Η 26ετής υπηρεσία του Γιώργου Παπαναστασίου σε ανώτατες διευθυντικές θέσεις στον πετρελαϊκό κολοσσό BP, στο εξωτερικό και την Κύπρο, και η δεκαετής -συνεχιζόμενη- θητεία του ως CEO της VTTV (θυγατρικής της VTTI) στο μεγάλο τερματικό αποθήκευσης πετρελαιοειδών στο Βασιλικό, του επιτρέπουν να έχει πολύ καλή και σφαιρική γνώση του τομέα των καυσίμων και ευρύτερα της ενέργειας.
Έχει καθαρές και συγκεκριμένες θέσεις για την αξιοποίηση του φυσικού αερίου και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην κυπριακή ηλεκτροπαραγωγή, αλλά και για την αξιοποίηση φυσικού αερίου από το κοίτασμα Αφροδίτη από παραγωγούς ηλεκτρισμού στην Κύπρο, ώστε επιτέλους το κόστος ηλεκτρισμού και κυρίως το κόστος αγοράς δικαιωμάτων εκπομπής ρύπων να μειωθούν, προς όφελος και των οικιακών καταναλωτών, αλλά και των επιχειρηματιών και της ανταγωνιστικότητας της κυπριακής οικονομίας. Η εκ της θέσεώς του εμπλοκή στον ευρύτερο τομέα της ενέργειας, του επιτρέπουν να έχει γνώση και άποψη για τη ζημιά που έγινε στην οικονομία από τη μεγάλη -και συνεχιζόμενη- καθυστέρηση στην έλευση φυσικού αερίου αλλά και για τις χαμένες ευκαιρίες για ταχύτερη εισαγωγή του καυσίμου, υπό συμφέροντες όρους για το κράτος και τους πολίτες. Αυτό που αντιλαμβανόμαστε μέσα από τη συνέντευξη του κ. Παπαναστασίου στον «Φ», είναι πως αυτές οι θεωρούμενες χαμένες ευκαιρίες δεν είναι και τόσο χαμένες, αν υπάρξει, έστω και τώρα, άμεσο ενδιαφέρον από την Κυπριακή Δημοκρατία.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Το μέλλον και οι τιμές του φυσικού αερίου
Πριν μερικά χρόνια… μοιρολογούσαμε στην Κύπρο, ως δυνητικοί παραγωγοί και εξαγωγείς φυσικού αερίου, ότι έπεσαν πάρα πολύ οι τιμές φυσικού αερίου, σε βαθμό που είχαν τεθεί εν αμφιβόλω οι δυνατότητες της χώρας να συμμετάσχει σε επενδύσεις για αξιοποίηση του κοιτάσματος Αφροδίτη ή άλλων κοιτασμάτων. Σήμερα, η τιμή φυσικού αερίου, κυρίως στην Ευρώπη, έχει πολλαπλασιαστεί. Πιστεύετε πως αυτή η εξέλιξη αυξάνει τις δυνατότητες της Κύπρου να καταλήξει σε συμφωνίες για επικερδή εμπορία του φυσικού αερίου από τα τρία κοιτάσματα που έχουν εντοπιστεί;
Όταν οι τιμές του φυσικού αερίου, πριν 2 χρόνια, είχαν πέσει τόσο πολύ που κατέστησαν ασύμφορη την εκμετάλλευση του κοιτάσματος Αφροδίτη, η κυβέρνηση αναθεώρησε τη σύμβαση προς όφελος των εταιρειών που ήταν εμπλεκόμενες στο κοίτασμα, ώστε να γίνει η εκμετάλλευση συμφέρουσα. Σήμερα, δυστυχώς, παρατηρούμε ότι αν και οι τιμές του φυσικού αερίου έχουν δεκαπλασιαστεί σε σχέση με πριν 2 χρόνια, οι εμπλεκόμενες εταιρείες δεν έχουν ξεκινήσει την εκμετάλλευση του κοιτάσματος, το οποίο να σημειωθεί είναι εύρημα του 2011. Φαίνεται ότι το Αφροδίτη, το οποίο είναι σχετικά μικρό κοίτασμα (~4.1 tcf), σε σχέση με τα άλλα κοιτάσματα που έχουν στην ιδιοκτησία τους οι ίδιες εταιρείες στην περιοχή, δεν είναι σε προτεραιότητα. Κατά πάσα πιθανότητα, το εν λόγω κοίτασμα θα εμπλακεί σε οποιαδήποτε εκμετάλλευση του γειτονικού Λεβιάθαν, το οποίο είναι σαφώς μεγαλύτερο. Κατά την ταπεινή μου γνώμη, η κυβέρνηση μας θα έπρεπε να γίνει πιο απαιτητική από τις εταιρείες που εμπλέκονται.
