Ο Ντόναλντ Τραμπ απέτυχε και πάλι τη Δευτέρα να πείσει τον Ρώσο ομόλογό του Βλαντίμιρ Πούτιν να αποδεχθεί εκεχειρία στην Ουκρανία ως πρώτο βήμα για τον τερματισμό του πολέμου.
Αλλά ποια μορφή θα μπορούσε να λάβει μια ειρηνευτική συμφωνία, διερωτάται ο Guardian, και τι θα σήμαινε για τον ουκρανικό λαό;
Μια από τις λιγοστές σαφείς ειρηνευτικές προτάσεις, που έχουν δει το φως της δημοσιότητας είναι ένα αμερικανικό σχέδιο, που αποκάλυψε το Reuters τον περασμένο μήνα και σύμφωνα με το οποίο η Ουκρανία καλείται να αποδεχθεί de jure την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία και την de facto κατοχή εκτεταμένων εδαφών της στις ανατολικές περιοχές της από τις ρωσικές δυνάμεις.
Ο Βολόντιμιρ Ζελένσκι επιβεβαίωσε προ ημερών ότι η Μόσχα αξιώνει την αποχώρηση ουκρανικών δυνάμεων από πέντε περιοχές της -και αυτό όχι ως προϋπόθεση για τον τερματισμό του πολέμου, αλλά για μια εκεχειρία και την έναρξη διαπραγματεύσεων.
Πριν τη ρωσική εισβολή στα τέλη Φεβρουαρίου του 2022 στις περιοχές αυτές ζούσαν περίπου 11 εκατομμύρια Ουκρανοί. Και για να αντιληφθεί κανείς το μέγεθος, η βρετανική εφημερίδα απεικόνισε σε χάρτες συγκρίσιμες κατοικημένες περιοχές στη Γαλλία, τη Βρετανία και την Ιταλία και στην Καλιφόρνια. Οι σκιασμένες περιοχές στους χάρτες αντιπροσωπεύουν ανάλογους πληθυσμούς στις τέσσερις χώρες.
Ξεριζωμός για πολλούς Ουκρανούς
Η πρόταση αυτή σημαίνει για εκατομμύρια Ουκρανούς ότι δεν θα μπορέσουν να επιστρέψουν στα σπίτια τους στα κατεχόμενα από τις ρωσικές δυνάμεις εδάφη και ότι θα πρέπει να αποδεχθούν ότι οι συγγενείς και φίλοι τους, που θα παραμείνουν εκεί, θα ζουν υπό μόνιμο καθεστώς βίας και καταπίεσης.
«Υπάρχει ισχυρή εθνική αίσθηση ότι η Ρωσία θα θελήσει να καταλάβει κι άλλα εδάφη της Ουκρανίας, οπότε οι όποιες παραχωρήσεις θα ανοίξουν απλώς ακόμη περισσότερο την όρεξή της», λέει η Ορύσια Λούτσεβιτς, ερευνήτρια στη δεξαμενή σκέψης Chatham House.
«Οι Ουκρανοί γνωρίζουν πόσο τρομακτική είναι η διαβίωση υπό κατοχή. Οι Ουκρανοί δεν θα συμφωνήσουν ποτέ να αναγνωρίσουν νομικά την κατοχή εδαφών τους ως κάτι άλλο παρά μια παράνομη, βάναυση προσάρτηση», προσθέτει.
Οι εκτοπισμένοι εντός και εκτός Ουκρανίας
Ασαφής παραμένει ο αριθμός των Ουκρανών που παραμένουν σε κατεχόμενα από τις ρωσικές δυνάμεις εδάφη. Ολόκληρες πόλεις έχουν μετατραπεί σε ερείπια στη διάρκεια του πολέμου και πολλοί Ουκρανοί διέφυγαν σε ελεύθερες περιοχές της χώρας ή σε άλλα κράτη.
Ο ΟΗΕ υπολογίζει σε τρία εκατομμύρια τους εσωτερικά εκτοπισμένους Ουκρανούς και σε άλλα έξι εκατομμύρια εκείνους που βρίσκονται στο εξωτερικό.
