Οι δύο καταστροφικές πυρκαγιές που ξέσπασαν το φετινό καλοκαίρι στις επαρχίες Λεμεσού και Πάφου άφησαν πίσω τους στάχτη, νεκρούς, χιλιάδες καμένα δεκάρια γης, ανυπολόγιστες οικολογικές απώλειες και σοβαρές ζημιές σε υποδομές και γεωργική παραγωγή. Οι πυρκαγιές, οι οποίες χαρακτηρίζονται από ειδικούς ως «megafires», είχαν κοινό παρονομαστή την παράνομη καύση αποβλήτων, μια πρακτική που απαγορεύεται βάσει της ισχύουσας νομοθεσίας. Οι συνέπειες, τόσο για το περιβάλλον όσο και για τον πρωτογενή τομέα, είναι χωρίς προηγούμενο, ενώ δεκάδες νοικοκυριά και καλλιέργειες έχουν υποστεί ολοκληρωτική καταστροφή.

Σύμφωνα με το Κυπριακό Ίδρυμα Προστασίας του Περιβάλλοντος Terra Cypria, πρόκειται για μία από τις χειρότερες περιβαλλοντικές τραγωδίες στην ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η καταστροφή μεγάλων εκτάσεων γης, η απώλεια της βιοποικιλότητας, η υποβάθμιση του φυσικού και αγροτικού τοπίου, η διάβρωση του εδάφους, η ρύπανση των υδάτων, η αύξηση της επικινδυνότητας πλημμύρας, η απώλεια ανθρώπινων ζωών, καθώς και η καταστροφή δημόσιων υποδομών και ιδιωτικών περιουσιών, είναι μόνο μερικές από τις σοβαρές, αρνητικές και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις των μεγάλων, ανεξέλεγκτων και καταστροφικών πυρκαγιών.

Μια από τις μεγαλύτερες στην ιστορία η πυρκαγιά στη Λεμεσό

Η πυρκαγιά που ξέσπασε σε παράνομο σκυβαλότοπο στην κοινότητα Μαλιά είναι η τρίτη μεγαλύτερη σε έκταση πυρκαγιά από το 1960 και η μεγαλύτερη εντός των ελεγχόμενων από την Κυπριακή Δημοκρατία περιοχών. Η καταστροφή άφησε ανεξίτηλο αποτύπωμα στη φύση και τη βιοποικιλότητα. Καταγράφηκαν σοβαρές ζημιές σε τρεις Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) του Δικτύου Natura 2000 (Χα Ποτάμι, Ποταμός Παραμαλίου, Κοιλάδα Λιμνάτη) επηρεάζοντας σημαντικούς βιότοπους άγριας πανίδας, αποδημητικών και ενδημικών πτηνών. Επιπλέον, επλήγησαν κρίσιμες λεκάνες απορροής ποταμών και το προστατευόμενο τοπίο του υδατοφράκτη Κούρρη, που αποτελεί βασική πηγή πόσιμου νερού για τη χώρα.

Ειδικότερα, υπολογίζεται ότι 21% της συνολικής έκτασης της επηρεαζόμενης περιοχής εμπίπτει εντός των 3 περιοχών του Δικτύου Natura 2000, οι οποίες έχουν κηρυχθεί ως ΖΕΠ. Συγκεκριμένα, η μεγάλη, ανεξέλεγκτη και καταστροφική πυρκαγιά κατέκαψε 12.4 τ.χλμ. εντός της ΖΕΠ Χα Ποτάμι (δηλαδή 15.5% της συνολικής έκτασης της προστατευόμενης περιοχής), 0.3 τ.χλμ. εντός της ΖΕΠ Ποταμός Παραμαλίου (δηλαδή 1.7% της συνολικής έκτασης της προστατευόμενης περιοχής) και 13.5 τ.χλμ. εντός της ΖΕΠ Κοιλάδα Λιμνάτη (δηλαδή 46.7% της συνολικής έκτασης της προστατευόμενης περιοχής).