Η τεράστια αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου, ιδιαίτερα αυτού που χρησιμοποιούν οι χώρες της ΕΕ, θεωρείτε ότι περιορίζουν τις δυνατότητες της χώρας να εξασφαλίσει μειωμένες τιμές στο ηλεκτρικό ρεύμα, μέσω εισαγωγής και αξιοποίησης φυσικού αερίου από την ΑΗΚ ή άλλους παραγωγούς ηλεκτρισμού; Εν ολίγοις, εξακολουθεί το φυσικό αέριο να είναι μια μελλοντική πηγή φθηνότερου καυσίμου και φθηνότερου ηλεκτρισμού για τους Κύπριους καταναλωτές ή πρέπει να παρακάμψουμε αυτή την επιλογή και να προχωρήσουμε αποκλειστικά με την αξιοποίηση των ΑΠΕ;
Η συμβατική παραγωγή ηλεκτρισμού από ορυκτά καύσιμα θα συνεχίσει για αρκετά χρόνια ακόμη. Για αυτό και τα κράτη προσπαθούν να εξασφαλίσουν πηγές φυσικού αερίου, το οποίο δεν είναι τόσο ρυπογόνο όσο τα υγρά καύσιμα. Η αύξηση στην τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος δεν οφείλεται μόνο στην αύξηση των διεθνών τιμών των καυσίμων. Πέραν από αυτό, συμβάλλει και η συνεχής αύξηση της τιμής των δικαιωμάτων ρύπων CO2 , οι οποίοι προκαλούνται από τη συμβατική παραγωγή ηλεκτρισμού. Οι τιμές των ρύπων έχουν αυξηθεί σε πάνω από €80 τον τόνο σήμερα, ενώ την προηγούμενη χρονιά ήταν γύρω στα €23 τον τόνο. Παράλληλα, η αύξηση του ανταγωνισμού για την εξαγορά ρύπων, εξαιτίας της επέκτασης χρήσης άνθρακα για παραγωγή ενέργειας, θα αυξήσει περαιτέρω την τιμή των δικαιωμάτων ρύπων και αυτό θα επιβαρύνει ακόμη περισσότερο τα νοικοκυριά και κυρίως τις επιχειρήσεις, οι οποίες δεν θα είναι πλέον ανταγωνιστικές. Στην Κύπρο παραμένουμε ακόμη αδικαιολόγητα σε ηλεκτροπαραγωγή με τα πλέον ρυπογόνα καύσιμα, το μαζούτ και το ντίζελ, τα οποία, στην καύση τους, έχουν ιδιαίτερα ψηλές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Συγκεκριμένα, για κάθε μεγαβατώρα (MWh) που παράγεται, εκπέμπονται πέραν των 0.7 τόνων CO2, που μεταφράζονται, με βάση την ετήσια παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, σε πέραν των 3.000.000 τόνων CO2. Δηλαδή, για κάθε MWh ηλεκτρικού ρεύματος που παράγεται σήμερα στην Κύπρο έχουμε επιβάρυνση €57 (με τιμή δικαιώματος ρύπων 80 ευρώ τον τόνο) για εξαγορά δικαιωμάτων ρύπων!
Σχετικά με το αν το φυσικό αέριο αποτελεί μια πηγή καυσίμου για φθηνότερο ηλεκτρισμό, έχω την άποψη ότι οι τιμές φυσικού αερίου θα παραμείνουν ψηλές, αλλά όχι στα σημερινά επίπεδα. Η εκτόξευση των τιμών έχει προέλθει από την υπερβολική ζήτηση, τον πανικό που προκλήθηκε με την ανακοίνωση της νέας ενεργειακής πολιτικής της Ε.Ε (fit for 55), που στοχεύει στη μείωση των εκπομπών ρύπων σε σύντομο χρονικό διάστημα, καθώς και στη συγκυριακή μείωση της παραγωγής ενέργειας στην ΕΕ από ΑΠΕ τους καλοκαιρινούς μήνες. Με τον ανταγωνισμό που υπάρχει για εξασφάλιση φυσικού αερίου από τα κράτη, θεωρώ ότι οι τιμές θα παραμείνουν ψηλές και θα μειωθούν σταδιακά, χωρίς όμως να πάνε στις χαμηλές τιμές που υπήρχαν πριν 2 χρόνια.
