειες τόσο για τη μητέρα όσο και για το έμβρυο στην περίπτωση ασθένειας; Απάντηση σε αυτό το ερώτημα επεδίωξε να δώσει η μεγαλύτερη μελέτη που έχει διεξαχθεί μέχρι σήμερα για την Covid-19 και την εγκυμοσύνη, με επικεφαλής μάλιστα έναν Ελληνοκύπριο επιστήμονα, τον καθηγητή Εμβρυϊκής Ιατρικής του Πανεπιστημίου και διευθυντή Ερευνών του Ινστιτούτου για τη Μητρική και την Περιγεννητική Υγεία της Οξφόρδης (OMPHI) Άρη Παπαγεωργίου. 

Στο μικροσκόπιο της ερευνητικής ομάδας βρέθηκαν χιλιάδες γυναίκες σε 18 χώρες. Αξίζει να σημειωθεί πως οι ερευνητές παρακολούθησαν την πορεία των γυναικών τόσο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης όσο και μετά τη γέννα προκειμένου να ελέγξουν και την υγεία των μωρών τους. Τα δεδομένα είναι εντυπωσιακά και δίνουν απαντήσεις σε καίρια ζητήματα. Όπως ανέφερε ο δρ Παπαγεωργίου, υπάρχουν κίνδυνοι σε μια εγκυμοσύνη από την Covid. Τα διαθέσιμα επιστημονικά δεδομένα για τις επιπτώσεις της λοίμωξης με Covid στην εγκυμοσύνη δείχνουν πως οι έγκυοι είναι πιο ευάλωτες στον ιό, ότι διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να νοσήσουν σοβαρά και να χρειαστούν νοσηλεία σε ΜΕΘ και διασωλήνωση.

Αυτό όμως δεν σημαίνει πως μια γυναίκα πρέπει να κάτσει να περιμένει την πανδημία να τελειώσει, προκειμένου να γίνει μητέρα, ειδικά από τη στιγμή που υπάρχει η επιλογή του εμβολιασμού. Ο δρ Παπαγεωργίου υποστηρίζει πως τα εμβόλια παρέχουν μια ασπίδα προστασίας στις μητέρες και στα νεογνά και πως σε οποιοδήποτε στάδιο της εγκυμοσύνης μπορεί να γίνει η χορήγησή τους. Καθώς έρχονται περισσότερα στοιχεία για τη δράση των εμβολίων, ειδικά από χώρες όπως οι ΗΠΑ που οι μαζικοί εμβολιασμοί έχουν προχωρήσει, οι ειδικοί συστήνουν στις μητέρες και σε όσες προσπαθούν να τεκνοποιήσουν να εμβολιαστούν. Όλα τα διαθέσιμα στοιχεία και οι συστάσεις των διεθνών οργανισμών και εταιρειών στον τομέα της αναπαραγωγής συνηγορούν υπέρ του εμβολιασμού και αυτό είναι κάτι που πρέπει να το λάβουν σοβαρά υπόψη οι μέλλουσες μητέρες.

-Μαζί με την ομάδα σας προχωρήσατε σε μια εκτεταμένη μελέτη για τη σχέση εγκυμοσύνης και Cοvid. Παρουσιάστε μας, σας παρακαλώ, αυτή την έρευνα.

-Η μελέτη μας καθοδηγείται από μια βασική ερώτηση: Η Covid-19 στην εγκυμοσύνη αυξάνει τον κίνδυνο ανεπιθύμητων μητρικών και νεογνικών αποτελεσμάτων σε σύγκριση με τις εγκύους που δεν έχουν τη μόλυνση; Η ερώτηση έχει μεγάλη σημασία λόγω των γνωστών επιβλαβών επιδράσεων άλλων λοιμώξεων κορωνοϊού στην κύηση, π.χ. SARS (σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο) και MERS-CoV (αναπνευστικό σύνδρομο της Μέσης Ανατολής) Για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα, πραγματοποιήσαμε αυτήν την πολυεθνική μελέτη σε 43 ιδρύματα καλύπτοντας 18 χώρες.

