Νέα μελέτη για τις υποδομές διαχείρισης αποβλήτων στην Κύπρο

Σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της συμμόρφωσης με τις ευρωπαϊκές οδηγίες για τη διαχείριση αποβλήτων πραγματοποιεί το Τμήμα Περιβάλλοντος του υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, με την προκήρυξη διαγωνισμού για την εκπόνηση Μελέτης Σκοπιμότητας και Βιωσιμότητας αναφορικά με την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου δικτύου υποδομών διαχείρισης αποβλήτων.

Η διαχείριση των δημοτικών αποβλήτων παραμένει μία από τις σημαντικότερες προκλήσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας, λόγω του υψηλού κατά κεφαλήν όγκου παραγωγής απορριμμάτων και των χαμηλών ποσοστών ανακύκλωσης. Σύμφωνα με στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας, το 2023 η παραγωγή αποβλήτων στην Κύπρο έφτασε τους 653 κιλά ανά κάτοικο — πολύ πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ (511 κιλά). Το 76,8% των αποβλήτων οδηγήθηκε σε χώρους υγειονομικής ταφής, μόλις το 16,3% ανακυκλώθηκε, ενώ ποσοστά 3,2% και 3,7% αφορούσαν ενεργειακή αξιοποίηση και κομποστοποίηση αντίστοιχα.

Ο στόχος είναι σαφής: Έως το 2035, η ταφή αποβλήτων πρέπει να μειωθεί στο 10% της συνολικής παραγόμενης ποσότητας, σύμφωνα με την Οδηγία 2018/850/ΕΕ. Η Κύπρος, μέσω του Σχεδίου Διαχείρισης Δημοτικών Αποβλήτων 2022–2028 και της νέας Μελέτης Σκοπιμότητας, προσβλέπει στη δημιουργία ενός βιώσιμου και τεχνολογικά προηγμένου δικτύου υποδομών που θα ενισχύσει την κυκλική οικονομία, θα προστατεύσει το περιβάλλον και θα ευθυγραμμίσει τη χώρα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα.

Η ολοκλήρωση του δικτύου υποδομών διαχείρισης των δημοτικών αποβλήτων θα πρέπει να λάβει υπόψη τους ακόλουθους ευρωπαϊκούς στόχους και υποχρεώσεις:

>> Υποχρεωτική χωριστή συλλογή των οργανικών αποβλήτων για τα οποία θα πρέπει να δημιουργηθούν οι απαραίτητες υποδομές για τη διαχείρισή τους.

>> Η επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση των δημοτικών αποβλήτων θα πρέπει να αυξηθεί στο 55% έως το 2025, στο 60% έως το 2030 και στο 65% έως το 2035.

>> Τα απόβλητα που καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής θα πρέπει να μειωθούν στο 10% έως το 2035.

>> Θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι σε χώρους υγειονομικής ταφής διατίθενται μόνο απόβλητα που έχουν υποστεί επεξεργασία.

Για τη μείωση των αποβλήτων που καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής στο 10%, θα εξεταστεί η ανάγκη παραγωγής και διάθεσης δευτερογενούς καυσίμου ή εναλλακτικά δημιουργία μονάδας θερμικής επεξεργασίας στην οποία θα καταλήγουν τα υπολείμματα από την επεξεργασία των μεικτών αποβλήτων αλλά και των χωριστά συλλεγέντων τόσο από τις δύο ΟΕΔΑ όσο και από άλλες μονάδες διαχείρισης χωριστά συλλεγέντων δημοτικών αποβλήτων. Για την επεξεργασία των υπολειμματικών αποβλήτων που προκύπτουν μετά την επεξεργασία των μεικτών αποβλήτων στις ΟΕΔΑ, η Μελέτη Βιωσιμότητας θα αξιολογήσει την ανάγκη κατασκευής μονάδας θερμικής επεξεργασίας των υπολειμματικών αποβλήτων που προκύπτουν μετά την επεξεργασία των μεικτών αποβλήτων και την ανάγκη παραγωγής και διάθεσης δευτερογενούς καυσίμου. Οι πιο πάνω δράσεις διασφαλίζουν ότι όλο το μέρος των δημοτικών αποβλήτων θα τυγχάνει επεξεργασίας χωρίς την ανάγκη διάθεσης του σε χώρους υγειονομικής ταφής.

Πέραν των πιο πάνω στόχων και δεσμεύσεων, η υλοποίηση του σχεδίου και των έργων για την ολοκλήρωση του δικτύου υποδομών διαχείρισης αποβλήτων, θα συνεισφέρει στη μείωση της εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου. Συγκεκριμένα, η χωριστή συλλογή των οργανικών αποβλήτων και η μείωση των ποσοτήτων δημοτικών αποβλήτων προς ταφή, δύναται να μειώσουν τις εκπομπές κατά περίπου 200.000 τόνους ισοδύναμου διοξειδίου του άνθρακα, κατά την περίοδο 2025-2030, που αντιστοιχεί περίπου στο 0,9% της επίτευξης του εθνικού στόχου μείωσης των εκπομπών για το 2030. Σημειώνεται ότι, στο 0,9% δεν περιλαμβάνεται η συνεισφορά των υφιστάμενων ΟΕΔΑ, αφού αυτό θα μπορεί να υπολογιστεί όταν καθοριστεί η τεχνολογία/διεργασία που θα επιλεγεί για την αναβάθμισή τους.

