Η εξάπλωση του κορωνοϊού έχει επηρεάσει άρδην τον επιχειρηματικό κόσμο, με ανυπολόγιστες συνέπειες στις εθνικές και την παγκόσμια οικονομία. Πώς βλέπετε να αντιδρούν επιχειρήσεις και επενδυτές μπροστά σε αυτή την πρόκληση;

Η παρούσα κατάσταση επιβαρύνει ακόμη περισσότερο το οικονομικό κλίμα, ειδικότερα μετά τον διεθνή εμπορικό «πόλεμο», την αβεβαιότητα που ενδεχομένως προκαλεί η έξοδος του Ηνωμένου Βασίλειου από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα σύννεφα ύφεσης που μαζεύτηκαν πάνω από την Ευρωπαϊκή οικονομία, με τα όποια προβλήματα αντιμετωπίζουν οι οικονομίες του πυρήνα της (για παράδειγμα, οι οικονομίες της Ιταλίας και της Γερμανίας).

Σημαντικότατο ρόλο σε μια οικονομία διαδραματίζει η ψυχολογία των επιχειρηματιών και των επενδυτών. Η αβεβαιότητα οδηγεί σε πτώση των χρηματαγορών αλλά και της παγκόσμιας κατανάλωσης και ζήτησης προϊόντων. Επιπλέον, επενδύσεις που προγραμματίζονταν, ενδεχομένως να ακυρώνονται ή να αναβάλλονται μέχρι να σταθεροποιηθεί η κατάσταση. Η πτώση στη ζήτηση επηρεάζει τη δυνατότητα της αγοράς να απορροφήσει τα προϊόντα που παράγονται, οδηγώντας τις επιχειρήσεις σε μειωμένους κύκλους εργασιών, κάτι που θα έχει αρνητικές συνέπειες και στην απασχόληση.

Σημαντικές είναι και οι συνέπειες στην εφοδιαστική αλυσίδα, κυρίως για οικονομίες που σχετίζονται με χώρες που έχουν πληγεί περισσότερο από τον κορωνοϊό. Για παράδειγμα, από τη μια Γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες αντιμετωπίζουν προβλήματα στην εξεύρεση ανταλλακτικών, εφόσον πολλά εργοστάσια στην Κίνα παραμένουν κλειστά για αρκετές μέρες. Από την άλλη, είναι εμφανής η μείωση στη ζήτηση αυτοκινήτων στην Κίνα, έναν από τους σημαντικότερους εξαγωγικούς προορισμούς για τα γερμανικά προϊόντα.

Κυβερνήσεις ανά το παγκόσμιο ανακοίνωσαν σειρά μέτρων για να περιορίσουν τις συνέπειες που υφίσταται η οικονομία τους από την πανδημία του κορωνοϊού. Ποια η άποψη σας για αυτά τα μέτρα;

Όλες σχεδόν οι κυβερνήσεις των χωρών που έχουν πληγεί έχουν προχωρήσει στην ανακοίνωση πακέτων στήριξης που στοχεύουν στην απορρόφηση των βραχυπρόθεσμων κραδασμών από την εξάπλωση του κορωνοϊού, με τα πλείστα μέτρα που λαμβάνονται να έχουν προσωρινό χαρακτήρα.

Τα μέτρα που ανακοινώθηκαν από τις εθνικές κυβερνήσεις είναι παρόμοια μεταξύ τους και αφορούν κυρίως αναστολές πληρωμών φόρων και τελών, επιδόματα και χορηγίες για κάλυψη του μισθολογίου και του κεφαλαίου κίνησης των επιχειρήσεων και αύξηση του προϋπολογισμού που αφορά τον τομέα της υγείας, σε μια προσπάθεια καλύτερης διαχείρισης των κρουσμάτων και βελτίωσης των πρακτικών πρόληψης.

Τα μέτρα αυτά αναμένεται να δώσουν τη δυνατότητα στις επιχειρήσεις να διατηρήσουν τις παραγωγικές τους μονάδες και να σχεδιάσουν με ηρεμία την επόμενη μέρα. Στόχος των μέτρων που λαμβάνονται πρέπει να είναι αφενός η απορρόφηση στο μέγιστο δυνατό των πρωτόγνωρων περιοριστικών μέτρων που έχουν επιβληθεί με το υποχρεωτικό κλείσιμο επιχειρήσεων και αφετέρου, η δυνατότητα ανάκαμψης μετά την πάροδο της κρίσης.