Τα δεδομένα μας είναι μοναδικά επειδή συγκρίνουν κάθε έγκυο με Covid-19 με δύο εγκύους χωρίς. Η Covid-19 στην εγκυμοσύνη συσχετίστηκε με ουσιαστικές αυξήσεις στη σοβαρή μητρική νόσηση και θνησιμότητα και στις νεογνικές επιπλοκές, όταν συγκρίθηκαν έγκυοι με και χωρίς Covid-19. Παρόλο που οι έγκυοι με και χωρίς τη διάγνωση είχαν γενικά παρόμοια χαρακτηριστικά, οι γυναίκες με διάγνωση Covid-19 είχαν υψηλότερο κίνδυνο για προεκλαμψία αλλά και εκλαμψία, σοβαρές λοιμώξεις, εισαγωγή σε μονάδα εντατικής θεραπείας (ICU), μητρική θνησιμότητα. Επιπλέον, η μητρική κατάσταση μπορεί να οδηγήσει σε πρόωρο τοκετό, όπως επίσης και σε μεγαλύτερα ποσοστά σοβαρής νεογνικής νόσησης.

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: 

Είναι σημαντικό ότι οι ασυμπτωματικές γυναίκες με διάγνωση Covid-19 είχαν παρόμοια αποτελέσματα με τις μη μολυσμένες γυναίκες (εκτός από την προεκλαμψία) και αυτό είναι καθησυχαστικό. Αλλά πρέπει επίσης να ειπωθεί ότι μια γυναίκα, πριν μολυνθεί, δεν μπορεί να ξέρει αν θα είναι συμπτωματική ή όχι. Πιστεύω πως τα ευρήματά μας προειδοποιούν τους κλινικούς γιατρούς και τις γυναίκες να εφαρμόσουν αυστηρά όλα τα συνιστώμενα προληπτικά μέτρα για την ασθένεια. 

-Έχουν οι έγκυοι μεγαλύτερες πιθανότητες να νοσήσουν από λοίμωξη Covid-19 και ειδικά σοβαρή νόσηση σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό; Και αν ναι, για ποιο λόγο πιστεύετε πως συμβαίνει αυτό;

-Για να είμαστε σαφείς, τίθενται δύο διαφορετικές ερωτήματα. Πρώτον, ποια είναι η πιθανότητα μόλυνσης και, δεύτερον, ποιες είναι οι συνέπειες στις γυναίκες που έχουν μολυνθεί. Πολλές έγκυοι είναι προσεκτικές κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης για να αποφύγουν τη μόλυνση, οπότε στην πραγματικότητα οι έγκυοι ΔΕΝ είναι πιο πιθανό να μολυνθούν με Covid. Ωστόσο, οι συνέπειες σε αυτές που έχουν μολυνθεί είναι πιο σοβαρές. Αναρωτήθηκαμε γιατί. Το πιο πιθανό είναι ένας συνδυασμός ανοσολογικών αλλαγών που οφείλονται στην εγκυμοσύνη (όπως γνωρίζετε, υπάρχει ένας βαθμός ανοσοκαταστολής, για να διασφαλιστεί η «ανοχή» του εμβρύου). Στη διάρκεια της κύησης, αλλάζει ο τρόπος με τον οποίο η φλεγμονή επηρεάζει το σώμα και λόγω αλλαγών στη μητρική φυσική κατάσταση, με το βάρος του εμβρύου και τη ρηχή αναπνοή στο τελευταίο μέρος της εγκυμοσύνης λόγω πίεσης στο διάφραγμα.

-Ποιες μπορεί να είναι οι επιπλοκές σε μια εγκυμοσύνη στην περίπτωση που η μητέρα διαγνωστεί με Covid;

-Οι επιπλοκές είναι αυτές που οφείλονται άμεσα στον ιό (πυρετός, βήχας, δυσκολίες στην αναπνοή, αλλά και αγγειακές αλλαγές όπως η υψηλή αρτηριακή πίεση). Άρα, όπως έχω ήδη αναφέρει, γυναίκες με διάγνωση Covid-19 διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο για προεκλαμψία και εκλαμψία, σοβαρές λοιμώξεις, εισαγωγή μονάδας εντατικής θεραπείας, μητρική θνησιμότητα. Υπάρχουν όμως και οι έμμεσες συνέπειες. Μερικές φορές ιατρικά ενδείκνυται πρόωρος τοκετός και αυτό αυξάνει τον κίνδυνο για το νεογέννητο.