Η προκήρυξη βρίσκεται σε εξέλιξη και έχει ως στόχο την αξιολόγηση της ανταπόκρισης των υφιστάμενων υποδομών στα νέα δεδομένα, την ανάγκη δημιουργίας νέων εγκαταστάσεων ανά επαρχία, καθώς και την ενεργειακή αξιοποίηση των υπολειμμάτων μετά την επεξεργασία των μεικτών αποβλήτων.

Η μελέτη εντάσσεται στο πλαίσιο του Σχεδίου Διαχείρισης Δημοτικών Αποβλήτων 2022–2028, που εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο τον Ιούλιο του 2022. Το εν λόγω σχέδιο αποτελεί μέρος των προσπαθειών της Κυπριακής Δημοκρατίας να ανταποκριθεί στις δεσμεύσεις της προς την ΕΕ, ιδίως σε ό,τι αφορά τη σταδιακή μείωση της ταφής αποβλήτων και την ενίσχυση της ανακύκλωσης και της επαναχρησιμοποίησης.

Η προκήρυξη αφορά και στη μελλοντική αξιολόγηση κατασκευής νέων μονάδων στην επαρχία Λευκωσίας, όπως:

• Μονάδα επεξεργασίας οργανικών αποβλήτων που θα συλλέγονται στην πηγή.

• Μονάδα μηχανικής επεξεργασίας των ανακυκλώσιμων υλικών που θα συλλέγονται χωριστά.

Η υπογραφή της σύμβασης αναμένεται στις 31 Οκτωβρίου 2025. Η διάρκεια της σύμβασης θα είναι 75 εβδομάδες, με στόχο την ολοκλήρωση της υλοποίησης στις 9 Απριλίου 2027. Ο προϋπολογισμός του έργου ανέρχεται στις €820.000 (χωρίς ΦΠΑ), με δικαίωμα διαπραγμάτευσης επιπρόσθετου ποσού €150.000, σύμφωνα με το Άρθρο 29(5) του Νόμου 73(Ι)/2016.

Έμφαση στην πρόληψη, στην ανακύκλωση και στην ενεργειακή αξιοποίηση

Η νέα αυτή πρωτοβουλία εντάσσεται στον συνολικό στρατηγικό σχεδιασμό της κυβέρνησης Χριστοδουλίδη, ο οποίος επιδιώκει την έξοδο της Κύπρου από τη χρόνια παρέκκλιση σε θέματα αποβλήτων. Κεντρικός άξονας της στρατηγικής είναι η εφαρμογή των αρχών της κυκλικής οικονομίας, με ιδιαίτερη έμφαση στην πρόληψη παραγωγής αποβλήτων, στην ανακύκλωση και στην ενεργειακή αξιοποίηση.

Η συμβολή της πρωτοβουλίας JASPERS (Joint Assistance to Support Projects in European Regions) κρίνεται καθοριστική για τον σχεδιασμό και την υποστήριξη των σχετικών έργων, τα οποία περιλαμβάνουν και την αναβάθμιση των Ολοκληρωμένων Εγκαταστάσεων Διαχείρισης Αποβλήτων (ΟΕΔΑ) σε Πεντακώμο και Κόσιη, ώστε να επεξεργάζονται τόσο μεικτά όσο και οργανικά απορρίμματα.

Στη βάση των αποτελεσμάτων της Μελέτης Βιωσιμότητας θα ακολουθήσει η δημοσίευση διαγωνισμών, σύμπραξης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, τύπου «μελέτη, κατασκευή/ αναβάθμιση και μακροχρόνια λειτουργία» των υφιστάμενων και νέων υποδομών διαχείρισης αποβλήτων που απαιτούνται για τη συμπλήρωση του δικτύου εγκαταστάσεων διαχείρισης δημοτικών αποβλήτων στην Κύπρο. Εξετάζεται όπως οι διαγωνισμοί, λόγω της φύσης και εξειδίκευσης των έργων, πραγματοποιηθεί με τη διαδικασία του ανταγωνιστικού διαλόγου, μέσω του οποίου αναμένεται να υποβληθούν καινοτόμες προτάσεις από τους οικονομικούς φορείς, ώστε να επιλεγούν οι βέλτιστες λύσεις για την ολοκλήρωση του δικτύου υποδομών διαχείρισης αποβλήτων.

Παράλληλα με τη Μελέτη Βιωσιμότητας, έχουν ήδη προκηρυχθεί διαγωνισμοί για:

• Παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών για την επιθεώρηση και αξιολόγηση της ΟΕΔΑ Κόσιης και του Σταθμού Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων (ΣΜΑ) Σκαρίνου.

• Σύνταξη διαγωνιστικών εγγράφων για ανάθεση έργου λειτουργίας και συντήρησης της ΟΕΔΑ και του ΣΜΑ Λεμεσού.

• Υπηρεσίες διαπιστευμένου Συμβούλου Μελετητή για επικαιροποίηση της υφιστάμενης μελέτης και εκτίμηση κόστους για τον ηλεκτρομηχανολογικό εξοπλισμό της Μονάδας.