Στην Κύπρο το κύριο πακέτο μέτρων στήριξης περιλαμβάνει μειώσεις τελών, όπως η επαναφορά των μειωμένων εισφορών για το ΓεΣΥ, αναστολές στην πληρωμή φόρων όπως το ΦΠΑ και ενισχυμένα προγράμματα επιχειρήσεων και αυτοεργοδοτουμένων για τη διατήρηση του προσωπικού και κάλυψη μέρους του κόστους εργοδότησης.

Η διατήρηση της ρευστότητας στην αγορά είναι κατά την άποψη μου το δραστικότερο μέτρο που πρέπει να ληφθεί. Αυτό έχει να κάνει με την άμεση ψήφιση του μέτρου των εγγυήσεων και της ρευστότητας, που προτείνεται να έρθει με την παροχή δανείων στις επιχειρήσεις μέσω του
τραπεζικού τομέα. Πολλές επιχειρήσεις άρχισαν να στερεύουν από ρευστότητα λόγω της άνευ προηγουμένου μείωσης των δραστηριοτήτων τους και αν δεν βοηθηθούν με την παροχή ρευστότητας, δεν θα αντέξουν.

Πόσο αναμένετε να επηρεαστεί το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της Κύπρου για το 2020;

Είναι ξεκάθαρο ότι τα περιοριστικά μέτρα που έχουν επιβληθεί επηρεάζουν σημαντικά σχεδόν όλους τους τομείς της οικονομίας αλλά και την κατανάλωση, την εφοδιαστική αλυσίδα και την επιχειρηματικότητα. Οι αρνητικές επιπτώσεις θα διογκώνονται όσο συνεχίζεται η κατάσταση και είναι για αυτό τον λόγο που όλα συνηγορούν στην πιθανότητα να δούμε αρνητικούς ρυθμούς
ανάπτυξης. Δύο από τους βασικούς τομείς που τροφοδοτούν το ΑΕΠ της χώρας δέχονται αυτή τη στιγμή το μεγαλύτερο πλήγμα. Από τη μια ο τουρισμός, με τα αεροδρόμια και τα ξενοδοχεία να παραμένουν κλειστά και από την άλλη ο κατασκευαστικός τομέας, με τα εργοτάξια να σταματούν τις εργασίες τους και την εξωτερική ζήτηση για τα ακίνητα να μειώνεται δραστικά. Την ίδια στιγμή και άλλοι τομείς της οικονομίας όπως η ναυτιλία και οι επαγγελματικές υπηρεσίες επηρεάζονται αρνητικά από τα περιοριστικά μέτρα που έχουν επιβληθεί σε Κύπρο και εξωτερικό για περιορισμό του κορωνοϊού.

Κανένας δεν μπορεί να γνωρίζει αυτή τη στιγμή πόσο θα διαρκέσει αυτή η κρίση καθώς όλα εξαρτώνται από το πότε θα επανέλθουμε σε μια σχετική ομαλότητα και πότε τα μέτρα θα αρχίσουν να αίρονται κάπως. Λέω κάπως γιατί πιστεύω ότι τα μέτρα δεν θα αρθούν εντελώς από τη μια μέρα στη άλλη.

Ας μην ξεχνάμε ότι η Κυπριακή οικονομία είναι μια ανοικτή οικονομία με επιρροές από εξωτερικούς παράγοντες όπως ο τουρισμός, τα επενδυτικά ταμεία, οι επαγγελματικές υπηρεσίες, η ναυτιλία, καθώς και η αγορά ακινήτων. Συνεπώς η ανάκαμψή της οικονομίας μας είναι συνυφασμένη με την ανάκαμψη και την άρση των περιοριστικών μέτρων παγκόσμια. Έτσι αν και η οποιαδήποτε άρση των περιοριστικών μέτρων στη Κύπρο δυνατόν να δώσει μια σχετική ώθηση στη κατανάλωση και στην εφοδιαστική αλυσίδα, η πραγματική ανάκαμψη αναμένεται να έρθει όταν σχεδόν όλες οι χώρες επανέλθουν στην ομαλότητα.