Ο Βλαντίμιρ Πούτιν λέει ότι θέλει να στηθούν κάλπες στην Ουκρανία – ουσιαστικά για να απομακρυνθεί ο Ζελένσκι από την εξουσία. Το ερώτημα είναι που θα ψηφίσουν αυτοί οι εννέα εκατομμύρια εκτοπισμένοι. Ως κάτοικοι του Ντονέτσκ, όπου ορισμένοι δεν έχουν επιστρέψει από το 2014, ή ως κάτοικοι του Χαρκόβου;
«Οι εκλογές απαιτούν προσεκτική προετοιμασία λόγω του μεγάλου αριθμού των εκτοπισμένων εντός και εκτός της Ουκρανίας. Η Ουκρανία πρέπει να διαφυλάξει τη φήμη της ως δημοκρατία. Αν διεξαχθούν βιαστικά και χωρίς τις κατάλληλες προετοιμασίες οι εκλογές, οι Ουκρανοί θα αμφισβητήσουν τη νομιμότητά τους. Κι αυτό ακριβώς θέλει ο Πούτιν, ένα αποτυχημένο κράτος σε αταξία, που αδυνατεί να αυτοκυβερνηθεί. Δεν υπάρχει εσωτερικό αίτημα για πρόωρες εκλογές τώρα και η πίεση από τις ΗΠΑ και τη Ρωσία δείχνει ως παρέμβαση στην κυριαρχία της Ουκρανίας», σημειώνει η Λούτσεβιτς.
Το τίμημα της αβεβαιότητας για την Ουκρανία
Μια από τις πλέον ανησυχητικές πτυχές αυτών των προτάσεων για την Ουκρανία είναι ότι αφήνουν εκκρεμότητες που εμποδίζουν την ανοικοδόμηση της χώρας. Από ρωσικής πλευράς μπορεί κανείς να αναμένει ότι ένας Πούτιν, που δεν έχει ηττηθεί ή τιμωρηθεί, να επανέλθει, ή να επιστρέψει στην τακτική της ανάμειξης στα εσωτερικά της Ουκρανίας, όπως έκανε πριν το 2014. Κι από ουκρανικής πλευράς μια συμφωνία, που θα κριθεί ως παράνομη, μπορεί να δημιουργήσει αστάθεια και να πυροδοτήσει νέες εντάσεις.
Στο μεταξύ οι όποιες εγγυήσεις ασφαλείας από μέρους των Ευρωπαίων ή τις ΗΠΑ θα πρέπει να υποστηρίζονται από πραγματική ισχύ για να είναι αξιόπιστες και μακροπρόθεσμη δέσμευση.
«Το βασικό ερώτημα για την Ουκρανία είνια κατά πόσον θα υπάρξουν αξιόπιστες εγγυήσεις ασφαλείας, που θα διευκολύνουν την επιστροφή των ιδιωτικών επενδύσεων στη χώρα», σημειώνει ο αρμόδιος για θέματα που αφορούν την Ευρώπη αναλυτής του Eurasia Group, Μουτζτάμπα Ραχμάν.
«Η μόνη εγγύηση ασφαλείας, που δεν έχει αμφισβητήσει ο Πούτιν είναι το Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ κι αυτός είναι ο λόγος που οι Ουκρανοί είναι αποφασισμένοι να ενταχθούν στη Συμμαχία. Ελλείψει τέτοιας εγγύησης δεν πρόκειται να επιστρέψουν τα ιδιωτικά κεφάλαια και να ξεκινήσει η ανοικοδόμηση», προσθέτει.
Εξίσου σημαντική για την Ουκρανία είναι η εσωτερική σταθερότητα. «Η ρωσική κατοχή εδαφών εμποδίζει τις μεταρρυθμίσεις και την εδραίωση της δημοκρατίας, που είναι βασικοί όροι για την ένταξη στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ. Ο κίνδυνος της αστάθειας τρομάζει τις άμεσες ξένες επενδύσεις», υπογραμμίζει η Λούτσεβιτς.
Και συμπληρώνει: «Οι Ουκρανοί βλέπουν την ΕΕ πρωτίστως ως ένα πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των θεσμών τους και ως τρόπο εξάλειψης της διαφθοράς. Το ΝΑΤΟ συνδέεται περισσότερο με τη συλλογική ασφάλεια, αλλά έχει και ισχυρό οικονομικό αντίκτυπο. Για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας είναι ζωτικής σημασίας για το Κίεβο να πετύχει στην ενταξιακή διαδικασία στην ΕΕ. Το γεγονός ότι η ΕΕ έχει ξεκινήσει ενταξιακές συνομιλίες με την Ουκρανία θεωρείται μία από τις νίκες του ουκρανικού λαού».