Παρόλα αυτά, δεν θα πρέπει να εγκαταλειφθεί η προσπάθεια που γίνεται από το κράτος για χρήση φυσικού αερίου στην Κύπρο, καθώς είναι ο τρόπος για να μειωθούν οι εκπομπές ρύπων από τη συμβατική ηλεκτροπαραγωγή. Η άποψη μου είναι ότι η εισαγωγή υγροποιημένου φυσικού αερίου δεν θα συμβάλει σημαντικά στη μείωση της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος. Θα μειώσει όμως σημαντικά την εκπομπή ρύπων και θα ενισχύσει την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού της Κύπρου, που είναι σημαντικό για μια χώρα που δεν συνδέεται με ενεργειακές υποδομές με γειτονικές χώρες.
Η χρήση των ΑΠΕ θα πρέπει να είναι ο τελικός στόχος, για αυτό θα πρέπει να αξιοποιηθούν στο έπακρο. Όμως, δεν είναι εφικτό οι ΑΠΕ από τη μια στιγμή στην άλλη να υποκαταστήσουν όλες τις ενεργειακές ανάγκες, οι οποίες καλύπτονται σήμερα, κατά το πλείστο, από τα ορυκτά καύσιμα. Θα χρειαστεί, πιστεύω, αρκετός χρόνος μέχρι οι τεχνολογίες να αναπτυχθούν, ώστε να επιτευχθεί σταθερότητα στη διανομή της ενέργειας από ΑΠΕ και να αναβαθμιστούν τα δίκτυα, ώστε να μπορούν να διαχειρίζονται μεγάλες ποσότητες ενέργειας από ΑΠΕ.
Οι προτάσεις της Energean και της Hoegh
Είναι σε εξέλιξη η κατασκευή από τη ΔΕΦΑ του τερματικού αεριοποίησης φυσικού αερίου στο Βασιλικό. Συμφωνείτε ότι αυτό το έργο πρέπει να προχωρήσει μέχρι τέλους; Είναι μήπως δυνατή η ταχύτερη ή φθηνότερη εισαγωγή φυσικού αερίου με κάποια άλλη επιλογή; Η αξιοποίηση της προβλήτας της VTTV στο Βασιλικό εξακολουθεί, πιστεύετε, να είναι μια επιλογή για φθηνότερο FSRU, σε συντομότερο χρονικό πλαίσιο, ώστε τα όποια οφέλη από το φυσικό αέριο να αξιοποιηθούν ταχύτερα και φθηνότερα;
Η εισαγωγή υγροποιημένου φυσικού αερίου στην Κύπρο πέρασε και ακόμη περνά από σκοπέλους. Η καθυστέρηση που έχουμε αυτή τη στιγμή επιβαρύνει τη συμβατική παραγωγή ηλεκτρισμού με περισσότερους ρύπους και σαν επακόλουθο ακριβότερο ηλεκτρισμό για τους καταναλωτές και αποτρέπει τους ιδιώτες ηλεκτροπαραγωγούς να αρχίσουν παραγωγή, ώστε να αναπτυχθεί κάποιος ανταγωνισμός. Έγιναν στο παρελθόν κακοί χειρισμοί, που δεν επέτρεψαν ακόμη την εισαγωγή φυσικού αερίου στην Κύπρο και θα σας δώσω δύο παραδείγματα των τελευταίων χρόνων: Πέραν από το έργο ΔΕΦΑ, που βρίσκεται σε εξέλιξη και που, κατά τη γνώμη μου, δεν μπορεί να ολοκληρωθεί πριν το 2024, η Energean, μια ελληνική εταιρεία η οποία δραστηριοποιείται σε κοιτάσματα φυσικού αερίου στην ΑΟΖ του Ισραήλ, προσφέρθηκε να φέρει φυσικό αέριο στην Κύπρο από τα κοιτάσματά της και να δημιουργηθεί ένα πλαίσιο ανταγωνιστικής αγοράς φυσικού αερίου στην Κύπρο. Η κυπριακή κυβέρνηση δεν δέχτηκε την πρόταση. Αν τη δεχόταν, αρχές του 2022 θα είχαμε εναλλακτική λύση εισαγωγής φυσικού αερίου μέσω αγωγού από το Ισραήλ. Επίσης, τον Μάιο του 2020 η νορβηγική εταιρεία Hoegh