-Μπορούν έγκυοι με Covid-19 να μεταδώσουν τη λοίμωξη στο έμβρυο; Και αν όχι, γιατί υπάρχουν περιπτώσεις όπου νεογέννητα διαγνώσκονται με κορωνοϊό;

-Όπως και με άλλους κορωνοϊούς, ο ιός δεν περνά τον πλακούντα, εκτός από πολύ μεμονωμένες αναφορές περιπτώσεων σε ολόκληρο τον κόσμο, για τις οποίες δεν είμαστε καν σίγουροι αν όντως έτσι είχαν τα πράγματα. Η μετάδοση στο νεογέννητο είναι πιθανό να γίνεται γύρω από τη διαδικασία της γέννησης. Σε αυτές τις γυναίκες με θετικό τεστ Covid, το 13% των μωρών βρέθηκε να έχουν μολυνθεί κατά τη νεογέννητη περίοδο. Η καισαρική τομή δεν το μείωσε αυτό. Στην πραγματικότητα υπάρχει μια πρόταση ότι αυτός ο τρόπος γέννησης μπορεί να διπλασιάσει τις πιθανότητες μόλυνσης από το νεογέννητο. 

-Ποιοι κίνδυνοι υπάρχουν για τα νεογνά που η μητέρα τους ασθένησε με Covid;

-Πρέπει να σημειωθεί ότι στα βρέφη οι κίνδυνοι μόλυνσης από την ασθένεια είναι χαμηλοί, ενώ και η λοίμωξη είναι συνήθως ασυμπτωματική.

-Μπορεί μια έγκυος να εμβολιαστεί κατά του κορωνοϊού; Αν ναι, υπάρχει οποιοσδήποτε κίνδυνος για το έμβρυο;

-Τα στοιχεία δείχνουν ότι τα εμβόλια κατά την εγκυμοσύνη είναι ασφαλή. Πρώτον, τα «μη ζωντανά» εμβόλια έχουν προηγουμένως αποδειχθεί ασφαλή κατά την εγκυμοσύνη και σε εγκύους προσφέρονται συνήθως άλλα «μη ζωντανά» εμβόλια, όπως για τη γρίπη. Δεύτερο, στις ΗΠΑ έχουν χρησιμοποιηθεί εκτενώς και έτσι έχουμε αρκετά στοιχεία γύρω από αυτό το ζήτημα, αφού σχεδόν 100.000 έγκυοι έχουν εμβολιαστεί εκεί (κυρίως με εμβόλια Pfizer και Moderna). Η χώρα διαθέτει ένα εξαιρετικό σύστημα παρακολούθησης και έτσι ξέρουμε πως ο εμβολιασμός στη διάρκεια της εγκυμοσύνης δεν εγείρει προβλήματα ασφάλειας. Τα περισσότερα δεδομένα προέρχονται από τα εμβόλια Pfizer και Moderna, επομένως αυτά θα πρέπει να είναι προτιμότερα, αλλά, πιστεύω, κανένα εμβόλιο δεν έχει εγείρει προβλήματα ασφάλειας.

-Ποια είναι κατά τη γνώμη σας η καλύτερη χρονική περίοδος για μια μητέρα να εμβολιαστεί;