Πώς προβλέπετε ότι θα επηρεαστεί ο δικός σας τομέας οικονομικής δραστηριότητας για το 2020;

Οι επαγγελματικές υπηρεσίες είναι ένας τομέας που αποδείχθηκε ανθεκτικός στην προηγούμενη κρίση που ήταν κυρίως χρηματοοικονομική. Φυσικά ο τομέας αναδιαρθρώθηκε τα τελευταία χρόνια ώστε να μπορέσει να εξυπηρετήσει τις συνεχώς μεταβαλλόμενες ανάγκες των επιχειρήσεων, των επενδυτών και της κοινωνίας. Τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα της χώρας ως χρηματοοικονομικό κέντρο παραμένουν, το ζητούμενο όμως είναι η δυνατότητα διεκπεραίωσης των εργασιών που απαιτούνται σε ένα λογικό διάστημα, εφόσον οι κυβερνητικές υπηρεσίες εργάζονται με προσωπικό ασφαλείας. Από εκεί και πέρα, όπως προανέφερα, ο τομέας των επαγγελματικών υπηρεσιών επηρεάζεται σημαντικά από εξωγενείς παράγοντες και η κάμψη της παγκόσμιας και ευρωπαϊκής οικονομίας αναμένεται να τον επηρεάσει αρνητικά. Επιπλέον, και οι κυπριακές επιχειρήσεις που εξυπηρετούνται από τον τομέα αναμένεται να επηρεαστούν και θεωρώ υποχρέωσή μας να τις στηρίξουμε.

Άρα είναι αναμενόμενη μια μείωση στις εργασίες που αφορούν τις επαγγελματικές υπηρεσίες, τόσο γι’ αυτές για τις οποίες η ζήτηση προέρχεται από το εξωτερικό, όσο και για εκείνες των οποίων η ζήτηση προέρχεται από τη Κύπρο. Όπως ανέφερα και πιο πάνω, παραμένει να δούμε τη διάρκεια αυτής της κάμψης.

Πώς καταφέρατε να διασφαλίσετε την ομαλή συνέχιση των εργασιών σας αυτές τις δύσκολες βδομάδες; Ποιες οι συνθήκες εργασίας του προσωπικού σας; Ποια μέτρα έχετε πάρει;

H KPMG διαθέτει πλάνο διαχείρισης κρίσεων, το οποίο δοκιμάζεται με επιτυχία αυτή την περίοδο. H ενεργοποίηση της τεχνολογίας που είναι ήδη μέρος της κουλτούρας και των διαδικασιών μας, επέτρεψε στον Οίκο μας να προσαρμοστεί γρήγορα στην υπάρχουσα κατάσταση. Προτεραιότητα μας είναι η προστασία των ανθρώπων μας και της κοινωνίας. Πριν ακόμα το ξέσπασμα της επιδημίας, στη χώρα μας είχε ενεργοποιηθεί η αρμόδια εσωτερική ομάδα παρακολούθησης του κορωνοϊού, που περιλάμβανε προσωπικό και συνέταιρους από το τμήμα προσωπικού, τεχνολογικής υποστήριξης, ασφάλειας και υγείας και χρηματοοικονομικής υποστήριξης κάτω από
τον Διευθύνοντα Σύμβουλο. Έτσι, το ξέσπασμα του κορωνοϊού στη Κύπρο μας βρήκε σχετικά έτοιμους επιχειρησιακά. Όλο σχεδόν το προσωπικό της ΚPMG μπορεί να εργάζεται από το σπίτι έχοντας πρόσβαση σε όλα τα αρχεία που απαιτούνται ηλεκτρονικά. Έχουμε εγκαταστήσει ειδικό σύστημα ενδοεπικοινωνίας που επιτρέπει την άμεση επικοινωνία με το προσωπικό μας και τους συνεταίρους.
Υπάρχει αυτή τη στιγμή στο γραφείο το ελάχιστο υποστηρικτικό προσωπικό. Πέραν όμως από την εφαρμογή των κατάλληλων συστημάτων για τη απρόσκοπτη συνέχιση των εργασιών μας και τη διασφάλιση της ασφάλειας του προσωπικού μας, επιλαμβανόμαστε και πολλών άλλων θεμάτων που σχετίζονται με τη διαχείριση των οικονομικών μας πόρων, της σωστής επικοινωνίας με το προσωπικό και τους πελάτες μας, και άλλων.