-Επηρεάστηκαν τμήματα 3 Γνωστών Διαδρόμων – Περασμάτων Διέλευσης Αποδημητικών Άγριων Πτηνών: Χα Ποτάμι, Ποταμός Παραμαλίου, Ποταμός Κούρρης.

Κρίσιμη οικολογική καταστροφή από την πυρκαγιά στην Πάφο

Η δεύτερη μεγάλη πυρκαγιά ξέσπασε στον Χώρο Υγειονομικής Ταφής Αποβλήτων (ΧΥΤΑ) Πάφου, στην κοινότητα Μαραθούντα. Παρότι μικρότερη σε έκταση, η πυρκαγιά είχε σημαντικές επιπτώσεις σε τέσσερις προστατευόμενες περιοχές του δικτύου Natura 2000 και έπληξε κρίσιμους βιοτόπους άγριων πτηνών. Επηρεάστηκαν δύο Ειδικές Ζώνες Διατήρησης (ΕΖΔ) για τους φυσικούς οικότοπους, καθώς και την άγρια χλωρίδα και πανίδα, και 2 ΖΕΠ για τα άγρια πτηνά. Πρόκειται για ΕΖΔ Επισκοπή Μωρού Νερού, ΖΕΠ Κοιλάδα Έζουσας, ΕΖΔ Ξερός Ποταμός και ΖΕΠ Ξερός Ποταμός. Επηρεάστηκαν σοβαρά οι λεκάνες απορροής του ταμιευτήρα Ασπρόκρεμμου, του δεύτερου μεγαλύτερου φράγματος πόσιμου νερού στο νησί. Επηρεάστηκαν τμήματα 2 Γνωστών Διαδρόμων – Περασμάτων Διέλευσης Αποδημητικών Άγριων Πτηνών: Ποταμός Έζουσας, Ποταμός Ξερός.

Terra Cypria: Ολιστική στρατηγική για αντιμετώπιση των πυρκαγιών

Με φόντο τις καταστροφικές πυρκαγιές που έπληξαν πρόσφατα τις επαρχίες Λεμεσού και Πάφου, το Κυπριακό Ίδρυμα Προστασίας του Περιβάλλοντος Terra Cypria προχωρά σε σειρά εισηγήσεων, επισημαίνοντας την ανάγκη άμεσης και συντονισμένης δράσης από το κράτος και την κοινωνία για την πρόληψη, καταστολή και αποκατάσταση των επιπτώσεων τέτοιων φαινομένων.

Όπως υπογραμμίζει το Ίδρυμα, οι πυρκαγιές δεν προκαλούν μόνο απώλεια ανθρώπινων ζωών και περιουσιών, αλλά έχουν μακροπρόθεσμες συνέπειες στη βιοποικιλότητα, στο τοπίο, στο έδαφος και στο μικροκλίμα των περιοχών, ενώ επιτείνουν κινδύνους όπως η πλημμύρα και η διάβρωση.

Παρότι η Κύπρος έχει νομικές υποχρεώσεις σε σχέση με την κλιματική κρίση, εντούτοις δεν διαθέτει έναν σύγχρονο, μακροπρόθεσμο και ολιστικό σχεδιασμό αντιμετώπισης πυρκαγιών. Το Terra Cypria επισημαίνει ότι ο σχεδιασμός πρέπει να είναι στρατηγικός και πολυεπίπεδος, από την πρόληψη μέχρι την αποκατάσταση.

Εισηγήσεις του Terra Cypria

1. Αύξηση των δημόσιων δαπανών για την προστασία της φύσης

2. Επαναφορά της αγροτικής δραστηριότητας

3. Ενίσχυση πτητικών και χερσαίων μέσων

4. Αυστηροποίηση ποινών

5. Έλεγχος επικίνδυνων γεωργικών πρακτικών

6. Περιορισμός μεμονωμένων κατοικιών

7. Επανεξέταση στρατηγικής αντιπυρικών ζωνών

8. Διαφοροποίηση της δασοκάλυψης

9. Ολιστική αποκατάσταση των καμένων περιοχών

10. Απαγόρευση ασύμβατων χρήσεων γης και επιβλαβών δραστηριοτήτων

11. Προστασία των ταμιευτήρων ύδρευσης