-Δεν υπάρχει χρονική στιγμή που να δείχνει ότι ένα εμβόλιο είναι επικίνδυνο σε κάποιο στάδιο της εγκυμοσύνης, αντίθετα λειτουργεί το ίδιο σε όλα τα στάδια. Οι γυναίκες δεν χρειάζεται να καθυστερήσουν την εγκυμοσύνη μετά τον εμβολιασμό. Πάντως, αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι η Covid-19 έχει σοβαρότερες επιπλοκές στο τρίτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης, οπότε οι γυναίκες μπορούν να επιλέξουν να καθυστερήσουν το εμβόλιό τους μετά τις 12 πρώτες εβδομάδες (που είναι πιο σημαντικές για την ανάπτυξη του παιδιού, αν και δεν υπάρχουν ενδείξεις για κανένα πρόβλημα ακόμη και σε αυτό το στάδιο). Λαμβάνοντας την πρώτη δόση μετά τις 12 εβδομάδες και τη δεύτερη 3-4 εβδομάδες αργότερα, οι μητέρες θα είναι άνοσες κατά το τρίτο τρίμηνο, την πιο επικίνδυνη χρονική περίοδο. Έχοντας την πρώτη δόση ανά πάσα στιγμή από τις 12 εβδομάδες θα βεβαιωθούν ότι είναι ανοσοποιημένες στο τρίτο τρίμηνο που είναι η κορυφή των προβλημάτων που σχετίζονται με την ασθένεια.

-Παρέχουν ανοσία στο μωρό κατά της Covid τα μητρικά αντισώματα;

-Ναι. Τα μητρικά αντισώματα περνούν από τον πλακούντα στο βρέφος και θα του δώσουν «παθητική ανοσία» έναντι του ιού, ο οποίος είναι ένα επιπλέον όφελος του εμβολιασμού.

Ένα μεγάλο «ναι» στον θηλασμό

-Ένα άλλο σοβαρό ζήτημα που απασχολεί τις νέες μητέρες είναι ο θηλασμός. Υπάρχει κίνδυνος για τα παιδιά μητέρων με Covid κατά την περίοδο του θηλασμού; Μια μητέρα θετική στην ασθένεια πρέπει να σταματήσει να θηλάζει το παιδί της;

-Μπορώ να δώσω πολύ ξεκάθαρη συμβουλή: θηλάζετε αν μπορείτε. Ο θηλασμός ΔΕΝ αυξάνει τον κίνδυνο μόλυνσης. Αυτό δεν προκαλεί έκπληξη, καθώς δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι ο ιός περνά στο μητρικό γάλα. Αντιθέτως, τα μητρικά αντισώματα περνούν στο βρέφος και ο θηλασμός έχει σημαντικά, επιπλέον οφέλη.

-Αρκετές έρευνες εστιάζουν στο ότι η πανδημία θα έχει αρνητικό αντίκτυπο πάνω στους δείκτες γεννήσεων. Πιστεύετε πως   πρέπει μια γυναίκα να περιμένει να τελειώσει η πανδημία για να μείνει έγκυος;

-Η απάντηση είναι καθαρά αρνητική. Όχι. Ειδικά σε χώρες με καλά ανεπτυγμένα συστήματα υγείας, όπως η Κύπρος, δεν υπάρχει ανάγκη για ένα ζευγάρι να καθυστερήσει την προσπάθεια για να αποκτήσει ένα μωρό. Δεν πρέπει να πανικοβάλλουμε τις μέλλουσες μητέρες, καθώς οι περισσότερες γυναίκες θα έχουν ένα εξαιρετικό αποτέλεσμα εγκυμοσύνης είτε μολυνθούν είτε όχι. Η ασθένεια αφορά μια σχετικά αύξηση των κινδύνων που υπάρχουν, σε μια εγκυμοσύνη. Επιπλέον, ο εμβολιασμός πριν από την προσπάθεια εγκυμοσύνης (ή προγραμματίζοντας θεραπεία γονιμότητας) είναι ασφαλής και μπορεί να μετριάσει αυτό το άγχος.

-Όλη η συζήτηση περιστρέφεται γύρω από τη μητέρα. Γνωρίζουμε τι συμβαίνει αν ένας άντρας με Covid προχωρήσει σε τεκνοποίηση; Ενδέχεται να υπάρχουν οποιεσδήποτε συνέπειες για το έμβρυο;

-Δεν πρόκειται να υπάρξει καμιά συνέπεια για το έμβρυο αν ο πατέρας είναι θετικός στην ασθένεια. Αυτό που πρέπει πάντα να έχουμε υπόψη μας είναι ότι το έμβρυο δεν επηρεάζεται άμεσα από τον ιό, καθώς δεν μπορεί να περάσει από τον πλακούντα.