Πώς η εταιρεία βοηθά τους πελάτες της (επιχειρήσεις από όλους τους κλάδους και όλων των μεγεθών) να αντιμετωπίσουν την οικονομική κρίση από τον κορωνοϊό;

Βρισκόμαστε συνεχώς στο πλευρό των πελατών μας με συνεχείς ενημερώσεις, αναλύσεις του τρέχοντος επιχειρηματικού περιβάλλοντος, δημοσιεύσεις καλών πρακτικών, καθώς επίσης και συμβουλευτικές υπηρεσίες, προσαρμοσμένες στο περιβάλλον και τις ανάγκες της κάθε επιχείρησης. Για το σκοπό αυτό διοργανώσαμε ήδη και θα συνεχίσουμε να το κάνουμε, ενημερωτικές τηλεδιασκέψεις τύπου webinar και webcast, όπου στελέχη μας αναλύουν τα μέτρα στήριξης που ανακοινώθηκαν από την κυβέρνηση και απαντούν σε ερωτήσεις των συμμετεχόντων. Επίσης έχουμε δημιουργήσει ειδική ενημερωτική ιστοσελίδα για τον κορωνοϊό, home.kpmg/cy/covid-19, η οποία ενημερώνεται σε καθημερινή βάση και περιλαμβάνει όλα τα μέτρα και διατάγματα της κυβέρνησης, καθώς και τους διάφορους τρόπους με τους οποίους η KPMG Κύπρου απαντά στις επιχειρηματικές προκλήσεις του κορωνοϊού.

Ποια μέτρα οικονομικής πολιτικής θα προτείνατε στους αρμόδιους φορείς (Υπουργείο Οικονομικών, Εργασίας, Κεντρική Τράπεζα κλπ.) για στήριξη της οικονομίας και των επιχειρήσεων στη δύσκολη αυτή περίοδο;

Το μεγάλο στοίχημα των κυβερνήσεων την περίοδο των περιοριστικών μέτρων είναι να διατηρήσουν τις παραγωγικές μονάδες των εθνικών οικονομίων χωρίς αυτές να καταστραφούν, ώστε η ανάκαμψη να έχει  δυναμική όταν ο κορωνοϊός θα περιοριστεί. Αν αφεθούν να εκμηδενιστούν, τότε θα υπάρξουν αλυσιδωτά προβλήματα στις οικονομίες και τα εθνικά ΑΕΠ.

Οι δράσεις πρέπει να είναι άμεσες και τα μέτρα πρέπει να κινούνται σε δύο άξονες. Πρώτα στο δημοσιονομικό κομμάτι, με μέτρα που αφορούν την ελάφρυνση των υποχρεώσεων προσωρινά, είτε αυτά αφορούν πληρωμές είτε αφορούν την ενίσχυση των επιχειρήσεων για να διατηρήσουν το προσωπικό τους. Το δεύτερο είναι το χρηματοπιστωτικό κομμάτι, με τη λήψη μέτρων για άμεση ενίσχυση της ρευστότητας στην αγορά, με την παραχώρηση διευκολύνσεων στις επιχειρήσεις με σύντομες διαδικασίες και χαμηλό κόστος. Όπως ανάφερα και πιο πάνω, η διοχέτευση ρευστότητας στη αγορά θα πρέπει να τύχει άμεσου χειρισμού. Αυτή είναι η ώρα που πρέπει επιχειρήσεις και εργοδοτούμενοι να συνεργαστούν με αλληλοκατανόηση. Οι βεβιασμένες κινήσεις δεν θα ωφελήσουν κανένα από τα δύο μέρη.

Όλες οι κρίσεις, πέρα από προκλήσεις, ενέχουν και ευκαιρίες. Τι κατά τη γνώμη σας μπορούν να κάνουν πολιτεία και επιχειρήσεις, ώστε να εκμεταλλευτούν τις ευκαιρίες που προσφέρει αυτή η περίοδος;

Είναι σημαντικό να προχωρήσουμε στις μεταρρυθμίσεις που συζητούμε εδώ και καιρό, όπως για παράδειγμα η χρήση της τεχνολογίας στις Κυβερνητικές υπηρεσίες, ώστε να διευκολυνθούν οι επιχειρήσεις και οι πολίτες και να απελευθερωθούν οι παραγωγικές μονάδες της οικονομίας.

Είναι για μένα σημαντικό να μην πάμε πίσω στις παλιές πρακτικές μόλις αρθούν τα μέτρα. Οι τεχνολογικές δυνατότητες που μας παρασχέθηκαν αυτή την περίοδο είναι απεριόριστες. Αν συνεχίσουμε να τις εκμεταλλευόμαστε με την επιστροφή μας στα γραφεία, θα δούμε δραστική αύξηση στη παραγωγικότητά μας.

Για περισσότερες πληροφορίες:
Χρίστος Β. Βασιλείου
Διευθύνων Σύμβουλος
Τ: +357 22 209113
E: [email protected]
home.kpmg/cy/covid-19