LNG προσφέρθηκε να παρέχει υπηρεσίες αεριοποίησης υγροποιημένου φυσικού αερίου, με χρήση πλωτής μονάδας (FSRU) και των υφιστάμενων υποδομών της VTTV στο Βασιλικό και προς αυτή την κατεύθυνση υπέβαλε σχετική αίτηση για αδειοδότηση στη ΡΑΕΚ. Με την πρόταση αυτή η Κύπρος θα είχε φυσικό αέριο από τον Μάρτιο του 2021. H πρόταση αυτή μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως ενδιάμεση λύση, μέχρι την κατασκευή του τερματικού αεριοποίησης της ΔΕΦΑ, χωρίς να επηρεάζει με οποιονδήποτε τρόπο τους σχεδιασμούς του κράτους για δημιουργία ιδιόκτητων εγκαταστάσεων. Δυστυχώς, και η λύση αυτή δεν αξιοποιήθηκε και σήμερα οι καταναλωτές και οι επιχείρησες επιβαρύνονται με αυξημένο κόστος ηλεκτρισμού. Και στις δύο αυτές εναλλακτικές λύσεις το κράτος δεν θα είχε καμιά οικονομική επιβάρυνση, σε αντίθεση με το έργο της ΔΕΦΑ, που το κράτος επιβαρύνθηκε με υποχρεώσεις δανειοδότησης του έργου πέραν των 230 εκατομμυρίων ευρώ μέχρι σήμερα, ενώ 43 εκατομμύρια ευρώ τα κατέβαλε η ΑΗΚ. Παράλληλα, η εξαγορά δικαιωμάτων ρύπων από την ηλεκτροπαραγωγή θα ήταν μειωμένη κατά μερικές δεκάδες εκατομμύρια ευρώ έκτοτε.
Πέραν της εισαγωγής από τα κοιτάσματα του Ισραήλ (Energean), της λύσης Hoegh LNG και του έργου ΔΕΦΑ θα μπορούσε να εισαχθεί μέρος του φυσικού αερίου από το Αφροδίτη, για ηλεκτροπαραγωγή στην Κύπρο. Το Ισραήλ αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση, αφού επέλεξε να κάνει ακριβώς αυτό, δηλαδή τη χρήση φυσικού αερίου από τα κοιτάσματα στην ΑΟΖ του για δική του χρήση και μετά οποιαδήποτε εξαγωγή. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα τη μείωση του κόστους παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα και συνέτεινε στην ενίσχυση της οικονομίας μέσω του ανταγωνισμού που δημιουργήθηκε στην προμήθεια φυσικού αερίου και στην ηλεκτροπαραγωγή, ενώ συγκρατήθηκαν οι τιμές φυσικού αερίου στη χώρα, που δεν ακολούθησαν την εκτόξευση των τιμών στη διεθνή αγορά.
Αυτό θα ήταν προς όφελος των καταναλωτών, της κυπριακής βιομηχανίας και θα συνέβαλλε τα μέγιστα στην ανάπτυξη της κυπριακής οικονομίας.
Η εισαγωγή φυσικού αερίου στην Κύπρο είναι επιτακτική ανάγκη, η οποία έπρεπε να είχε γίνει προ πολλού. Ακόμη και σήμερα όμως, υπάρχουν εναλλακτικές επιλογές για ταχύτερη και φθηνότερη εισαγωγή φυσικού αερίου, με τη χρήση των υφιστάμενων υποδομών της VTTV στο Βασιλικό, με τη στάθμευση εκεί μιας πλωτής μονάδας (FSRU) για να αρχίσει η αεριοποίηση υγροποιημένου φυσικού αερίου και μεταφορά του μέσω αγωγού για καύση στην ΑΗΚ, μέσα σε 7 μήνες. Η ΔΕΦΑ θα μπορούσε να παραμείνει ο αποκλειστικός εισαγωγέας του φυσικού αερίου, όπως προδιαγράφηκε από την Κυπριακή Δημοκρατία και να γίνει χρήση υπηρεσιών αεριοποίησης από το εναλλακτικό αυτό τερματικό, μέχρι την ολοκλήρωση του τερματικού της ΔΕΦΑ.
