Ο καρκίνος του πνεύμονα παραμένει η πρώτη αιτία θανάτου από καρκίνο παγκοσμίως, με 1,8 εκατ. θανάτους το 2022. Αν και συνδέεται κυρίως με το κάπνισμα, περίπου 15%–20% των περιπτώσεων αφορούν μη καπνιστές, γεγονός που δείχνει ότι η νόσος δεν είναι αποκλειστικά «του καπνιστή».
Οι μη καπνιστές ασθενείς είναι συχνότερα γυναίκες, γύρω στα 67 έτη, ενώ σε χώρες όπως η Ταϊβάν, το ποσοστό φτάνει το 83%.
Η εμφάνιση της νόσου αποδίδεται σε περιβαλλοντικούς και γενετικούς παράγοντες. Μεταξύ αυτών, το ραδόνιο —ραδιενεργό αέριο που εκλύεται από το έδαφος— θεωρείται ισχυρός καρκινογόνος παράγοντας, υπεύθυνος για περισσότερους από 20.000 θανάτους ετησίως. Επίσης, η ατμοσφαιρική ρύπανση, το παθητικό κάπνισμα, η έκθεση σε αμίαντο ή σιλικόνη και το οικογενειακό ιστορικό αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο.
Σε μοριακό επίπεδο, ο καρκίνος του πνεύμονα στους μη καπνιστές παρουσιάζει διαφορετικά γονιδιακά χαρακτηριστικά:
- 60%–80% των όγκων είναι αδενοκαρκινώματα.
- Οι μεταλλάξεις EGFR εμφανίζονται στο 40%–60% των περιπτώσεων (έναντι 10% στους καπνιστές).
- Οι αναδιατάξεις ALK είναι έως και πέντε φορές συχνότερες.
Αυτές οι γονιδιακές διαφοροποιήσεις επιτρέπουν εξατομικευμένες θεραπείες με στοχεύσιμα φάρμακα, τα οποία μπορούν να παρατείνουν την επιβίωση κατά 3–5 χρόνια ή και περισσότερο.
Η διάγνωση βασίζεται σε απεικονιστικές εξετάσεις (αξονική, PET/CT, μαγνητική εγκεφάλου) και βιοψία, ενώ ο μοριακός έλεγχος καθορίζει το θεραπευτικό πλάνο. Στα πρώιμα στάδια προτιμάται η χειρουργική αφαίρεση, ενίοτε με επικουρική στοχεύσιμη θεραπεία. Σε προχωρημένα στάδια, οι στοχευμένες θεραπείες υπερέχουν της χημειοθεραπείας, ενώ η ανοσοθεραπεία έχει περιορισμένη αποτελεσματικότητα στους μη καπνιστές.
Ωστόσο, σε πάνω από 40% των περιπτώσεων, η νόσος διαγιγνώσκεται αργά (στάδια III–IV). Παρότι στις ΗΠΑ δεν υπάρχει ακόμη προσυμπτωματικός έλεγχος για μη καπνιστές, χώρες όπως η Ταϊβάν εφαρμόζουν προγράμματα έγκαιρης διάγνωσης, επιτυγχάνοντας εντοπισμό του 95% των περιστατικών σε πρώιμο στάδιο.
Τέλος, οι ειδικοί επισημαίνουν ότι οι ασθενείς αυτοί συχνά αντιμετωπίζουν κοινωνικό στίγμα, καθώς η κοινή αντίληψη συνδέει τη νόσο με το κάπνισμα, προκαλώντας ενοχές και απομόνωση. Η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση είναι καθοριστικής σημασίας ώστε να αρθεί αυτό το άδικο βάρος και να ενισχυθεί η στήριξη των ασθενών.
Συμπερασματικά, ο καρκίνος του πνεύμονα στους μη καπνιστές αποτελεί ξεχωριστή κλινική οντότητα με διαφορετικά αίτια, χαρακτηριστικά και θεραπευτικές προσεγγίσεις.
Η έλλειψη καπνίσματος δεν σημαίνει έλλειψη κινδύνου — η έγκαιρη διάγνωση και η εξατομικευμένη θεραπεία μπορούν να σώσουν ζωές.