Το μέλλον της VTTV σε συνθήκες πράσινης μετάβασης
Πώς βλέπετε, κ. Παπαναστασίου, ως CEO της VTTV, το μέλλον της εταιρείας και του τερματικού σας στην Κύπρο, σε μια εποχή που η ΕΕ σπρώχνει προς την πράσινη μετάβαση και την εγκατάλειψη της χρήσης συμβατικών καυσίμων, που για σας σήμερα είναι το κύριο αντικείμενο ενασχόλησής σας; Έχει μέλλον η VTTV στις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται;
Η VTTI, μητρική εταιρεία της VTTV, αναγνωρίζει ότι θα υπάρξει μια σταδιακή μετάβαση σε πράσινη ενέργεια. H εταιρεία έχει ένα όραμα και μια στρατηγική, τη VTTI New Energy, η οποία θα τη μεταφέρει από τα υφιστάμενα ορυκτά καύσιμα στην παροχή πράσινων ενεργειακών λύσεων. Πρόσφατα, η VTTI ανακοίνωσε την είσοδό της στη βιομηχανία ανανεώσιμου φυσικού αερίου, μέσω της απόκτησης ενός έργου βιοενέργειας στο Τίλμπουργκ της Ολλανδίας. Οι τομείς με τους οποίους θα ασχοληθεί στο μέλλον η VTTV είναι τα βιοκαύσιμα, το φυσικό αέριο σαν μεταβατικές λύσεις και η αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από ΑΠΕ και το υδρογόνο, σαν πράσινους προορισμούς και έργα κυκλικής οικονομίας που παράγουν ενέργεια.
Συμφέρει η εισαγωγή αερίου από το Αφροδίτη;
Πολύς κόσμος διερωτάται κατά πόσο μπορεί η Κύπρος να αξιοποιήσει το δικό της φυσικό αέριο, για φθηνότερη ηλεκτροπαραγωγή. Είναι αυτό δυνατό κατά τη γνώμη σας; Κρατικοί αξιωματούχοι θεωρούν πως αυτό δεν είναι δυνατό, γιατί η επένδυση για μεταφορά αερίου από την κυπριακή ΑΟΖ στο Βασιλικό θα οδηγήσει σε ακόμα ακριβότερο ρεύμα.
Το παράδειγμα του Ισραήλ που προανέφερα είναι ό,τι καλύτερο θα μπορούσε να αντιγράψει η Κυπριακή Δημοκρατία. Το Ισραήλ χρησιμοποίησε το φυσικό αέριο στην ΑΟΖ του, πρώτα για δική του χρήση και μετά για εξαγωγή, που γίνεται με ελεγχόμενο τρόπο. Το φθηνό φυσικό αέριο, αφού το Ισραήλ επιλέγει την τιμή του φυσικού αερίου που θα καίει μέσα στη δική του την ηλεκτροπαραγωγή, μεταφράζεται άμεσα σε παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας χαμηλού κόστους.
Πιστεύω ότι θα έπρεπε να είχε εισαχθεί μέχρι σήμερα το φυσικό αέριο από το Αφροδίτη και να είχε αντιγραφεί το μοντέλο Ισραήλ. Δεν είναι απαγορευτικό το κόστος για ένα τέτοιο έργο. Ένας αγωγός από το Αφροδίτη προς το Βασιλικό, μέσω μιας πλωτής μονάδας αποθήκευσης και εκφόρτωσης παραγωγής (FPSO) που υπάρχει στην περιοχή, θα κόστιζε γύρω στα 300 εκατομμύρια ευρώ. Αυτή η λύση έπρεπε να είχε ήδη μελετηθεί από την Κυπριακή Δημοκρατία, σε συνεννόηση με τους διαχειριστές του Αφροδίτη.
Είναι σίγουρα βιώσιμη μια τέτοια επένδυση, καθώς ένα μικρό μέρος του φυσικού αερίου που υπάρχει στο Αφροδίτη, σε επιβαλλόμενη από το κράτος χαμηλή τιμή, (σημ.: οι συμβάσεις με τις εταιρείες είναι αναλογικού καταμερισμού, οπόταν σημαντικό μερίδιο του φυσικού αερίου ανήκει στην Κυπριακή Δημοκρατία), θα μπορούσε να εισαχθεί για ηλεκτροπαραγωγή στην Κύπρο και το υπόλοιπο να διατεθεί σε εξαγωγή στις εκάστοτε διεθνείς τιμές πώλησης. Όμως, το αν μπορεί τα δύο (εισαγωγή και εξαγωγή) να συμπέσουν χρονικά, αυτό εξαρτάται από το ενδιαφέρον που έχουν οι εταιρείες που εμπλέκονται στο Αφροδίτη για εκμετάλλευση του κοιτάσματος, από την επιρροή που μπορεί να έχει η Κυπριακή Δημοκρατία σε αυτές και από τις γεωπολιτικές εξελίξεις στην περιοχή.
